Alp dağlarındakı Neolit dövrünə aid yaşayış məskənlərindən tapılan 6 min illik saqqız qalıqları qədim insanların yalnız nə çeynədiyini deyil, həm də kimlərin hansı işlərlə məşğul olduğunu ortaya çıxarıb.
Kulis.az-ın məlumatına görə, Kopenhagen Universitetinin arxeoloqu Anna Vaytın rəhbərlik etdiyi tədqiqat qrupu bu təbii “saqqız”lardan əldə edilən DNT nümunələrini analiz edərək o dövrün qidalanma vərdişləri, cinsiyyət rolları və gündəlik əmək bölgüsü barədə maraqlı nəticələrə gəlib.
Araşdırmada 6 min 300 il əvvələ aid göl kənarı məskənlərdən toplanmış 30 ədəd ağcaqayın qatranı nümunəsi tədqiq edilib. Onlardan 12-si birbaşa çeynənmişdi və əksəriyyətində insan DNT-si, eləcə də ağız mikrobiotası qalıqları aşkar olunub. Bəzi nümunələrdə kətan toxumu və xaşxaşın DNT-si də müəyyən edilib. Lakin tədqiqatçılar xaşxaşın qida kimi, yoxsa sakitləşdirici təsirinə görə istifadə edildiyini hələ də dəqiq bilmir.
Alimlər qatranın yalnız saqqız deyil, eyni zamanda, yapışdırıcı maddə kimi istifadə olunduğunu da üzə çıxarıblar. Neolit dövrünün insanları bu maddə ilə daş alətləri saplara bərkidir və qırılan qabları təmir edirdilər. Ən maraqlısı isə həmin qatran nümunələrindən götürülən DNT-nin hansı cinsin hansı işi gördüyü barədə məlumat verməsidir.
Tədqiqat nəticələrinə görə, daş alətlərdəki qatranlarda əsasən kişi DNT-si, qırılmış qabların bərpasında istifadə olunanlarda isə qadın DNT-si tapılıb. Bu fakt iş bölgüsünün o dövrdə də cinsiyyətə görə formalaşdığını göstərir. Çeynəmə prosesi isə qatranı yumşaldaraq işlənməyə yararlı vəziyyətə gətirmək üçün vacib sayılır. Lakin tüpürcək qatranın yapışdırıcı xüsusiyyətini azaldır və o, yalnız yenidən qızdırıldıqda əvvəlki effektini bərpa edir.
Ağcaqayın qatranı tarixdə məlum olan ən qədim sintetik material hesab olunur. Antibakterial xüsusiyyətlərinə görə sağlamlıq məqsədilə də çeynənildiyi düşünülür. Alimlərin fikrincə, bu cür arxeoloji tapıntılar qədim cəmiyyətlərin sosial quruluşunu anlamaqda unikal imkan yaradır.
