Rafiq Tağının M.Ə. Sabirin “Hophopnamə”si haqqında şıdırğı yazdığı “hopstopnamə”sini oxuyub düşündüm ki, bu cür millətsevərlik nəmənədirsə, yeni zaddır – millətin əsrlər boyu qoruduğu, balalarına tanıtdığı, balalarının da balalarına tanıdacağı, sayı əl barmaqlarının sayına güclə çatan şəxsiyyətlərini uzadırsan qabağına və kənd arvadları yun çırpdığı kimi, çəkirsən eninə, uzununa və bu olur nə? Millətsevərlik.

Bir ingilis dramaturqu var, Harold Pinter, Nobel mükafatı alıb. Mən onun əsərlərini oxuyanda məəttəl qalmışdım ki, bu cür ortabab əsərlərlə bu adam necə Nobelə layiq görülüb və götürüb avtobioqrafiyasını oxudum.

Məlum oldu ki, bu adam dünyada Amerika ağalığına qarşı mübarizə aparan, iqtisadi münasibətləri insani münasibətlərdən daha uca tutan kapital imperializmi üçün arzuolunmaz kabusa çevrilən azsaylı dünya yazarlarından biridir və onun dünyadakı ictimai nüfuzu, tutalım, üst-üstə bütün MDB ölkələrindən çoxdur.

Rafiq bəy yazır ki, Sabirin satirası öz millətini təhqir etməkdən başqa bir şey deyildi.

Əvvəla, bütün dünya satirikləri öz millətinin, ölkəsinin eyiblərini qoyub başqa millətlərin motalını eşməyiblər. Molyer də, Qoqol da, Bernard Şou da elə bizim Sabir kimi eləyiblər. İkincisi, əgər Rafiq əfəndi xalqımızın gözəl cəhətlərini qabartmaq istəyirsə və bunun yolunu Sabiri – yəqin, ardı da olacaq – təhqir etməkdə, mitilini qorumaqda görürsə, deməli, özü də xalqı “təhqir edən” Sabiri yamsılayır.

Sabirin indi yiyəsiz qalmış köhnə beşaçılanı ilə – Rafiq bəy, o vaxt “Kalaşnikov” hələ icad olunmamışdı – onun özünü gülləbaran edir. Ancaq Rafiq bəy daha çətin və daha sivil yol seçə bilərdi; Sabirin “təhqir etdiyi” millətin yaxşı xüsusiyyətlərini özündə cəmləyən, ən azı, bir hekayə yazardı. O ya bu hekayəni yazmağa qarnıağrımışlıq edir, ya da xalqımızın bəh-bəhlə təriflədiyi gözəl cəhətlərini axtarıb tapmaqda çətinlik çəkir, gücü verir Sabiri yamanlamağa.

Ola bilsin ki, Sabir satira yazdığı üçün onun şeirlərində poeziya çatışmır və satirada poeziya axtarmaq, karikaturada peyzaj axtarmaq qədər əbləhlikdir. Bu, Allahın dəvədəlləyinə də aydın olan həqiqətdir. Sabirin gücü istər Azərbaycanda, istərsə də müsəlman dünyasında ictimai çəkisindədir. Nəinki yalnız öz dövründə, hətta idi də Sabirin ictimai çəkisi qədər ağırlığı olan yazar tapmaq asan iş deyil.

Dəxli yoxdur, o, acı satira yazıb, yoxsa yüngül rədifli qoşma. Hətta elə Rafiq Tağının yazı üslubundakı acılığın, “təhqiramizliyin” zatı da Sabirin “belindən gəlir”. Sabirlər olmasaydı, indi rafiqtağıların ictimai acıxəmrədən məhrum olan əsərlərində sağsağanın, gəndələşin biri bir qəpik olardı. “Sabirin satirası ondakı ağıl zəifliyini üzə çıxarır”sa, inciməyin, Rafiq bəy, sizin bu şəkildə millətsevərliyiniz ondan heç də geri qalmır.

Tutdum oruc iramazanda,
Qaldı iki gözüm qazanda,
Molla da döyür yazı yazanda...

Sabirin ilk dəfə mədrəsəyə ayaq döyərkən yazdığı şeirdir. On, on bir yaşından ictimai hissiyyatı bu cür həssas olan bir yazarın yaradıcılığına “ağıl zəifliyi” kimi yanaşmaq, sadəcə, publisistik lotuluqdur ki, maşalah, o da bizim əlimizdə.

Həmidə xanım memuarında yazır ki, Cəlil Məmmədquluzadə Tiflisdə “Molla Nəsrəddin”i nəşr etdiyi vaxtlarda o zamankı Bakı elitası onu öldürtdürməkdən ötrü burdan qonşu ölkəyə üç “ədəd” muzdlu qoçu yollayır. Ancaq tale Məmmədquluzadənin üzünə gülür, gürcü polisinin sayıqlığı sayəsində qətl baş tutmur. Bu faktı elə-belə, dövrün ictimai-kriminal mənzərəsini əks etdirən bir ştrix kimi yazdım.

Sabirin də, Cəlilin də tənqid hədəfi bəlli idi – millətin canındakı qoçuluq, avamlıq, harınlıq. Rafiq bəy bu yazısı ilə Sabirin, Cəlilin tərəfində olmadığını söylədi, ancaq inanmıram ki, o, ikincilərin tərəfinə keçib. Məncə, hörmətli yazıçımız ortada qalıb, necə deyərlər, gah nala vurur, gah mıxa.

• Lənkəran Dövlət Dram Teatrı Füzulidə çıxış etdi
• Xankəndi şəhərində ilk solo konsert keçirilib
• “Ka”nı xoşbəxt edən yazıçı - Sonası Vəliyevanın hekayəsi