Kulis.az Həmid Herisçinin Samirə Əşrəfin "Saturasiya" hekayəsi haqqında yazısını təqdim edir.

"Əynimdəki boz palto, başımdakı tünd bənövşəyi yaylıq və dağınıq saçla özüm-özümə anamı xatırladıram. Yadıma gəlir, dayılarım, xalalarım öləndə anam da belə edərdi”. “- Siz xəstənin nəyisiniz?”. “Sonralar oğlum dedi ki, dörd-beş dəqiqə hərəkətsiz bir nöqtəyə baxıb dayanmışam”. “Gəlmə! İmkan verin, tək qalım. Sizin əlinizdən ağlamaq da olmur. Cəbrayıl alınanda da qoymadınız! İlahi, bu qədər həngamənin içində Cəbrayılın alınması hardan ağlıma gəldi?"

Yazıçı Samirə Əşrəfin “Saturasiya” hekayəsinin bu cümlələrini oxuduqdan sonra bilgisayardakı mətndən ayrıldım. Başqa bilgisayarıma-daxilimindəkinə boylandım.

Daxili aləmlərimiz, bilgisayarlarımızın nurlu - bəli, məhz nurlu, işıqlı yox... - ekranları birləşdi. Mətnlərimiz, duyğularımız, ruhi, ədəbi aləmimiz də.

Bəli, həyatın öz senzurası var: uşaqlar, qohumlar. Cəbrayıl alınanda bu səbəbdən, bu ictimai senzuraya görə təkcə Samirə Əşrəf yox, çoxumuz ağlamamışıq.

Ancaq yazıçının bu senzurasız, tam açıq, səmimi mətnini də oxuyanda mən ağlamadım. Çünki Samirə mərsiyəxan deyil. Mən isə əzadarlıq məclisində oturmamışam.

Əsl ədəbiyyatla təkbətəkəm, bu səbəbdən, ağlamıram. Ağlamaq, - yazıçı düz deyir, yersiz idi: həm Cəbrayıl alınanda, həm də yaxınlarımız dünyasını dəyişəndə. Əsl ağlamaq təklikdədir.

Üzüdivara ağlayanlardandı, hekayə yazanlardandı Samirə Əşrəf. Məqsədi oxucunu ağlatmaq deyil.

Məqsədi öz hekayəsini bizə oxutmaqdı. Özü istəyir ki, özü kimi biz də bu mənzərələri görüb də ağlamayaq.

Bizi ağlatmaqdan ötrü yox, ağlatmamaqdan ötrü bu hekayəsini yazıb.

Ədəbiyyatımızda təkəri geri döndərib. Ədəbi mətni romantikadan, sentimental hisslərdən qoparıb. Hərbi üsulda, alman yazarı Ernest Yunger kimi yazıb bu hekayəsini.

Göz yaşlarsız.

Dənizdə doqquz dalğa var. Marinist rəssam Ayvazovski bu doqquzuncu dalğa haqda çox gözəl tablo çəkib. Samirə Əşrəfin həmin bax bu mətni, dənizin “doqquzuncu ölümcül zərbəsi” ilə eyni miqyaslı, deyərdim, hətta çox əhatəlidir. Çoxqütblüdü, çoxbucaqlıdır.

Bu mövzuda oxucunu ağlatmaq çox asandı. Ağlatmamaq isə çox çətin.

Misralara fikir verin. Bir də oxuyun. Ancaq Levitanın səsi ilə oxuyun. Şəmistan Əlizamanlının ahəngini qatın bu oxunuşa:

"Modulun dəmir qapısında bizi iki hərbçi qarşılayır:
- Meyitlər burdan bir az aralıdan - axırıncı qapıdan verilir.

İşgüzar addımlarla maşına əyləşib onlar deyən yerə gedirik. Geniş ərazidir. Palçıq qarışdıran maşın gurultulu səs çıxarır. Ətrafda çoxlu kağız sement kisələri var.

Mühafizəçi bizə yaxınlaşır:

- Bu gecə beş xəstə ölüb. Bir azdan hamısını çıxarıb Sabunçuya morqa aparacaqlar. Qara maşınlardı. Gözləyin, sizinki hansı maşında olsa, ona yaxınlaşarsınız..."

Azca yaşarmış, nəmlənmiş oxucu gözlərimiz bax bu sərt, hərbi cümlələrdən sonra tam quruyur. Daxilimiz də quruyur. Samirə, bəli, yaşartmır bizi. Qurudur. Qupquru edir.

“Quru qələm” deyərdim buna.

60-cıların yaş qələmindən min dəfə təsirlidir bu quraqlıq, bu qupquru mətn.

Qupquru yaşıl, ancaq yaşsız gözlər.

P. S. “Səsimdəki soyuqluq özümü də qorxudur”. “Külək yenə toz-torpağı göyə sovurur. Ətrafdakı düzəngahda qurumuş kollar küləkdə kirpi kimi yumulub açılır”.

Samirədə yadplanetli hissiyyatı var. Məndəki kimi. Çox sevdim hekayələrini. Bizim planetlisən.

• "İndi bunu arxayınlıqla demək olar ki, Niyazi Mehdi..." - Əli Abbasov
• Akademik Musiqili Teatrına yeni direktor təyin edildi
• İlham Qəhrəmanın yeni kitabları çap olundu