Kulis.az Xocalı faciəsinə dair tarixi şeirləri təqdim edir.
İtaliyalı şair Davide Qualtierinin "Xocalı" şeiri
Şərqdən gələn qonağın
yükü hekayət olar –
amma mən duyduqlarım…
inanmıram dünyada
belə cinayət ola…
Uzaq, günəşli ölkədə
25 fevral gecəsi
qarlı kölgədə
qırdılar 613 günahsız adamı –
aman vermədilər biri də qaça
Xocalı şəhid oldu,
Xo-ca…
Elə bil muncuq
üzüldü sapınnan
topasına biçdilər xocalıları –
topunan…
Xocalı!
qətlinə fərman verənlər –
cani
bu zülmü görənlər –
cani!
görüb-götürənlər –
cani!
Amma göylər
götürməyəcək bu qədər qanı
and içirəm:
Tanrı canı…
Tərcümə: Qulu Ağsəs
*
26 fevral şeiri
(Xocalı qətliamına ithaf edilir)
Hər ilin bu günü
bütün gülüşlər mənə yalançı gəlir.
Hər ilin bu gününü
sanıram bəhanə edib Əzrayıl öldürmür, dincəlir.
Hər ilin bu günü
elə bilirəm utandığından
Allah qaçıb haradasa gizlənir...
İlqar Rəsul
*
Zəlimxan Yaqub
Layla, Xocalım, layla
Duz basdılar yarana,
Layla, Xocalım, layla.
Düşdün gülləborana,
Layla, Xocalım layla.
Namərdi kim çağırdı?
Göydən ölüm yağırdı.
Dilnən demək ağırdı,
Layla, Xocalım layla.
Daş üstə daşmı qaldı,
Salamat başmı qaldı,
Gözümdə yaşmı qaldı,
Layla, Xocalım layla.
Qaçdı Novruzun tamı,
Kimdi yandıran şamı?
Yas elədin bayramı,
Layla, Xocalım layla.
Dərdin kimi acı yox,
Ağrı var, əlacı yox.
Ağlamağa bacı yox,
Layla, Xocalım layla.
Hisdi, pasdı, qurumdu,
Tüstü burum-burumdu.
Hər tərəf uçurumdu
Layla, Xocalım layla.
Bu torpağın canısan,
Selə dönmüş qanısan.
Sən kimin qurbanısan?
Layla, Xocalım, layla.
Xocasan, xocan hanı?
Cavansan, qocan hanı?
Tüstülü bacan hanı?
Layla, Xocalım, layla.
Çıxmağa yol olmadı,
Qucmağa qol olmadı.
Üzməyə sal qalmadı,
Layla, Xocalım, layla.
Məndən küsdü soyadım,
Namərd olsun qoy adım.
Səni necə oyadım?
Layla, Xocalım, layla.
Kədər düşdü payına,
Səndən çətin yayına.
Hay vermədik hayına,
Layla, Xocalım, Layla.
Yara sarıyan hanı?
Haqdan yarıyan hanı?
Yurdu qoruyan hanı?
Layla, Xocalım, layla.
Şuşanın ətəyi qan,
Bali qan, petəyi qan.
Düşmənin kötəyi qan,
Layla, Xocalım, layla.
İtən çənim olaydı,
Bitən dənim olaydı.
Vətən mənim olaydı,
Layla, Xocalım, layla.
Yatan çətin ayıla,
Çətin adam sayıla.
Heyif Şah İsmayıla,
Layla, Xocalım, layla.
Dünya darmı görəsən?
Qulaq karmı görəsən?
Allah varmı görəsən?
Layla, Xocalım, layla.
*
Fikrət Qoca
Hər gecə Xocalıda
Hər gecə Xocalıda
Canım ağrıyır mənim.
Güllələnən qocaya,
Parçalanan körpəyə
Ruhum ağlayır mənim.
Hər gecə Xocalıda
Göytürklərin ruhunda
Yanıq yeri sızlayır.
Gülməyi unutmuşam,
Xocalının qisasın
Alanda güləcəyəm.
Mən öləndən sonra da
Xocalıda yenidən
Dünyaya gələcəyəm.
Bu qisası alınca,
Ölüb-diriləcəyəm
Hər gecə Xocalıda.
*
Nüsrət Kəsəmənli
Xocalı
Tanklar qan üstündən yeridi,
Neçə can üstündən yeridi.
