Kulis.az Fərid Hüseynin “Ovqat oğruları” yazısını təqdim edir.
Orta əsrlərdə böyük şairlərin irsini anlamaq üçün gərək onların ideallarının yaratdıqları ilə tanış olaydın. Məsələn, Şah İsmayıl Xətainin doğurduğu inciləri başa düşmək üçün mütləq İmam Əlinin irsini bilməli, Nəsimini dərk etməkdən ötrü Nəiminin əsərlərinə bələd olmalı idin.
İndiki "böyük şairləri" anlamaq üçün gərək əvvəlcə şeirlərini çırpışdırdıqları, poetik ovqatlarını “özəlləşdirdikləri” yaradıcıları müəyyənləşdirəsən...
Orta əsrlərdə şairin böyüklüyü başqa şairdən öyrəndikləri vasitəsi ilə üzə çıxırdı.
Çağımızda isə ovqat oğruları ötən əsrlərin yaradıcı qlafına bürünərək öz "əsərlərini" oxuculara qəbul etdirirlər.
Ovqat oğruları "təsirlənmə" çətiri altında həqiqət günəşindən qorunurlar.
Bəs ədəbiyyatda "ovqat oğurluğu" necə baş verir?
Məsələn, deyək ki, ötən əsrdə əcnəbi bir ölkənin şairi mühacirət həyatı yaşayıb, qürbətin onda oyatdığı melanxonik abu-havanı milli düşüncə sisteminə uyğun şəkildə qələmə alıb. Onu yamsılayan şair iz azdırmaq üçün misraları, ayrı-ayrı deyim tərzini yox, o şeirlərdəki "qəriblik ovqatını", melanxonik təəssüratı öz mühitinə uyğun “özəlləşdirir”. Yəni, o, başqasının yaradıcı təssüratlarını öz "poetik" iqliminə daşıyır.
Yaxud başqa biri Vaqif Səmədoğlunun şeirlərindəki "halsız" ovqatını çırpışdırır, onun tənhalıqdan doğan həvəssiz düşüncələrini uyğun oldu-olmadı “öz dünyası”nın asılılığına salır.
Bu cür hallar sadəcə oxuduqlarından təsirlənmə deyil, bu birbaşa – şüurlu şəkildə edilmiş plagiatdır. Çünki “şair” həmkarından sözləri, ifadələri, misraları plagiat edəndə tez tutulur, oğurluğun üstü daha erkən açılır, "ovqatı", "təəssüratı", "yaşantı halını" çırpışdıranda isə “plagiat ustası” rahatlıqla iz azdıra, gözdən yayına bilir.
Bəzi mütaliəli şairlər oğurluğun üzə çıxacağı 40 günlük müddəti 20-50 ilə qədər artırmaq üçün bu yollardan – “ovqat oğurluğun”ndan istifadə edirlər.
70-80-ci illər Azərbaycan şeirində Məmməd Arazın ovqatı ən çox oğurlananlardan oldu. Onun bir günün yaşamayan “yaradıcı” adamlar şairin açıq sözlü poeziyasından “ümümiləşmiş cəsarəti” yamsıladılar.
Bir başqa şair dəstəsi rus ədəbiyyatının gümüş dövrü poeziyasından “parodik mistizmi” yamsıladılar.
Yaxud da heç bir həyati təhlükə ilə qarşılaşmayanlar gümüş dövrünün “təqib” qorxusunun təssüratını “canlarına çəkdilər”.
Ən “ucuz”poetik dövr isə 90-cı illərdə oldu, xaosun ümumi təəssüratı absurd sitasiyaya yaratdı və bu da zamanına uyğun olaraq öz müştəri mühitini formalaşdırdı. Şairlər “mühitin ovqatını”, insanlardakı – oxuculardakı “təəssüratı” plagiat etdilər. Bu, qətiyyətn ciddi poeziyaya xas gördüyünü əks etdirmək – güzgü olmaq məqamı deyildi. Şairlər öz “xridarlarının ovqatını” oğurlayırdılar. Nəticədə, poeziya publisitika, publisitika isə şeir donuna büründü. Söz oyunu, sözləri balaca-böyük yazmaq, hərflər arasındakı mötərizə əllaməçiliyi kimi əttökən, cılız şakərlər “üslub” donunda oxuculara təqdim olundu.
