Kulis.az yazıçı Səfər Alışarlının “Qız və maneken” adlı yeni povestinin davamını təqdim edir.

əvvəli burada

7

Xoruzdan yuxarıdakı yekəpər vəzifə borcu olaraq özünün böyük kitabından Nazimin adını silmişdi. Bu ölüm onun döyüşə daim hazır saysız-hesabsız ordularının sırasında zahirən heç nəyi dəyişməsə də, başqa yerlərdə nələrəsə təsirsiz ötüşməmişdi. Yekəpəri bu maraqlandırmırdı, burası onun səlahiyyətlərinə daxil deyildi. Ölmək, əslində, asan iş deyil. Canı ağızdan çıxaran o dəhşətli anı adamlar bəzən illərin daha ağır zülm və məşəqqətləri içində həsrətlə gözləməli olur, adamlar da var ki, o anı sinəsi ilə futbol topu kimi qəbul edib son zərbəni soyuqqanlıqla qapının düz doqquzluğuna vurur və tamaşaçı kütləsinin bağırtısı altında kibrit çöpü səssizcə sönüb puç olur. Necə olsa da, zamanı yetişəndə asan olmayan bu işin öhdəsindən gəlməyi hər kəs bacarır və bununla sağ qalanlardan dərhal bir baş yuxarı məqama qalxır. Bəzən buna inanmaq və inana-inana nələrinsə üstündən xətt çəkib yenidən başlamaq üçün ölünün özünü görmək lazım gəlir. Bütün ölü üzlər düşüncə dərinliyindən püskürmüş kəskin emosional məzmunun ifadəsi ilə fərqlənir. O dərinliyə Yer kürəsini öz peyki Ayla bərabər gurum-guppaz atsan, yarısını doldurmaz. Adam ölən kimi “düşmən” elan ediləndə isə o dərinlik daha müdhiş görünür, ölü üzün hər məsaməsindən bir şübhəli əməl, qaranlıq niyyət, xəyanət və satqınlıq boylanır. Nazim müəllim ölmüşdü, amma düşmənliyi təzəcə doğulmuş bic çağa kimi televizorların ekranında qığıldayırdı. Qanlı mələfənin altında çox rahatca gizlənmiş bu arıq, ölü canın altmış ildə törətdiyi əməllərin tam başqa mənalı əks-sədası ölkə mətbuatının girə bildiyi bütün yerlimənbələrdən, hətta bəzi qonşu ölkələrdən də axın-axın gəlməyə başlamışdı. Elə bil köçəri quşlar qayıdırdı.

Sərdarov mələfənin qırağını qaldırıb baxdı, xəstəliyin qurudub eybəcərləşdirdiyi sifət gün altında qalmış köhnə başmaq tayı kimi əyilmişdi. Ölü məsamələrin cəmindən peşmanlıq əzabının sarımtıl pöhrələri boylanırdı. Əgər Nazim müəllimi bu mələfənin altından həyata qaytarmaq mümkün olsaydı, bir an belə düşünmədən baş götürüb ölkədən qaçardı – peşmanlıq ifadəsi o qədər güclü idi!

– Yeyib-içən oğlanıydı, – Sərdarov mələfənin qulağını qatlamaqla açdığı əzablı sifətə baxa-baxa dedi. Sonra da dönüb itə müraciətlə əlavə elədi: – Yaxşı da goplamağı vardı, ömrü boyu dilinə bir dənə düz söz gəlmədi.

İt akademikin verdiyi qiymətin Nazim müəllimin həyatı boyu danışdığı yalanlara nə dərəcədə adekvat olduğunu yoxlamaq üçün başını qaldırıb Musayevin üzünə baxdı və bir şey anlamayıb fınxırdı.

– Sən bilən, bunu niyə belə, meyiti soyumamış “düşmən” elan elədilər? – Musayev soruşdu. Əslində, bildiyini soruşdu, amma hər halda sıradan bir məsələ deyildi.

– Bilirsən,– Sərdarov dedi. – Sən bunu məndən bir həftə əvvəl soruşsaydın, mən sənə ayrı cavab verərdim. – İndi isə fantaziya adamı olduğum üçün deyirəm, eşit: bir milyon dollardan sonra adam özündən şübhələnməyə başlayır ki, ayə, bu dünyanın götünə-başına yaxmağı elə buyumuş?! İki milyondan sonra ətrafdakılardan şübhələnirsən ki, ayə, bunların birinin də başı çatmır. Çatsaydı, bunlar da çox asanca qazanardılar. Üç milyondan sonra isə hamıdan şübhələnirsən ki, milyonun-filanın xeyri yoxdu, hamısı bir zibildi, sən də onun içində! Bu, böyük biznes adamıydı, milyonlarının sayı-hesabı yoxuydu, yəqin aynan, ulduznan əlləşirmiş binəva. Sən də soruşursan: niyə “düşmən” elan olundu?!

– Səninki nə qədərdi, Sərdarov? – səs gəldi, nədənsə akademikə elə gəldi ki, bunu ondan Musayev yox, it soruşdu.

– Maşında var beş-altı milyon, –cavab verdi. – Gizlətməyə yer tapmıram. Cinlər düşüb dalıma, gecə-gündüz hər yeri iyləyirlər, özümnən gəzdirməyə məcburam. Nə qədər istəsən, götürə bilərsən. Ancaq səndən bir xahişim var: qurban olum, o korrupsiya idarəsinə bir də qayıtma. Bu da oranın yetirməsiydi...

– Sərdarov, bəs qorxmursanmı birdən mən Allahımdan dönüb bir milyon götürərərm?! – Musayev özünün də dərk edə bilmədiyi, haradansa quş kimi uçub gəlmiş bir kasıb marağı ilə soruşdu. Əslində isə gözlənilməz təklifin qeyri-adiliyi əvvəlcə onun içini təsadüfən toxunulmuş dərin süxur partlayışı kimi tərpətdi, bir anın içində haralarasa qaldırıb oradan aşağıları göstərdi və içini qüssə ilə doldurub öz yerinə qaytardı.

– Allahından dönən üçün bir milyon pul deyil. Sənə də bəs eləməz, əminəm, – Sərdarov da qüssəli səslə dedi. Sanki onun pulları daha vacib işlər üçün nəzərdə tutulmuşdu və nəyə xərcləyəcəyini özü də bilmədən kimsə bu pullara sahiblik iddiası ilə çıxış edirdi.

8

Ağ xələtli həkimlər içəri girib akademiki nəzakətlə başqa stolun yanına dəvət etdilər və Nazim müəllimin tabaqda qanı qurumuş içalatını sanki onun özünün əvəzi kimi göstərdilər.

– İçi heyrətamiz dərəcədə sağlammış! – başı alma kimi yumru, qırmızıyanaq professor dedi.

Sərdarov ilk dəfə görürmüş kimi, meyiti buraxıb göz altdan professorun başı ilə maraqlanmağa başladı. Az qaldı əl atıb başdan kolpakı götürsün ki, ora səliqə ilə qablaşdırıldığı ehtimal edilən yaşıl alma yarpağı saplaqdan qulağın üstünə sallanıb rahat nəfəs alsın.

Nəhayət, akademik dönüb heyrətamiz dərəcəyə əlindəki lupadan istifadə etmədən soyuq-soyuq baxdı. İçalatın o biri tərəfinin çevrilməsini istədiyini əlini oynatmaqla assistentə göstərdi. Nisbətən gənc həkim xirtdəkdən kəsilmiş qığırdaqlı qida borusunun ucundan qəssab səriştəsilə yapışıb yuxarı qaldırdı və bu an Nazim müəllimin içalatdan ayrılıb tədqiq edilmiş ürəyi eynən “Payız axşamıydı, hava qaranlıq” misrası ilə başlanan “Ana ürəyi” muğamında oxunduğu kimi pırtdıyıb ləyəndən qırağa düşdü. Akademik bayaqdan məhz bunu axtarırmış kimi, içalatı heyətin ixtiyarına buraxıb titrək, əlcəksiz əli ilə balıq ağzı kimi açıq qalmış kəsik iki şah damarın birindən yapışıb ürəyi yuxarı, lampaya tərəf qaldırdı. Lupa ilə də baxandan sonra almabaşa ürəyin o yan-bu yanını göstərib alman həkimi təriflədi ki, koronar şuntlamanı o vaxt çox yaxşı eləyib, ancaq amansız infarkt... Bu an it də qabaq ayaqlarını stolun qırağına qoyub yuxarı, ürəyə sarı dartındı. Akademik ürəyi endirib itin gözləri qarşısında saxladı, it də candan ayrılmış bu əzələ düyünçəsinə diqqətlə baxdı və pataloqo-anatom personalını başqa hərəkətlərilə qorxutmamaq üçün yalnız astaca zingildədi.

