Kulis.Az Svetlana Turanın tərcüməsində Haruki Murakaminin “İpanemalı qız” hekayəsini təqdim edir.
Bax, qəşəng, incə qamətli, günəşdə qaralmış
İpanemalı qız keçib gedir yoldan
Samba ritmində,
Yırğalana-yırğalana, gedir...
Amma... Niyə kədərliyəm?
Ah... Etiraf etmək istəyirəm ona...
Bəli!... Mütləq ürəyimi açmalıyam ona...
Lakin baxmır mənə,
Dənizə dikilib baxışları...
İpanemalı qız altmış üçüncü ildə dənizə bax belə baxırdı. Elə indi də, səksən ikinci ildə, ipanemalı qız dənizə elə o cür baxır. O heç yaşlanmayıb. Öz qəlibinə möhürlənmiş şəkildə zaman dənizi ilə sakitcə üzür... Bəlkə də, yaşlanıb, elə isə yaşı qırxa yaxın olmalıdır. Ola bilsin ki, mənimlə razılaşmayanlar da var, amma onun qaməti, bəlkə də, əvvəlki kimi düz, dərisi ondakı kimi qaralmış deyil. Artıq üç uşağı var, günəş şüaları da dərisini yandırır və ağrıdır. Bəlkə də, o, yaraşığını hələ də itirməyib, lakin iyirimi il bundan əvvəlkitək gənc deyil, təbii ki...
Ancaq valda o heç yaşlanmayıb, bunu dəqiq bilirəm. Bax indi o, Sten Qetsin tenor-saksafonunun məxməri içində, həmişəlik olaraq on altı yaşlı, incə və düz qamətli ipanemalı qızdır. Mən patefonu işə salır, iynəni buraxıram və elə o dəqiqə onun xəyalı üzə çıxır.
Ah... Etiraf etmək istəyirəm ona...
Bəli!... Mütləq ürəyimi açmalıyam ona...
Bu mahnını hər dinləyəndə məktəbin dəhlizi yadıma düşür. Mənim məktəbimin qaranlıq, az qədər rütubətli dəhlizi. Beton döşəmə ilə yeridikcə addımlar hündür tavanda əks-səda olunur. Bir neçə pəncərə şimala baxır, amma onların qarşısını yaxın yerləşən dağlar kəsib, ona görə də dəhliz həmişə qaranlıq olur. Qəbirdəki kimi qaranlıq və sakit. Hər halda, bu dəhliz mənim yaddaşımda dəhşətli dərəcədə səssizliyi ilə qalıb.
Nəyə görə “İpanemalı qız”ı eşidər-eşitməz məktəb dəhlizini xatırlamağım heç mənim özümə də aydın deyil. Axı onların arasında heç bir əlaqə yoxdur. Çox maraqlıdır, 63-cü ilin İpanemalı qızının yaddaşımın quyusuna atdığı nə daşlardır elə?
Məktəbin dəhlizi də öz növbəsində mənə tərəvəz salatını xatırladır. Xiyar, pomidor, kahı, acı bibər, sparja, halqa-halqa doğranmış baş soğan və bunlarının hamısının üzərinə əlavə olunmuş çəhrayı rəngli “Min ada” sousu. Bu, təbii ki, o demək deyil ki, bizim məktəbin dəhlizinin axırında salat satırdılar. Dəhliz qapı ilə bitirdi, ondan iyirmi beş metr aralıda isə görkəmsiz üzgüçülük hovuzu yerləşirdi.
Bəs nəyə görə məktəb dəhlizi mənə tərəvəz salatını xatırladır? Elə burada da, belə baxanda, heç bir əlaqə yoxdur.
Tərəvəz salatı da mənə bir zamanlar azacıq tanıdığım bir qızı yadıma salır.
Amma məhz elə bu assosiasiya kifayət qədər izaholunandır. O qız elə həmişə tərəvəz salatı yeyərdi.
- Sən, xırt-xırt, ingilis dilindən olan tapşırığı, xırt-xırt, yerinə yetirmisən?
- Xırt-xırt, hələ yox, xırt-xırt, lap az, xırt-xırt, qalıb.
Elə mən özüm də tərəvəz həvəskarı idim, ona görə də salatı birlikdə yeyirdik. O qızın özünəməxsus əqidəsi vardı: bütün qəlbi ilə inanırdı ki, əgər balanslaşdırılmış tərəvəz diyetasına əməl olunsa, onda həyatda hər şey əla olacaq. Əgər bütün bəşəriyyət yalnız tərəvəz yeməyə başlasa, onda gözəllik və yaxşılıq bərqərar olacaq, dünya isə sağlamlıq və sevgi ilə dolacaq. Lap “Çiyələk tarlası” yadıma düşdü... (İnqmar Berqmanın məşhur filmi nəzərdə tutulur. – S.T.)
“Qədim zamanlarda, – bir filosof yazır, – materiya və yaddaş arasında metafizik boşluğun mövcud olduğu dövr olmuşdur”.
