Bəri başdan deyim ki, bu yazını xalqın və oxucuların təkidli tələbi ilə qələmə almışam.
Əli Novruzovun “7 hekayə” kitabını tənqid edəcəyimlə bağlı proqnozlar veriləndə, kitab çap üçün mətbəəyə göndərilməmişdi. Kitabı hər zaman yüksək dəyərləndirən xalqımız, gecə-gündüz əlindən kitab düşməyən oxucularımız, şəhər fəhlələri və kənd zəhmətkeşləri yaxşı xatırlayır ki, Əli Novruzov illər öncə mənim “İtirilmiş əlyazma” romanım haqqında kobud bir bloq yazısı yazmışdı. Mən də qeyzlənib ona cavab yazmışdım. Beləliklə Əli ilə aramızda “soyuq müharibə”nin təməli qoyulsa da, uzun çəkmədi.
Maraqlıdır ki, “müharibə” düşmənçiliyə yox, bizim yaxından tanışlığımıza təkan verdi. Beləliklə “anqlo-sakson düşüncəli tənqidçi” dostum Əli Novruzov ilə daha yaxın münasibətlərimiz yarandı. Əlini tanıdıqca ona hörmətim yarandı.
Əli Novruzov fərqli düşüncəli, intellektual və maraqlı gənclərdən biridir.
Əli Novruzov mənim romanımı tənqid etməklə başladığı tənqidçilik karyerasını davam etdirərək Araz Bayramovun, Dilqəm Əhmədin, Qan Turalının, Günel Mövludun, Sahilə İbrahimovanın da kitabları haqqında sərt yazılar yazdı.
Normal olaraq bu yazılar – resenziyalar – birmənalı qarşılanmadı. İntiriqaya meylli ədəbi cameədə onun arzuolunmaz obrazı formalaşdı. Əli Novruzov çoxlarını narazı salsa da, özündə cəsarət tapıb ilk kitabını təqdim etdi. O bu qərarı verəndə anladım ki, onun yazılarında bəzi sovetdənqalma işverən tənqidçilərə məxsus xılt, qısqanclıq, paxıllıq axtarmaq yersizdir.
Yarızarafat, yarıciddi Əli Novruzovu “yıxıb-sürüməyimi” arzulayanları, tələb edənləri, ehtimal edənləri, ağlının ucundan keçirənləri, səbirsizliklə gözləyənləri çox intizarda saxlamamağa qərar verdim.
Qərar verdim ki, “7 hekayə” haqqında fikirlərimi sizlərlə bölüşüm.
Hər şeydən əvvəl onu qeyd edim ki, “7 hekayə” konsepsiyası, ideyası olan bir kitabdır. Əli Novruzovun intellektinə bələd olsam da, kiçik bir kitabda bu qədər rəngarənglik və fərqli yanaşma gözləmirdim. Kitabdakı hekayələrin bölgüsü maraqlıdır – alleqorik, millətçi, solçu, romantik, absurd, post-modern və plagiat. Hələ 7 hekayəni oxuyanlar üçün, “Pir” hekayəsi də bonusdur.
Texniki məsələləri də gözardı etmək istəməzdim. Gündüz Ağayevin işlədiyi üz qapağı nə qədər maraqlıdırsa, korrektə xətaları bir o qədər boldur. Kitabın böyük şriflərlə təqdim olunmasını qüsur hesab edirlər. Az-çox kitab işindən anlayışım olduğu üçün, bu iradla da razılaşıram. Amma bunu mənim kimi gözləri zəif görən oxucular üçün müəllifin lütfü kimi qəbul edirəm.
“7 hekayə”ni hər yerdə - metroda , avtobusda, taksidə, dayanacaqda, evdə, ofisdə - oxuya bilərsiniz. Format əlverişli və hər şəraitdə oxumaq üçün idealdır.
Keçək əsas məsələyə
Kitabı əlimə alan kimi “Yayı olmayan il” hekayəsini (Postmodern hekayə) oxudum. Çünki kitab çap olunmamışdan bir müddət əvvəl Əli bu hekayəni mənə göndərmişdi və bəyənmişdim. Əslində “Yayı olmayan il” hekayəsini bu kitabın uğurlu ola biləcəyinə ciddi bir işarə hesab eləmişdim. Əli Novruzovun yanaşması, texnikası elə o vaxtdan çox xoşuma gəlmişdi. Bir neçə qeydimi də gərək ki, o zaman müəllifin özünə bildirmişdim. Bu hekayəyə qədər əlinin kitaba “Bonus” olaraq əlavə etdiyi “Pir”i də oxumuşdum. İlk dəfə oxuyanda maraqlı hesab etsəm də, yenidən oxuyanda hədəfi, məqsədi bəlli olsa da, “Pir” xoşuma gəlmədi.
Əvvəlcədən oxuduğum hekayələrə bir daha göz atıb qayıtdım kitabın əvvəlinə.
Kitabın ilk hekayəsi “Fəlakət” (Alleqorik hekayə) birmənalı olaraq xoşuma gəlmədi. Bu hekayəni oxuduğum qısa müddət mənə bir il kimi uzun göründü, darıxdım. Hekayə heç bir xüsusiyyəti ilə mənim zövqümü oxşamadı. Bəsit yanaşma və tam yerinə oturmayan alleqoriya məni cəlb etmədi. Bu hekayədən yadımda qalan yeganə detal professor Bayquşdur.
“40 mühafiz” (Millətçi hekayə), “Dəniz kənarında” (Romantik hekayə), “Şəhər” (Absurd hekayə) hekayələri haqqında ayrı-ayrılıqda danışmağa ehtiyac görmürəm. Bu hekayələr mənə maraqlı gəlmədi. Xüsusilə “Dəniz kənarında” hekayəsi müəllifin imkanlarından çox-çox aşağı və bəsit yazılmışdı. Eyni zamanda darıxdırıcı təhkiyə və dil xətaları hər üç hekayədə qabarıq şəkildə özünü göstərir.
“Boyunbağı” (Plagiat hekayə) kitabın ən gözəl hekayəsidir. Dil, təhkiyə, struktur, müasir ədəbiyyata bələdlik və manevrlər yerli-yerindədir. Bu hekayədən çox böyük zövq aldım. Düşünürəm ki, “7 hekayə”ni təkcə bu hekayəyə görə almağa və kitabxananıza əlavə etməyə dəyər.
“Qara” (solçu hekayə) “Boyunbağı” qədər xoşuma gəlməsə də Əlinin ikinci ən gözəl hekayəsi hesab edirəm.
Kitab haqqında, xüsusilə bədii kitablar haqqında obyektiv yazı yazmaq o qədər də asan deyil.
“7 hekayə” haqqında yuxarıda yazdığım bütün fikirlər mənim subyektiv fikirlərimdir, ehkam deyil. Ola bilsin ki, kimlərinsə gözləntisi özünü doğrultmadı.
Son olaraq:
Qüsurları olsa da, Əli Novruzovun bu kitabını almağa, oxumağa, kitabxananıza daxil etməyə eyni zamanda dostunuza hədiyyə etməyə dəyər.