Akademik itin dediyini professorlara təxminən belə tərcümə elədi:

– Heyrətamiz dərəcədə sağlam içalatın bu cür, heyrətamiz dərəcədə xəstə ürəyi ola bilməz!

Miokardit və infarkt yüz faizdir. Hipertireoz, üstəlik də qara ciyər böyüməsi lupasız da görünür. Axtarsaydıq, ağ ciyərdən də emfizema çıxara bilərdik. Keçmişdə qoca professor varıydı... Deyirdi, ürək elə yaman şeydir ki, ayrı-ayrı vaxtlarda istədiyi və almadığı heç nəyi unutmur və gec-tez onların ümumi hesabını adama təqdim edir. Mütləq təqdim edir...

Sərdarov keçmişdəki qoca professorun adını qəsdən demədi, heyəti o müdrikliyə layiq saymadı. O başa düşürdü ki, ekspertiza formaldı, amma peşə vərdişindən vaz keçə bilmədiyi üçün bəzi şeyləri heyətin diqqətinə çatdırdı.

– Rəy üçün ürəyin təqdim etdiyi buket də bəs eləyər, – mızıldandı.

Onlar ölüm haqqında ekspertiza rəyini oxumaq üçün zala girəndə orada bir videokamera və klinika personalını təmsil edən on yeddi nəfər ağxələtli adam vardı. Beş dəqiqənin içində “düşmən” elan edilmiş adam üçün bunun da çox olduğunu düşünən səhiyyə idarəsi yəqin ki, özünü loğman elan etmiş akademiki bura urvatsızlıq əmsalını daha da yüksəltmək məqsədilə dəvət etmişdi. Akademikin həyat məntiqini klinikanın girişindəki şam ağacının altında dəyişməsindən xəbərsiz olanlar, çox güman ki, belə fikirləşmişdilər. Ancaq fikirləşməklə iş bitmir, bu dünya inək deyil ki, on qarın doğuzdurub sonra da başını kəsəsən. Akademik yüz dəfələrlə çıxış etdiyi, ölü yola saldığı boş zalı ağzına qədər adamla dolu sanırmış kimi başını qaldırmadan komissiya üzvlərinə və mərasim iştirakçılarına baxmadanöz burnu qədər tanışmikrofona hüzn dolu qalın səslə dedi:

– Ölüm hamı üçün var. Bu gün Nazim Tahirov öldü, sabah başqaları öləcək. Onların “düşmən” elan olunub-olunmayacağını bilmirəm. İndiki halda bizim vəzifəmiz dost-düşmən tanımayan ölümün, daha doğrusu, fiziki mövcudluğun dayanması aktının nə səbəbdən baş verdiyini tədqiq edib cəmiyyətə açıqlamaqdır.

Sonra almabaş komissiya adından oxumağa başladı:

Tahirov Nazim Kamil oğlunun xəstəliyi və ölümünün səbəbi haqqında tibbi rəy

Tahirov N.K., 1930-cu il təvəllüdlü, ürək aortasının atreskelerozundan və onun qarın nahiyəsində anevrizmin inkişafından, koronar arteriyaların stenozlaşması ilə gedən atreskelerozdan, ritm pozğunluğuna səbəb olan ürək işemiyasından, keçirdiyi infarktdan sonra miokarddakı çapıq dəyişiklərindən əziyyət çəkirdi.

Üç gün əvvəl səhər saat 8-9 radələrində ürəyin qəflətən dayanması baş verib.

Patoloji-anatomik müayinə zamanı diaqnoz tam təsdiq edildi.

Sonda biri akademik, qalanları professor, yalnız biri dosent olan komissiya üzvlərinin adsız familiyaları xatırladıldı və bununla Nazimin ölüm tarixçəsinə nöqtə qoyuldu. Həyat tarixçəsi isə sonrakı hadisələrdən də göründüyü kimi hələ davam edirdi.

9

Ölümündən iki saat sonra “düşmən” elan olunan Nazimin dəfnini təsəvvür etmək, əlbəttə, çətin deyil. Meyit faktiki olaraq sahibsiz qalmışdı, konkret göstəriş verilmədiyinə görə onun qohumlarına bir söz, tibbi personala, maraqlanan bəzi instansiyalara, o cümlədən mediaya başqa söz, dünənədək onun itaətində duran sıravi adamlar ordusuna isə tamam başqa sözlər deyilirdi. Hətta şayiələrə görə, Nazimin zavodlarından birində fəhlə təlatümlərinin başladığını deyənlər də vardı. Ümumiyyətlə, bu işdə saxta sözün, fərziyyə və arzunu həqiqət kimi qələmə vermək cəhdlərinin sayı-hesabı yox idi, kimin ağlına nə gəlirdi, onu da Nazimin xətrinə cəmiyyətə sırımağa çalışırdı. Zatən, bütün belə hallarda olduğu kimi, şəxsin həm fərdi, həm maddi, həm də ictimai-siyasi diapazonunun genişliyi buna imkan yaradırdı. Digər tərəfdən onu da qeyd etmək yerinə düşər ki, çoxdandı paytaxtda bu yekəlikdə adam ölmürdü, yığılıb qalmış vacib qeybətlərin çoxunu Nazimin tabutuna yükləyib gedər-gəlməzə yola salmaq üçün fürsət yaranmışdı. Təsir miqyaslarına görə Nazimdən çox kiçik görünən “Yasəmən” Mərasim Evinin direktoru Həsrət İbalı öz efir çıxışlarında nahaq yerə demirdi ki, gedən hər tabut özü ilə təkcə cansız cəsədi deyil, həm də bir insan ömrü boyu toplanmış problemlərin, xəstəliklərin, özünəməxsus ənənə və qanunların üfunətli çələngini aparır.

Bütün bu dedi-qoduların qızğınlıqla baş alıb getdiyi məqamda, "düşmənçiliyin" səbəbləri tam açılıb qurtarmamış birdən dedilər ki, Parisdən Fransa hökumətinin tapşırığı ilə bir xanım gəlir Nazimin dəfninə. Onda bütün ölkə həqiqətən yasa batdı. “Düşmən” fitvası televizor vasitəsilə dərhal geri oxundu, amma dostluq haqqında heç nə deyilmədi. İmkan verildi ki, ölkə vətəndaşları ölüm aktından sonra dost-düşmən seçimində sərbəst olsunlar, hər kəs özünə sərf edəni götürsün. Parisdən gələn qonağı qarşılamaq üçün cəmiyyətə atılmış bu cür seçim azadlığından gözəl nə ola bilərdi?!

Bütün gözlənilənlərin əksinə olaraq xanım aeroportdan birbaşa “Şəfa” klinikasına gəldi və araba üzərində onun pişvazına çıxarılmış arıq meyiti uzaq dağ kəndinə aparıb orada dəfn etdi. Paytaxtda hər şeydən xəbərdar adamlar çox-çox sonralar da belə nəql eləyirdilər ki, xanım vaxtilə Nazimlə hansısa nazirliyin rəhbərliyində, daha sonra Avropa beynəlxalq strukturlarında çalışıb və onun gözlənilməz gəlişi ilə meyitin üzərindən bir gün, bir günortalıq rəsmi “düşmən” sözünün götürülməsi, əlbəttə, sıradan bir hadisə sayıla bilməzdi. Xanımla görüşə göndərilmiş məşhur konfliktoloq əvvəlcə “düşmən” məsələsinə görə dil-ağız eləməyə çalışdı, bildirdi ki, anlaşılmazlıq üzündən bir az tələskənliyə yol verib bəzi kütləvi informasiya vasitələri. Adətən belə hallarda deyilən, mənasızlığına və faydasızlığına görə misli bərabəri olmayan sözlər elə bil onun yekə buxağının içinə yerləşdirilmiş telefon aparatına haradansa davamlı şəkildə daxil olub nazik dodaqlardan pauza bilmədən şırıltı ilə havaya sovrulurdu. Faciəvi operada vəzifəli şəxsin ariyası kimi tam mətn üzrə səslənən partiya xanımın ifadəsiz sifətində və laqeyd baxışlarında heç nəyi dəyişmədi.