Altmış üç-səksən ikinci illərin ipanemalı qızı metafizik qızmar çimərliklə səssizcə getməyə davam edir. Çimərlik çox uzundur, sakit ağ ləpələr onu yuyur. Külək əsmir, üfüq tərtəmiz. Dəniz qoxusu gəlir. Günəş insafsızcasına yandırır.
Mən çimərlik çətirinin altında uzanıb qalmışam. Yanımdakı buzla dolu qabdan bir banka pivəni çıxarıb açıram. Artıq neçəsini içmişəm? Beş? Altı? Əşşi, cəhənnəm olsun sayı. Onsuz da, hər nə qədər içsən də, tərlə çıxır.
O isə elə hey gedir özü üçün. Sadə bikini qaralmış düz qamətli bədənə kip oturub.
- Salam, – deyə onu səsləyirəm.
- Hər vaxtın xeyir, – o deyir.
- Pivə içirsən? – ona təklif edirəm.
- Olar, – deyə razılaşır.
Biz çətirin altında birlikdə pivə içirik.
- Yeri gəlmişkən, – mən dillənirəm, – deyəsən, səni burada bir dəfə görmüşəm – altmış üçüncü ildə. Elə buradaca, günün məhz bu vaxtında...
- Yox a... Elə çoxdan?
- Hə...
O, bankanın yarısını bir dəfəyə başına çəkir, sonra da bankanın içinə deşiyindən baxır.
- Bəlkə də, görmüsən... Deyirsən altmış üçüncü ildə? Hm, altmış üçdə... Qarşılaşa bilərdik.
- Sən heç dəyişilmirsən, elə?
- Mən axı metafizik qızam.
- Amma o vaxtı sən mənə heç baxmazdın. Gözün ancaq dənizdəydi...
- Hər şey ola bilər, – deyə gülür. – Qulaq as, bəlkə, bir dənəsini də içək?
- Hə, əlbəttə, – deyə onun üçün bankanı açıram. – Bəs sən elə o vaxtdan çimərlik boyunca gəzirsən?
- Hə də.
- Bəs dabanların yanmır?
- Qətiyyən. Mənim çox metafizik dabanlarım var. Baxmaq istəyirsən?
- Əlbəttə.
O dübbədüz ayaqlarını irəli uzadaraq mənə dabanlarını göstərir. Əla metafizik dabanlardır. Mən barmaqlarımı onlara yüngülcə toxundururam. Nə istidir, nə soyuq. Onlara toxunarkən dalğaların güclə eşidiləcək küyü gəlir. Hətta bu küy də çox metafizikdir.
Biz onunla bir kəlmə də kəsmədən pivə içirik. Günəş öz yerindən heç tərpənmir də. Vaxt donub qalıb. Məndə elə təəssürat yaranır, sanki güzgünün içinə düşmüşük.
- Sənin barəndə nə vaxt düşünsəm, – deyirəm, – yadıma məktəb dəhlizi düşür. Görəsən, niyə?
- İnsanın məğzi onun qəlizliyindədir, – o cavab verir. – İnsan haqqında elmin predmeti olan obyekt deyil, bədənin içindəki subyektdir.
- Hmm, – deyirəm.
- Bir sözlə, sən özün üçün yaşa. Yaşa, yaşa, yenə də yaşa, vəssalam. Mənsə, sadəcə, metafizik dabanlı bir qızam.
Bu sözlərlə altmış üç-səksən ikinci illərin ipanemalı qızı dizlərinin üstündəki qumu çırpır və ayağa qalxır.
- Pivə üçün təşəkkür.
- Buyur.
Olur ki, mən ona metro qatarında rast gəlirəm. Həmin an o mənə gülümsəyərək sanki deyir: “Sağ ol ki, onda məni qonaq elədin”. O vaxtdan bəri onunla bir kəlmə də olsun kəsməmişik, amma mənə elə gəlir ki, bizim ruhlarımız arasında hansısa şəkildə bağlılıq var. Necə bağlıdırlar, bu düyün hardadır – çətin ki, anlayam. Yəqin ki, hansısa sirli bir yerdə, hansısa uzaq aləmdə. Elə bu düyündəcə həm məktəb dəhlizi, həm tərəvəz salatı, həm də vegeterian qız öz çiyələk tarlası ilə bir-birinə dolanıblar...
Çox belə düşündükcə hadisələri daha da nostalji qarışıq istiliklə qəbul edirsən. Məni öz-özümlə bağlayan düyün də haradasa olmalıdır! Allah bilən yaxşıdır, mən də bir gün o uzaq dünyaya, sirli məkana düşüb öz-özümlə rastlaşacağam. Əgər mümkündürsə, çox istərdim ki, orada isti olsun. Hələ orada bir neçə banka pivə də olsa, lap əla olar. Orada Mən-Olduğum-Kəsə çevriləcəyəm, Mən-Olduğum-Kəs isə mənə çevriləcək. Bizim aramızda kiçicik də olsa, məsafə qalmayacaq. Belə bir möhtəşəm yer mütləq haradasa olmalıdır.
Altmış üç-səksən ikinci illərin ipanemalı qızı isə hələ də isti çimərlik boyu gedir. Elə bu cür getməyə də davam edəcək, düz bu sonuncu val deşilənədək, çalınanacan.