Körpələr qaldı dəmir ayaqlar altında,
İmdad istəyən böyüklərə
Güvənmədilər daha.
Ölü anaların döşlərindən
süd əmmədilər daha.
Gözləri heyrətləndirən böyük idi,
Açılmışdı yaradan axan qan kimi.
Üzüqoylu yıxılmışdılar,
Təzədən öləcəkdilər ayağa qalxan kimi.
Xocalı keçirdi xəyanət marağından,
Xocalı keçirdi
tank lüləsindən,
yağı gülləsindən,
avtomat darağından.
Güllələdilər adamından qarışqasınadək,
Güllələdilər quzusunu, qoçunu,
Güllələdilər anaların çəpərlərə
ilişib qalmış saçını,
qardaşı, bacını.
Güllələdilər Babəkin qılıncını,
Koroğlunun atını,
Güllələri qaytarmadı
Cavanşirin qalxanı.
Əzdilər yıxılanı,
Vurdular qalxanı.
Hanı bu yurdun
Nəbisi, Səttarxanı?!
Nadanlar satıb getdi
dağı, daşı, torpağı.
Ölənlər "Vətən!” deyib
kəfən etdi bayrağı.
Nənələr dilində duası ölmüşdü,
Onları aparmağa
uluların ruhu gəlmişdi.
Təzə ruhların əllərindən tutub apardılar,
Körpələri ayağa qaldırdılar –
Balaca tabutlara dönmüşdü beşikləri,
Qulaqlarında hələ yaşayırdı
layla səsləri.
Bir az göz yaşlarına,
Bir az ağıya bənzəyirdi.
Laylalar uçulu evlərin
divarlarına dəyirdi,
Laylalar dizlərinə döyürdü,
Dünənə, bugünə, sabaha
nifrətlə gülümsəyirdi...
*
Şahmar Əkbərzadə
Ölü torpaqlara məzar qazılmır
Allah, bu torpağın kəsilib başı,
Quran oxumağa mollası yoxdur!
Kəfən axtarmağa qohum-qardaşı,
Şivən qoparmağa anası yoxdur!
Ana torpaq dedik axı ona biz,
Yığışın, ay ellər, anamız ölüb!
Bizə öz qoynunda yer verənimiz,
Ruzular yetirən dünyamız ölüb!
Yerlərə, göylərə sığmaz bu günah,
Qatil özümüzük, müsibətə bax!
Öləni torpağa gömərlər, Allah,
Bəs ölmüş torpağı harda basdıraq?!
*
Ələmdar Quluzadə
Töhmət çələngi
Dünya min qan görüb, cahan min cəngi,
Həmişə bir olmur zamanın rəngi,
Bəşərin başında töhmət çələngi –
Xatın-Xirosima-Xocalı yolu.
Gələnlər gedənin nəvəsi imiş,
Kallar kal zamanın meyvəsi imiş.
İdrakın vəhşilik zirvəsi imiş
Xatın-Xirosima-Xocalı yolu.
Silahlar, zindanlar rahat yatmayıb,
Deyən çox barmağa tikan batmayıb.
Hələ çoxlarına gedib çatmayıb
Xatın-Xirosima-Xocalı yolu.
Endirir, qaldırır bizi pillələr,
Döşünə düşürmü gülən güllələr?
Sənin də qapına at üstdə gələr,
Xatın-Xirosima-Xocalı yolu.
Kar üçün, kor üçün çaxmaqdaşıdır,
Sərhədi olana yol yoldaşıdır.
Əsrin qan bazarı, qan yaddaşıdır
Xatın-Xirosima-Xocalı yolu.
Cilovu, quyruğu gəlməyir ələ,
Danışa bilmirəm susanlar ilə.
Hansı kürsülərdən başlanır belə
Xatın-Xirosima-Xocalı yolu?
*
Əziz Musa
Qanlı yaddaş
Xocalı tarixin qanlı yarası,
Qanla suvarılıb bu torpaq, bu yurd.
Yadlar əlindədir yurdun yarısı,
Daha o dağlarda ulamayır qurd.
Hamının taleyi Allaha bağlı,
Bəs niyə haqsızın işi düz gəlir?
Allah adamının sinəsi dağlı,
Allahsız dünyada bildiyin edir.
Yerdə qalacaqmı tökülən bu qan?
Bu xalqın, millətin günahı nədi?
Cəzasın alacaq günahı olan,
Dünya bilməlidi bu cinayəti.