– Yas mərasimini "Yasəmən" Mərasim Evində keçirməyiniz məsləhətdi, – şəxs fasiləsiz avazla əlavə etdi.

– Fərq etməz, – xanım mızıldandı.

– "Yasəmən" çox yaxşı plan üzrə tikilib, Həsrət İbalı orada xidməti ən yüksək səviyyədə təşkil edib: böyük mətbəxləri, qadınlar, kişilər üçün ayrıca mərasim zalları, həyətdə geniş parkovka meydanı, ciddi səliqə-sahmanı var. Ən başlıcası isə ora aid iki məsələ mühümdür. Siz uzaqdan gəlmisiniz, ola bilər ki, bilmirsiniz, ona görə məlumat üçün deyirəm: birinci, çox rahat yerdə, Babur prospektindədi, gediş-gəliş asandı; ikinci, "Yasəmən"də xörəklər yerliətlə, Həsrət İbalının Qax rayonundakı fermasında bəslənən malların ətilə bişirilir.

Əslində, adam deyirdi ki, "Yasəmən"də keçirilən mərasimlərə kompleksin müvafiq qurumları tərəfindən nəzarət edilir, tədbirlər bütünlüklə lentə alınır, vacib bilinənləri sonradan təhlil olunur və xidmətlə bağlı lazımi qaydada tapşırıqlar, tövsiyələr verilir. Parisdən gəlmiş xanım isə düşünürdü ki, bəzi uşaqlıq xatirələri istisna olmaqla heç zaman tam uyuşmadığı bu şəhərlə bağlı daha ağır xatirələrin altına yenidən girməmək üçün yas mərasimini yola verəndən dərhal sonra çıxıb gedər və kim bilir, bir də buralara güzarı düşərmi?! Buranı bütün müsbət və mənfi təzahürlərilə təzədən sevmək üçün xanım öz içində böyük adaptasiya müddətinə ciddi ehtiyac duyurdu, buna isə onun vaxtı yox idi.

Zalın qarşısındakı böyük foyedə iki kişi ilə bir itin onu dərhal tapıb Nazimin ölümü haqqında tibbi ekspert komissiyasının imzalı, möhürlü rəyini təqdim etməsi xanımı qətiyyən təəccübləndirmədi. O, şəffaf faylın içindəki rəyə ani göz gəzdirib orada “düşmənçiliyə” aid konkretliklər görmədiyinə sevindi, dağlardakı dəfndən sonra öz mənasını büsbütün itirmiş “anevrizmin inkişafı”, “koronar arteriyaların stenozlaşması” kimi terminləri olduğu kimi anlamağa vaxt sərf etməyi artıq saydı. Ancaq xanım itə insan məhəbbətinin Paris paytaxtından gəlsə də, keçmiş doğma vətənində itin "Yasəmən"nin qapısından içərigirməyinə bir qədər təəccübləndi. İt bunu hiss etmiş kimi qələbəlikdə əzilib-büzüldü, bir-iki dəfə yerində atılıb-düşdü hər dəfə quyruğunu sağa-sola tərpədəndə ətrafında qəribə rənglərlə boyanmış balaca şar kimi halələr göz qamaşdırmağa başladı və elə bu an arxa tərəfdə qəflətən açılan tapança atəşinin cır səsi mərmər və gips dekorlarla bəzədilmiş foyedə əks-səda verərək hamını qanrılıb kişilər zalına tərəf baxmağa məcbur etdi. Bu, həqiqətən tapança atəşinin səsi idi, bir az sonra dəqiqləşdirilmiş məlumat yayıldı ki, kompleksin mühafizə rəisi pilləkənlər tərəfdə karnizin üstü ilə qaçan siçovulu interyerə ziyan vurmadan dəqiq atəşlə yerə salıb. Xanım dönəndə qarşısında peyda olmuş uzun, qara paltarlı bir gəlini gördü. O dərhal onları tərk edib yuxarısına yaşıl hərflərlə “Qadınlar-1” yazılmış işıqlı zalın taybatay açıq qapısına doğru gedən gəlinin çevik hərəkətlərini, qıyıq gözlərini və ağappaq, nazik sifətində gözü boyda kiçik ağzını dəqiq yadda saxlaya bildi. Portret öz tənasüblü xətləri və ölçüləri ilə xanımın yaddaşına o qədər aydın həkk oldu ki, onu diksindirib ardınca apardı. Ancaq gəlin peyda olduğu mükəmməlliklə də ağ mərmərin üstü ilə süzüb işıqlı qapıda gözdən itdi.

Parisli xanım zala karıxmış qaranquş kimi uçaraq daxil oldu, cərgələrin arası ilə mollanın stoluna qədər gedib ətrafa boylandı, başqa sıralara baxa-baxa geri döndü, qapının ağzında dayanıb diqqətlə zala, mətbəx tərəfə göz gəzdirdi, qızı tapmadı. Sonra o, foyedə bayaqkı kişiləri də görməyib bir qədər çaşqın və məyus halda yuxarı, öz yerinə qayıtdı. Qədim torpağın hələ də möcüzə yaratmaq imkanlarından təsirlənmiş xanımın daş sifəti bu qəfləti görüşün öhdəsindən gələ bilməyib acizanə yumşaldı. Bu çaşqınlıq içində o bayaqdan bəri zəncirli divar saatının quşu kimi hər dəqiqənin tamamında deşikdən sıçrayıb çıxaraq cik-ciklə başağrısı verən qan təzyiqini sakitləşdirməyə nədənsə tələsmədi. Ağ örtüklü uzun stol cərgələrində üz-üzə oturub asta qab-qaşıq cingiltilərilə ehsan yeyən yüzlərlə qadın sanki bu təamdadma proseduru vasitəsilə Nazimin bütün həyat və fəaliyyətini ən kiçik detallarına qədər son instansiya səviyyəsində araşdırmaqla məşğul idi. Parisli xanım diqqətlə onlara baxa-baxa xəyalən quşu izlədi, növbəti dəqiqənin tamamında yuvasından çıxmadığına sevindi.

O başa düşürdü ki, belə hallarda təzyiqi ram etmək üçün yaxşı şeylər haqqında düşünmək, ağrı-acı verən hər şeyi unutmağa çalışmaq lazımdır. Nazimin məsələsilə bağlı Avropada gözlənilməz asanlıqla əldə etdiyi uğurlarla bərabər xanım bu ölüm hadisəsi və dəfn mərasiminin onun illər boyu sabit ahənglə davam edən mühacir həyatına necəsə təsir göstərmək ehtimalını düşünürdü. Amma bunun necə başlanacağı, hansı vasitələrlə məcralaşacağı onun ağlına yerləşmirdi. Xanıma elə gəldi ki, proses məhz indi, foyedə onun gözünə möcüzə kimi görünüb tez də yox olan qızın gəlişi ilə başlandı. Xanım qorxdu, çoxdandı belə həyəcanlı anlar yaşamırdı. Ona elə gəldi ki,bir suyu tanış həmin qız o özü, nə vaxtsa tərk edib getdiyi gəncliyi idi. Birdən-birə onun gözünə göründü ki, heç nədə çaşmasın, gedərkən burada qoyub getdiyi incikliyi, həyəcanlı xatirələrini unutsun, özünü doğma evində hiss eləsin. O daxilən bunu özünün özü ilə zarafatı sanıb ciddi qəbul etməmək üçün dağlardakı dəfni, qarşılaşdığı adamların ona münasibətini, şəhərdə keçirdiyi bu üç günün başqa təfsilatlarını sürətlə xatırladı və qeyri-adi heç nə tapmayıb toxtamaq üçün çantasından çıxardığı nebiolol həbini udub bir qurtum su içdi.

O oturmuşdu, ancaq xəyalən foyedə, başqa zallarda pərvaz edib qızı axtarırdı ki, onu heç yerdə tapa bilməyib sakitləşsin. Arada hətta mollaxanıma da müraciət edib belə bir şeyin qeyri-mümkünlüyü haqqında əlavə fikir eşitmək istədi ki, özünü tam sakitləşdirib ələ alsın. Başı möhkəmcə bağlı mollaxanım yalnız üzünün kiçik bir hissəsi açıq idi və ona söz çatdırmaq üçün üzün o açıq hissəsini snayper dəqiqliyi ilə nişan almaq lazım idi, ondan da əlavə, qaşı-gözü əyninin paltarı kimi qara bu xanım üzünün açıq yerini büsbütün haqqında danışdığı hədisə və qarşısındakı mikrofonun gümüşü toppuzuna təslim etmişdi. Bu an Parisli xanıma elə gəldi ki, qızı yenə qapıdan içəri girən gördü, ancaq əl-ayaq eləyib dumanlanmış gözünün fokusunu məsafəyə uyğunlaşdırınca o, məclisə təzə gəlmiş bir qrup qadının arasında itdi.

10

Sonra tapdı. Birdən xatırladı məhz belə, qıyıq gözü boyda ağzı olan bir qızın onilliklər öncə onu Nazimin xahişi ilə aeroport yoxlamalarından keçirmədən təyyarəyə qədər apardığını. O, ölkədən icazəsiz gedirdi, əlindəki çantadan başqa heç nə götürməmişdi. Ancaq qəlbində apardıqları bir təyyarənin yükü idi. Onlar əvvəlcə metal hasarın genəldilmiş barmaqlıqları arasından aeroport ocaqxanasına, sonra ağ, sarı xətlərlə zolaqlanmış geniş keçidlər və asfalt talalarla yanacaqdoldurma nasosları yerləşən meydançaya tərəf getdilər. Metal hasarların o biri üzündəki asfaltdan heç nəyi ilə fərqlənməyən bu asfaltın üstü ilə yerimək tamam başqa dünyada addımlamaq kimi bir şey idi: sonsuzlaşan məsafələrdə hər addımdan sonra arxadan gurlayıb onu dayandıracaq əmri gözləyirdi. Ona elə gəlirdi ki, ocaqxanadan çıxıb aeroportun küləkli genişliklərinə ayaq basdığı andan onu görüblər, bütün mühafizə artıq ayaq üstdədir və onun tutulması saniyəlik məsələdir.

Qızın ağappaq, nazik sifəti kimi çox incə beli, yumşaq tünd göy parçaya bələnmiş qəşəng bədən cizgiləri vardı. Belə dəri ağlığını isti ölkədə günəşdən necə qoruduğu ona iki daşın arasında təəccüblü görünürdü. Əslində o, təyyarəyə sağ-salamat minib uca biləcəyinə tam inanmadığı üçün beynində ən axmaq şeyləri fırladaraq stress atırdı. Qız irəlidə, o isə arxada gedirdi, ocaqxanada onun çantasını əlindən alıb özü götürmüşdü, ona ağ, plastmas kanistr vermişdi ki, guya yanacaqdoldurma məntəqəsinə kerosin götürməyə gedir. Özünün təyyarəyəqədər gicləmələr serialında bu incə cizgili stüardessa bədənini Nazimin qolları arasında görüb onu qısqanırdı. Ancaq bütün bunların daha ona dəxili olmamasının mümkünlüyü ilə təskinlik tapa-tapa Allaha yalvarırdı ki, maşınlarla buraları dolaşan mühafizə onları görməsin. Mühafizə saxlasaydı, qızı tanımadığını və şəhərdə hər axşam işıqlar söndüyünə görə kerosin dalınca yanacaqdoldurma stansiyasına getdiyini deməli idi. Qız bunu ona ocaqxanada izah eləyəndən sonra ucadan, bir az da hirslə bapbalaca ağzından turbomühərrik kimi püskürmüşdü: “Başa düşdün? Kerosin! Lampa!” Yüngül küləyin hər tərəfdən qulağına doldurduğu yad və qorxunc səslərin içində o iki söz hələ də cingildəyirdi: "Kerosin! Lampa!"

Serialın növbəti bölümündə o, qızın gözəlliyinə kişilərin necə valeh olmasının dərəcəsini müəyyən etməyə çalışırdı. Dəqiq yadında idi ki, o küfr düşüncə nankorluğunun cəzası olaraq elə həmin an mühafizənin maşını günü-günorta çağında oynaq işıqlarını işə salaraq onların başının üstünü aldı. Qız dayandı, ona isə böyrünə qısdığı boş əli ilə gizlicə işarə elədi ki, getməyə davam etsin, dayanmasın.

O, əlindəki plastmas kanistrin bir yanağında yumruq boyda dairəvi deşiyin olduğunu məhz həmin an, sanki baxmağa başqa yer tapmadığına görə kanistrə baxanda gördü və atdığı hər addımdan sonra səslənəcək çağırışı canını deşəcək güllə kimi gözlədi. Bir addım, iki, üç... Yanacaqdoldurmaya az qalmışdı, orada heç kim gözə dəymirdi, qanrılıb geri baxmağa qorxurdu ki, uzaqdan-uzağa da üzünü görsələr, vücudunu bürümüş həyəcandan hər şeyi başa düşəcəklər. Amma səs gəlmədi, bir azdan qızı götürmüş maşının onun təyyarəsinin dayandığı uzaq meydançaya tərəf getdiyini görəndə bu aeroportun düzündə tənha və kimsəsiz kimi qaldı. O, böyük risk altında ölkədən icazəsiz, ona qoyulmuş qadağanı pozaraq gedirdi, hara getdiyini, qarşıda onu nələr gözlədiyini, əlbəttə, bilmirdi. Belə kimsəsizliklə təyyarədən düşəcəyi ölkədə qarşılaşacağına əmin olduğu halda gözlənilmədən burada, öz məmləkətində, bütün uşaqlığını, gəncliyini yaşadığı yerdə qarşılaşmışdı. Aeroport düzəni ona tərk etdiyi şəhərdən də böyük və qorxunc görünsə də, bu çox çəkmədi, çünki qızı təyyarəyə tərəf aparan mühafizəçilər daha onu saxlamazdılar. O, daha yanacaqdoldurma stansiyası tərəfə yox, birbaşa maşın gedən istiqamətə doğru addımladı və ayaqlarının donunun açıldığını hiss etdi.

Trapda qız ona pasportunu və konvertdə pul verib borta qalxmasını gizli bir həyəcanla, sanki qıyıq gözlərini tam yumaraq gözlədi. O, qızın adını soruşmadı, illər sonra orada, Sena çayının sahilindəki kafedə necə oldusa Nazim sözarası dedi ki, bu ad “Lalə” olub. Sərnişinlərin arasında trapı qalxa-qalxa gəldiyi yolu geri, aeroportun binasına doğru addımlayan Lalənin doğmalaşmış göy kürəyini, yumşaq addımlarla uzaqlaşan ecazkar yerişinin kiçik bir məsafədə izləyə bildi və ölkəni tərk etməyə hazırlaşdığı bütün o davamlı əsəbi günlər ərzində ayrıldığı bu adama görə gözü yaşardı, içi qəhərlə doldu.

Sonra Nazim öldü. Dünənki bəzi dostlarının onu tələm-tələsik “düşmən” elan etməsi tanış çərçivələrin heç birinə sığmadı. Nazimin ölümü ona isinişdiyi, vətən kimi sevməyə başladığı və sonda canını məmnuniyyətlə tapşıra biləcəyi uzaq Avropadan da harasa deportasiya kimi göründü. Ona elə gəldi ki, insanın keçmişi ilə belə etinasız davranmağa heç kimin, hətta özünün də haqqı çatmır. Ona elə gəldi ki, bu həm də onun keçmişidir və orada valideynlərindən və Nazimdən başqa kimsə yoxdur. O getdiyi yerlərdə lazımi adamlara bunu izah eləyə bildi. Yəqin Avropa həm də ona görə gözəldir ki, orada hərdən səni başa düşürlər, orada sənə, sənin dediyin həqiqətlərə bəzən inanırlar. Qalan şeylər elə bil nağıllar aləmində baş verdi: təsəvvür etdiyi dəhşətli, qorxunc maneələr sanki bir ovsunla yox oldu, onun özünün bilavasitə dəfndə iştirakı, hətta Nazimin bankdakı pullarının bir hissəsini nağd şəkildə ölkəyə gətirməsi ağlasığmaz bir asanlıqla təşkil edildi.

11

İndi o, yüzlərlə qadının arasında gözünə dəyən bir-iki nəfər yaşlaşmış məşhurdan başqa heç kimi tanıya bilmirdi. Onlar seyrəlmiş saçlarının əzablı düzümü və boyun-boğazlarında gizlətməyə çalışdıqları bər-bəzəkləri ilə Sabunçu vağzalının 1930-cu ildə inşa edilmiş binasına oxşayırdılar və o bu insanları tərk etməyin peşmançılığını, ağrı-acısını çoxdan yaşayıb qurtarmışdı. Elə bil Nazimin ölümü mərasimdə iştirak edən adamların hər birinin içindən onu cəzb edə biləcək zağı silib aparmışdı. Mollaxanım konspektlərini vərəqləməklə ehsanın yeyilib qurtarmasını gözləyirdi ki, duasını oxuyub camaatın ilk partiyasını yola salmaqla məclisi bir qədər yüngülləşdirsin. Son günlər ölkədə Nazimlə bağlı baş verən hər şeydən yetərincə xəbərdar olan mollaxanım idarə etdiyi ağır məclisin şərəfli olduğu qədər də potensial təhlükə mənbəyi olduğunu bildiyindən "Yasəmən"də daim qüvvədə olan gizli təlimatlar kodeksinin 1-ci bəndini əsas götürüb öz nüfuzunu qorumaqla məşğul idi. Yəni ətrafda baş verən hər şeyi görsə də, onlara dərhal münasibət bildirməkdən çəkinirdi. Ona görə Lalə ona yaxınlaşanda da mollaxanım özünü görməzliyə vurub dəftərini vərəqləməyə davam etdi. Lalə azacıq qəddini əyib nəsə pıçıldadı və cavab gözləmədən mikrofonu götürüb dedi:

– Hörmətli məclis! Bir elanı diqqətinizə çatdırmaq istəyirəm. Mərhum Nazim müəllimlə yaxın dost olmuş xanımlardan xahiş edilir məclisin sonuna kimi qalsınlar. Həll ediləsi vacib məsələmiz var.

Bu yerdə Həsrət İbalının Qax dağlarında otlayan danalarının əti ilə bişirilmiş dadlı plovun üstündən ləzzətli çay gözləyən məclisdən həqiqətən mülayim və son dərəcə xoş əhval mehi keçdi. Çünki Lalə xanımın Nazimin keçmiş sevgililərindən biri olduğunu məclis əhlinin xeyli hissəsi bilirdi və demək lazımdır ki, burası, yəni belə vəfadarlıq indi özünü konsevativ kimi göstərən internet ölkəsinin xanımlarına xoş gəlirdi. Qısa pıqqıldamalar, qaş-göz oynatmalar, eyhamlı baxışlar bu mehi bütün zala yayaraq oradakı hüzn və matəm əhvalında hiss olunacaq dəyişiklik yaratdı. Ölənlə ölmürlər ki! Ölənin dəfnində həyat daha qiymətli görünür və yaşamağın ən faydalı, təxirəsalınmaz variantları adamların ağlına haradansa lütfkarlıqla yüklənir. Lalə gəlib Parisli xanımla yanaşı əyləşdi. Bəlkə də Yelisey sarayı və Eyfel qülləsi qarışıq, bütün Fransa gəlib həmin an xanımın böyründə əyləşsəydi, güclə tapdığı köhnə tanışının bu məhrəm oturuşu qədər ona ləzzət eləməzdi.

Zaldakı xoş mehin dalğasında qara frak geymiş cavan oğlan az qala vals ritmində dingildəyən oynaq yerişi ilə üstünə yaşıl örtük salınmış, təxminən nağara futlyarı boyda bir qutunu sıraların arasından keçirib xanımın oturduğu stola tərəf apardı. Qutunu stolun üstünə qoyub xanıma yüngülcə təzim elədi və yerində fırlanandan sona o cür incə bir bədən hərəkətini də böyük zala əta edərək həmin oynaq ritmli addımlarla da yan tərəfdəki mətbəx qapısına doğru uçdu. Zövqlü qadınlar onun rəqqas yerişli uca boyuna, əzələli sifətinə, geri daranmış uzun, qapqara saçlarının parıltısına, ağ köynəyin boğazındakı kəpənəyə, frakın qısa ətəkləri altında sanki taleyin kübar çağırışı ilə çevik hərəkət edən güclü ayaqlarına, əlbəttə, heyran oldular. Cavan oğlan arxasınca mətbəxin qapısını örtənə qədər maraq tonqalı qalamış yüzlərlə qadın gözü onu hər tərəfdən oxladı.

Əhvalı nisbətən şənlənmiş məclis əhlindən kimsə bir qədər çaşıb qalmış mollaxanıma “Fatihə”ni toysonu “Yallı” kimi sifariş verdi. Yaşıl örtüklü qutu qara geyimli xanımların stolunun üstündə Nazimin canlı vücudunu da olmasa, ən azı onun heykəlini andırırdı və bu səbəbdən “Fatihə” surəsindəki onsuz da qəliz ərəb sözləri yüzlərlə qadın dodağının pıçıltısından yaranan kələf dolaşığı kimi daha anlaşılmaz hala düşdü. "Fatihə" surəsini bilməyənlər də onu birtəhər oxuyub qurtardı, amma yerindən tərpənən, məclisi tərk edən elə də çox olmadı. Sıralardan qalxan tək-tük qadınların boş qalmış yerlərini yalnız diqqətlə baxanda görmək mümkündü.

– Bəs sən nəyə oturmusan? – tanınmış xanımlardan biri yaxın sıralardakı yerindən qalxaraq mollaxanımın müqəddəs ərazisinə daxil oldu. Sonra da şalvarının cibindən pul çıxarıb stolun üstünə qoydu. – Gedə bilərsən! Çünki bu milli yüz manata and içmək olar ki, sən yüz faiz Nazimin yaxın dostu olmamısan.

– Mən məclisi axıradək yola verməliyəm, – mollaxanım etiraz etdi, hətta tavanın küncündən baxan qaragöz kameraya da yüngülcə işarə elədi.

– Sənin məclisin qurtardı, gedə bilərsən.

– Bəlkə o da Nazimin yaxın dostu olub! – Lalə yerindən səsləndi.

– Mən Allahın, imamın, peyğəmbərin dostuyam, – mollaxanım bürüncəkli sifətini qaldırıb kameraya daha aydın göstərdi.

– Ay qız, Zərnigar, gəlin bunu yola salın getsin! Bu, mən boyda müğənnini başa düşmür, siz aparın başa salın.

Artist mollaxanımın mikrofonunu şnur qarışıq dartışdırıb A.K. demişkən, səhnəni qonşu stola köçürdü və oturmazdan əvvəl belə dedi:

– İndi sizinlə Avropadan gəlmiş hörmətli qonağımız danışacaq. Siz bilirsiniz ki, əgər o bura gəlib çıxmasaydı, bizim mərhum dostumuz Nazim bu dünyadan belə yox, bir az ayrı cür köç edəcəkdi. Bununla bağlı xanım, sağ olsun, lazım olan hər şeyi elədi. İndi isə onun bizə deməyə çox vacib sözü var. Gəlin dinləyək.

Artist keçib Lalə xanımla yanaşı oturmazdan əvvəl yaşıl örtüklü qutunu azca kənara itələmək istədi, amma elə bil gücü çatmadı. Özünün hamıya tanış, parlaq səhnə təbəssümü ilə bu gücsüzlüyünü sadəcə qadın zərifliyi kimi məclis əhlinə təqdim edərək əyləşdi. Frak geymiş oğlan yerin altından “pırt” eləyib çıxmış kimi yenə də zalın bir küncünü kəsən, özünün rəqsə bənzər oynaq yerişi ilə gəlib qutunu kənara çəkdi və bu dəfə geri qayıtmadı, mollaxanımla səhnə arasında əmrə müntəzir dayandı.

Parisli xanım ayağa qalxmadan sakit, son günlərin qaçhaqaçında bir az soyuqlamış xırıltılı səslə danışmağa başladı:

– Deyildi axı, zalda yalnız Nazimlə nə vaxtsa yaxın olmuş xanımlar qalsın. Başa düşmürəm, siz hamınız onun məşuqələri olmusunuz?

Məsələ o qədər konkret, birmənalı və ciddi qoyulmuşdu ki, məclis əhli mızıldaşa-mızıldaşa onu asanlıqla zarafata çevirib yerindən tərpəşməmək üçün həyasızlığın qadın variantından ustalıqla istifadə edirdi.

– Hesab eləyin ki, elədir! – orta sıralardan ayağa qalxan yaşlı xanım balaca boyunu göstərib gülümsəyə-gülümsəyə ucadan dedi və sünbülqıran kimi tez də yerinə oturub görünməz oldu.

– Mən hesab eləyə bilərəm, amma bununla məsələ bitmir, – Parisli xanım mikrofona dedi. – Bu qutuda milyonlarla dollar pul var, Nazim vəsiyyət edib ki, pullar onun məşuqələri olmuş xanımlar arasında bərabər bölünsün.

Məclisdə bayaqdan bəri anlaşılmaz duaların hüznlü avazını süpürüb aparan həmin isti meh bir az da gücləndi. Ürəyi zəifləri həyəcan təri basdı, çox güman ki, kimlərsə öz fani, onsuz da mənasız keçən həyatında Nazimlə yaxın olmadığına təəssüfləndi. Xanımın əlini qutuya tərəf uzatmağı kifayət etdi ki, yaşıl örtük yumşaq ipək xışıltısı ilə sürüşüb artistin qarşısına sərilsin. Selofan bükümlü pul dəstlərinin başı qapaqsız qutudan xeyli yuxarıda Ağrı dağının qoşa zirvəsi kimi göründü.

– Cəmi nə qədərdi, centlmen? – xanım fraklı gəncdən soruşdu.

– Üç milyon dollar, xanım! – centlmen səliqəli, klassik kişi vücudunun tam əks qütbündə çoşka bəyirtisini andıran səsilə çığırdı.

Xanım məmnunluqla başını tərpətdi:

– Bir kilo ətin qiyməti 10 manat olan ölkədə xanımlar üçün heç də pis məbləğ deyil. Hə, siz necə fikirləşirsiniz? – məclisə müraciət etdi.

Fikirləşmək lazımdır ki, həmin an yerbəyerdən narazılıqla danışanlar, təklif, məsləhət verənlər, səsini Parisli xanım qarışıq bütün məclis əhlinə çatdırmaq istəyənlər vaxtilə Nazimlə yaxınlıq etmişlər deyil, əksinə, buna imkan tapmayanlar idi. Yaxşını pisdən tez ayırd edən Şərq qadınının başı kompyüter dəqiqliyi ilə işləyir, puldan söhbət gedəndə isə onun başı fəaliyyətini dayandırıb dünyanın bütün maşınlarına, bütün kosmik raketlərinə keçib getmək üçün yol verərək ümumbəşəri sakitliyin tam bərpa olunmasını gözləyir ki, hesabında səhvə yol verməsin. Bu ruhda və bu mənada ayağa qalxan həmin xanımlardan biri çox vacib məsələyə toxundu. Doğrudur, əvvəlcə başqa şeylərdən, xalq nağıllarından, sevgi dastanlarından, zavallı Əsli və Kərəmdən danışdı və bütövlükdə məşuqəlik institutunun Avropa xalqlarına xas olduğunu vurğulamaqla, başqa xalqlar arasında da onun müəyyən təzahürlərinə tarixən yer verildiyini bildirərək konkret sual verdi:

– Bu məclisdə bəlkə də üç yüzdən çox xanım var, – dedi, – mənim üçün çox maraqlıdı: məşuqələri qeyri-məşuqələrdən necə ayırd etmək fikrindəsiniz?

Parisli xanım da söz altında qalmadı və birbaşa həmin xanımdan soruşdu:

– Şəxsən siz Nazimin məşuqəsi olmusunuz?

– Mən? – xanım tutuldu. – Bilirsiniz, belə məqamda olmamaq çox böyük ağılsızlıq olardı!

– Əyləş. Beş!

Bu yerdə başqa biri, əlaçı tələbəyə oxşar eynəkli, gənc xanım ayağa qalxdı və öz praktik görkəminə uyğun səslə Anadolu ləhcəsində dedi:

– Vallahi, şu olay o kadarani oluverdi ki, o paraların sahte olub-olmadığı bile bende kuşku uyandırıyor. Geçen seneydi, ben İstanbulda gediyordum. Bir kişinin sokak ortasında dayanıp millete dolar dağıttığını gördüm. Yani, gerçek dolara benziyordu, rengi yeşildi. Bir tanesini de bana verdi, gördüm yüz dolardı, üzerine de bir hotele davet ilanı yazıyordu. Şimdi belki bunlar da şey, yani... Korsan!

– Mən belə başa düşdüm ki, gənc dostumuz pulların həqiqiliyinə şübhə edir, – Parisli xanım mikrofona dedi.

Dərhal, cavab gözləmədən işarə elədi, centlmen çevik hərəkətlə pul dəstlərindən bir neçəsini vakuum bağlamanın havasızlığından azad edib büküm lentlərini cırdı, onları birləşdirib əlində böyük kart kolodu kimi oynada-oynada sıraların arasına getdi. Dörd-beş addımdan bir dayanıb pulları xanımların başı üzərində havaya səpə-səpə, demək olar ki, zalın yarısına onların həqiqiliyini yoxlamaq imkanı bəxş etdi. Naməlum həyat marafonuna halal yas məclisində uçuşla başlayan, mətbəə boyasının iyini zərrə qədər də itirməmiş pullar havada nazla süzə-süzə hər dəfə ayağa qalxmış xanımların yuxarı uzanan əllərinə çatanda zaldan xorla qopan xoş nida və inilti sədaları qadın aləminin emosional palitrasının nə qədər zəngin çalarlara malik olduğunu göstərirdi.

Centlmen sıraların arasından qaytardığı iki ədəd yüzlüyü əllərində oynadıb hamıya bir daha göstərdi və onlardan birini yerini tərk etmək fikrindən uzaq olan mollaxanıma, digərini isə ona yaxın oturmuş artistə sehrbaz ədası ilə sanki əlavə ekspertiza üçün təqdim etdi. Qadın duyumu, qadın gözü təkcə kişi saxtakarlığını ifşa etmir, saxta pulu da qaynamış çay dəmi kimi dərhal ayırd edir. O baxımdan məclis əhli pulun həqiqiliyini bir göz qırpımında müəyyən edib yenisini istədi.

– Yenə! Yenə! Yenə! – qadınlar eynən məlum ekstaz halında olduğutək ucadan, ahu-zarla qışqırışırdılar.

Xanım diqqətlə sifətlərin səmimi istəyinə baxa-baxa bir az gözlədi, elə bil burada heç zaman belə sifətlər görməmişdi, bunlar nəsə təzəydi, onun əvvəllər burada gördüklərinə oxşamırdılar.

– Bağışlayın! – Parisli xanım onları sakitləşdirməyə məcbur oldu. – Bu pullar, Nazimin dostlarına, daha konkret desək, məşuqələrinə məxsusdur. Onlar buna icazə versələr, bizim centlmen davam edə bilər. Üç milyonu bu zala yeritmək məlum bankının bütün emissiya ehtiyatlarını bir gün ərzində çox uzaq məsafələrə itələmiş sehrbaz üçün heç nədir.

Artist də özünün parlaq səhnə təbəssümündən başqa həm də incə, ərköyün barmaqlarının ucu ilə istər-istəməz əskinası yoxladı, işığa tutdu və qaş-gözünü oynadaraq xanıma nəvaziş dolu baxışları ilə təşəkkürünü bildirdi.

– Sizdən başqa burada artistlərdən daha kimlər var? – xanım maraqlandı.

– Var, beş-altısı var! – artist tələsik cavab verdi və həmkarlarının adını adət etdiyi qısqanclıq üzündən sadalamadı, amma sonda nə fikirləşdisə, əlavə elədi: – Odey, Cangül oturub...

– İndi siz məşuqələri necə müəyyənləşdirəcəksiniz? – səbri çatmayan daha bir xanım zalda ayağa qalxıb soruşdu.

Bu sual zaldakıların hamısını ciddi narahat etdiyi üçün ona cavab vermək lazım idi. Parisli xanım yenə mikrofona dedi:

– Siz əskinasların həqiqiliyindən gördünüz ki, aptek səhv eləmir, yanlışlıq istisna olunur. Mən bilmək istərdim, aranızda həkim varmı?

Müxtəlif sıralardan bir neçə orta yaşlı qadın ayağa qalxdı, ancaq Parisli xanım özünə yaxın olandan soruşdu:

– Siz də Nazimin məşuqəsi olmusunuz?

– Xeyr, – həkim yüngülcə gülümsündü.

– Onda niyə oturmusunuz? Deyildi axı, məşuqə olmayanlar gedə bilər...

– Açığı, mənim üçün maraqlıdı buradakı bəzi adamların tarixi etirafları. Rəhmətlik Nazim müəllimin mənim ərimlə dostluğu olub.

– Onda siz bir həkim kimi deyin, qoy buradakı xanımlar eşitsin: müasir tibb elmi insanda daxili orqan xəstəliklərini hansı üsullarla, necə müəyyən edir?

– İndi bu çox asandır, – xanım ciddi səslə dedi.– Ultrasəs müayinəsi, maqnit-rezonans tomoqrafiyası, rentgen şüalandırılması, analizlər və sair vasitələrlə. Ancaq indiki halda qorxuram onlar sizin işinizə yaramasın. Çünki bu məşuqəliklərin yəqin ki, ən müxtəlif tarixləri var. Ola bilər 20, 30, bəlkə də 40 il keçib o münasibətlərdən. Hətta bir neçə günün tarixçəsi üzrə də, düşünürəm ki, onu müəyyən etmək tibb elmi üçün çətin olar...

– Ona biz baxarıq, – Parisli xanım dedi və həkimi centlmenə ən yaxın boş stulda oturmağa dəvət etdi. – Əgər sizin üçün bu iş belə maraqlıdırsa, bir həkim olaraq kömək edin məşuqələri müəyyənləşdirək.

Zal məşuqələrlə bağlı hər sözə dəhşətli həssaslıqla diqqət yetirir, özündən asılı olmadan müvafiq reaksiya nümayiş etdirirdi. Həkimin peyda olması məsələni, heç şübhəsiz, ginekologiya səmtə çəkdiyi üçün əsəblər bir az da gərildi, maraqlar daha da alovlandı. Məclisin aşağı ətəklərində bəzi qadınların stulun ütündə maneken kimi dik və tərpənməz dayanıb yuxarıda baş verənləri dəqiq görmək istəməsi bunun bariz təzahürlərindən biri sayıla bilərdi.

Mətbəx qapısı birbaşa möcüzələr dünyasına açılırmış kimi taybatay açıldı və bir-birindən gözəl, bir-birindən yaraşıqlı, geyimiləri yalnız ehtimal oluna bilən qız dəstələri durna qatarı kimi zala daxil olub cərgələrin arasına axışdılar. Qızlar çiyinlərindəki məcməyilərdə gətirdikləri çay dəsgahlarını stollara düzəndə mollaxanım pəsə-püsəsini yığışdırıb çıxışa doğru qaçdı, amma bu qaçışı heç kim vecinə almadı. Həmin an mollaxanım yox, direktor Həsrət İbalı özü də məclisdən baş götürüb qaçsaydı, kimsə bunu vecinə almazdı. Hamı başa düşürdü ki, məsələ mollalıq deyil, heç bir halda mollalıq deyil! Ən sonda gələn gözəl durna məcməyi əvəzinə çiyninə qoyub gətirdiyi böyük zərrəbinli lupanı həkimə ali təhsil haqqında diplom kimi təntənəli reveransla təqdim edəndən sonra farağat vəziyyətində durmuş centlmenə göz vurdu. Bunu göydə tutan artist yerindəcə diksinib həyəcan dolu baxışlarını dönüb getməkdə olan qızın parlaq bədənini ortadan iki hissəyə bölən o gözəl yerinə arxadan Neptun neştəri kimi sapladı. Həqiqətən də elə bil qızların hamısı eyni ölçülər üzrə dəzgahda yonmuşdu. Onların yas mərasiminə bu qeyri-adi görkəmdə sirli, qəfləti gəlişi o qədər gözlənilməz idi ki, məşuqə olmayanlar da məşuqə olmaq istədilər ki, bəlkə bu can dizaynı hansısa yolla onlara da sirayət edə. Bəzi xanımlar sanki qızların həqiqiliyini yoxlamaq üçün onlara barmaqlarının ucu ilə toxunmağa, saçlarını sığallamağa, onları iyləməyə başladılar, qızlar isə bu hərəkətlərə qarşı heç bir reaksiya göstərmədən öz işlərini görüb qurtardılar: çaylar süzülüb düzüldü, durna qatarı peyda olduğu səliqə ilə də zalı tərk etdi.

– Çaylarınızı için! – fraklı, kəpənəkli centlmenin çoşka bəyirtisinə bənzər eybəcər səsi əmr ahəngində zalın hər kvadrat santimetrinə eyni tonallıqla yayılaraq qadınların əlini pula doğru qaldırdığı kimi stəkanlara doğru da uzatdı. Onlardan heç kim, hətta şirin vüsal və acı hicran dəmləri ilə dolu məşuqəlik ömrü yaşamışlar da hələ belə çay içməmişdilər. Çay onu içənlərə o qədər qeyri-adi həzz və ləzzət verdiki, onun şəninə yerbəyerdən ucalan təriflər beş dəqiqə əvvəl zala ərməğan edilmiş dollar əskinaslarının yaratdığı şok effektini tamam yaddan çıxardı. Qadınlar öz həssas hissiyyatları ilə təkcə dollar əskinaslarının saxtasını həqiqisindən ayırmır, həm də dil-damaqları ilə dadlını dadsızdan, duzlunu duzsuzdan, gözəl çirkindən, yaxşını pisdən asanlıqla ayıra bilirlər. Onlar çayın qeyri-adiliyində müalicəvi keyfiyyəti dərhal hiss etdilər və həmin andaca stolların üstündən, suyunun hara boşaldıldığı məlum olmayan butulkalar yoxa çıxdı, çantasında balaca da olsa, ağzıbağlı şüşə qabı olan və ona bir neçə qurtum o çaydan süzüb götürənləri də heç nə götürə bilməyənlərlə müqayisədə xoşbəxt saymaq olardı. Qadınlardan biri boş butulka tapmaq ümidi ilə qızların pərvaz etdiyi mətbəxə qaçdı, amma israrla itələdiyi qapını aça bilməyib peşmanlıqla geri döndü və günəşli paytaxtın çoxdan istifadəyə verilmiş məşhur "Yasəmən" Mərasim Evindəki 1 saylı qadın zalında əsas mərəkə də elə bu an başladı. Çay içmiş qadınlar yavaş-yavaş fikirlərinin aydınlaşdığını, ürəklərinin genişləndiyini, ruhən dəyişdiklərini hiss etdilər. Hər kəs oturduğu yerdəcə gülümsünüb dingildənməklə çayın müalicəvi və şəfalı təsirini nümayiş etdirir, özünün cismən, xüsusilə sifətdən dəyişdiyini, cavanlaşdığını düşünürdü. Bu ümumi eyforiya və ekstaz halında mərasimdə iştirak edən məşhur müğənnilərdən birinin zalın dərinliyindən zil səslə mərhum Nazim müəllimə xitabla ucaltdığı “Səni deyirlər!” ağısı hər kəsi ayağa qaldırıb hərəkətə gətirdi. Fərdi və ictimai baxımdan kontroldan çıxmış bu kollektiv hərəkətlənmədə ruhi və fiziki sıçrayışını cilovlamaq haqqında qətiyyən düşünməyən gənc xanımlar dəstəsindən biri əynindən soyunduğu paltarlarının hər birini göyə atıb qadınları qışqırdandan sonra gedib əlilupalı həkimin qarşısında dayandı.

– Bax! – dedi. – Mən dörd il Nazimin sevgilisi olmuşam! Səhv eləsən, cırram səni!

Həkim lupanı mauzer kimi qaldırıb endirərək gənc xanımın müvafiq yerlərinin hamısını diqqətlə yoxladı. Sanki nə deyəcəyini, necə deyəcəyini müəyyənləşdirmək üçün duruxub susan həkimi bir az da qorxutmaq üçün qız yekə ağzını var gücü ilə açıb onun üstünə bağırdı:

– Aaa-a-a-a!

Həkim bu gənc qızın dörd il Nazimin məşuqəsi olduğunu təsdiq edən məmnun hərəkətlə gözəl yığılıb daranmış sarımtıl başını aramla tərpətdi sonra isə Parisli xanımın, Lalənin və Neptun neştəri atmış artistin eşidəcəyi qaimliklə qəti şəkildə dedi:

– Olub!

– Siz onu necə müəyyənləşdirdiniz? – xanım soruşdu.

– Mənə verilən bu lupanın qulpu mikroelektronika ilə doludur, – həkim dedi. – O, nəinki əlaqədə olmuş adamların adını, soyadını, aktların tarixini göstərir, hətta əlaqənin keyfiyyətini də beşballı sistem üzrə dəqiqliklə müəyyən edir.

– Çox gözəl! Təfsilata varmayacağıq, – Parisli xanım dedi və həqiqətən dörd il Nazimin məşuqəsi olması təsdiqlənmiş gənc qızı yanına çağırdı. Gənc məşuqə ad-familiyasını xanımın mötəbər siyahısında da təsdiq etdirdikdən sonra centlmen onun hər əlinə iki dəst qatı açılmamış yüz dollarlıq bağlaması verib yola salmaq istədi, amma gözlənilmədən gəncin etirazı ilə qarşılaşmalı oldu:

– Pulu tarixi anoxronizmə görə yox, əlaqədə ruhi müvazinətin uçuş yüksəkliyinə görə vermək lazımdı, – qız dedi. – Mən getmirəm, zaldayam, yəqin ki, əlavə payım da olacaq!

– Başa düşmədim!– artist narazılıqla dillənib gənc məşuqəyə təpinmək istədi.

– Hardan başa düşəssən?! Ömür boyu onun-bunun haqqına girmisən!

Və vaxtilə kolxozçu xalq arasında populyar olmuş mahnısı ilə onun ağzını əydi: “Əxşşş-am-laaaayr!”

Qəflətən işığı söndürülmüş qadın hamamının səs-küyü həkimin qarşısındakı lüt qadınların növbəsi ilə müqayisədə ibtidai sinifdə nəğmə dərsi qədər məsum bir mənzərəni xatırladırdı. Bu qadınlar növbədə dayanmağı xoşlamadıqları üçün, bəlkə də bacarmadıqlarına görə hamısı birdən lupanın altına girməyə çalışır, hətta lazım olan yerlərə həkimlə bərabər baxıb faktı canlı müşahidə etməyə can atırdılar.

– Çəkilin kənara! – ağır lupanı qaldırıb-endirməkdən və ətrafındakı basabasdan tıncıxmış həkim qışqırdı. – Sıxlıqda lupa tərləyir, işləmir! Bəlkə siz istəyirsiniz ki, lupa düz işləməsin, səhv eləsin?!

Diribaş xanımlardan biri həkimin qulağına nəsə pıçıldadı, ancaq buradaca sözünə cavab olaraq onun soyuq, sərt baxışını alıb sıradakı öz yerinə çəkilməli oldu.

– Mənə etibar eləyiblər! – həkim sonradan nə düşündüsə, həmin xanımın qarasınca səsləndi. – Mən Hippokrat andı içmişəm, mən sənin üçün Saxtakar Səboş deyiləm!

Növbə üzrə yaxınlaşmış ortaboy xanım yarıpıçıltı ilə özünü həkimə təqdim edərək belə dedi:

– Aşıq Çimnaz Cəvanə. Biz Nazimlə bir gecə Kislovodskidə onun nömrəsində yatmışıq. Şeirlər kitabımı da ona bağışlamışdım, bəlkə də kitabxanasında qalıb.

Həkim əvvəlcə Çimnazın əzələli, möhkəm bədəninə, azacıq bulanmış qara gözlərinə və iri döşlərinə lupasız baxdı, ondan arxasını çevirməyi xahiş etdi. Xanım idmançı çevikliyi ilə dönüb əyildi və əl barmaqlarının ucunu ayaq barmaqlarına toxunduraraq gözlədi: uzun, sarışın saçlarının çəpəri onun döşlərini zaldakı eyforik publikadan gizlədi.

– Buralarda “Nazim” adını görmürəm, – həkim qızların köməyilə ağır lupanı aşığınzəruri saydığı yerlərinə tutub baxandan sonra asta səslə dedi. – Çevrilin!

Ön və yuxarı nahiyələri də Çimnaz xanım üçün uğurlu nəticə hasil etmədi. Aşıq xanım lupadan narazılığını qəti olaraq belə ifadə etdi:

– Mən sizin lupaya inanmıram!

– Deyirsiniz, indi mən bu lupanın sizin bədəninizdə göstərdiyi bütün adları printə verib rəsmi arayış kimi təqdim edim? Ya-aa... Sizin o idarəyə göndərim? – Həkim daş soyuqluğu ilə Çimnazın üzünə baxdı. – Sizdə Razim olub, familiyası da Zaranov. Akt baş verib 2004-cü il avqustun 16-da Moskva yaxınlığındakı "Viktoriya" sanatoriyasında. Keyfiyyəti 2 bal. İstəsəniz, Zaranovun başqa məsələlərini də açıqlayaram, çalışdığınız "Dübeyti" TV-də sizin üçün problem yaranar. Amma Nazim olmayıb. Yerli-dibli olmayıb.

Xanımın adı qutudakı siyahıdan da çıxmayandan sonra ona səbirli olmağı məsləhət görüb növbəti iddiaçını müayinəyə çağırdılar.

Ölkəsində vaxtilə məşhur, sayılıb seçilən adamlardan biri olmuş, həyatının son anlarına qədər daim qalmaqallar yaşamış, ölən kimi “düşmən” elan olunmuş və bir gün sonra bu tələsik qərarı ləğv edilmiş Nazim müəllimin son vəsiyyətinin belə rəvanlıq, dəqiqlik və xətir-hörmətlə yerinə yetirilməsi bir tərəfdən çox yaxşı hal idi. Amma üç milyon dolları iki qadın arasında bölməyin tam müşkül bir məsələ olduğu halda onu üç yüz qadına bölməyin mümkünlüyü hələlik təsəvvürə sığmırdı.

davamı burda

• "Mariya" filmindən yeni kadrlar
• Türkan Hüseynin iki filmi post-prodakşn mərhələsindədir
• Azərbaycan Dövlət Kamera Orkestrinin konserti oldu