Brodski özünün Nobel nitqində belə bir cümlə qurmuşdu:
“Dünyanı çox güman ki, xilas etmək mümkün olmayacaq, amma fərdləri həmişə mümkündür.”
Mühacir şairin bu qənaətə gəlməsində heç şübhəsiz ki, mənsub olduğu rus intelligensiyası “günahkar”dır.
Brodskini yetirən xalqın daha bir fikir nəhəngi Dostoyevski “Dünyanı gözəllik xilas edəcək.” hökmünü verəndə bəşəriyyətin hardasa xilasına total bir inam var idi.
Nə qədər paradoksal olsa da, Oktyabr inqilabı bu inamı öldürdü.
Sosialist sistemi yetmiş il ərzində bu inamı öldürməklə məşğul oldu. Nəhayət öldürdü.
Brodski bu fəlakəti ilkin görənlərdən oldu və gücü yalnız ona çatdı ki, doğma vətəninə arxa çevirdi.
Fanatizmlə, şəxsiyyətə pərəstişlə zəhərlənmiş epoxadan XX1 əsrə qalan miras total inamsızlıq oldu.
Bu inamsızlığın acı nəticələrini biz zaman- zaman öz taleyimizdə yaşadıq, məmləkətimizin müstəqillik dövrünün son on səkkiz illik tarixi boyunca nə dəyişirdisə, bu, formada olurdu, mahiyyətdə yox: biganəlik, qəddarlıq, məqsədsizlik daha aydın, daha aşkar, daha kəskin şəkildə üzə çıxırdı.
Amma bu, heç də dünyanın yeni vəziyyəti deyildi, əvvəllər mövcud olanların yeni mərhələsi idi.
Əvvəllər belə güman edilirdi ki, hamı müxtəlif dərəcədə eyni şeylərə inanır, sonra isə vəziyyət elə oldu ki, hamı eyni dərəcədə heç nəyə inanmırdı.
Haqsızlığı at belində səkən dünyanın hansı nöqtəsinə baxırsan, ölüm var, qan var, təhdid, hədə var.
Siyasət hər halında zəhərdir, onu cana yeridib şüurları zəhərləyirlər və bu zəhər cəmiyyətin bütün sahələrinə yayılır.
Cəmiyyətimizdə ağsaqqal dostumuz Tofiq Abdinin təbirincə desək, bir “atmaq əxlaqı” kök atır, insanların gündəlik münasibətlərdə bir- birinə “atması” fərasət nümunəsi kimi təqdir edilir.
Bu atmaq məsələsi insanlara inamın daşını daş üstündə qoymadı, vallah.
Ona görə də heç kim bizim nəsildən, Kamyu demişkən, nikbin olmağı tələb etməsin.
Dünyanın boynuna heç də yazıçı minnəti qoymaq istəmirik.
Brodskinin sözünə qüvvət, dünyanın fatihəsi çoxdan verilib, Obamaya bəslənən ümidlər də öləziyib sönməkdədir.
Bu qara dərili, kabinetinin qapısını tez- tez dəyişik salan prezidentin ötən il İran xalqını Novruz bayramı münasibətilə təbrik etməsi bütün günü dünyanın işlərini vərəvurd etməklə vaxt öldürən ayağı patavalı kənd kişilərinin ölməkdə olan ümidlərini bir buğda boyu cücərdib.
Onları başa düşmək olar, çünki bu qocalar sosialist məktəbinin kəmsavad məzunlarıdırlar.
Bədbəxtçilik burasındadır ki, bizim təfəkkür ənənəmiz hələ də dekadent məzunlar yetişdirməkdədir.
Dekadent cəmiyyəti inkişafdan saxlayan, olduqca ziyanlı bir ünsürdür. Ali təhsil ocaqlarında gün keçirən bivec cavanları bu millətin sabahı qətiyyən düşündürmür, onlar dünyanı əyləncə mərkəzi bilirlər, universitetə də dərs oxumağa yox, qız ovuna çıxırlar.
Tibb Universiteti qız üstündə bıçaqlaşma yarışında birinci yerdədir. Hətta tanınmış müğənni Hacı Kərbəlayı İzzət Bağırov da bu “razborka”lardan birində yüngülcə xəsarət almışdı.
Bizim təhsilimizə baxanda sovet təhsil sisteminə gündə üç dəfə rəhmət oxumaq məcburiyyətində qalırsan.
Azadlıq ancaq ruh müstəvisində mövcuddur, yerüstü azadlıq hələ də bir şirin xəyal olaraq qalmaqdadır.
Xeyrin təcəssümü Şərin təcəssümü olmadan bekara şeydir.
Buna görə də dünya təəssüf ki, Dostoyevskini məyus etmək zorundadır: gözəllik dünyanı xilas etmək iqtidarında deyil...
Hələ ötən əsrin 50-cı illərində bütün həyatı başdan- başa metomorfozalarla zəngin olan holland mənşəli filosof, tarixçi, iqtisadçı Henrik de Man yazırdı:
“ Kapitalizm və sosializm arasındakı antoqonizm bizim düşüncəmizdə özünün fundamental mənasını itirib.”
Bu o vaxtlar idi ki, Qərbdə belə bir fikir yaranmağa başlamışdı ki, amerikalılar varlanmış ruslara, ruslar isə yoxsulluqda qalan amerikalılara bənzəyirlər.
Guya, ABŞ artıq marksizmin son mərhələsinə çatıbmış.
Əsrin sonuna doğru baş verən hadisələr, yeni əsrin qloballaşma kursu, tez- tez müşahidə olunan metomorfozalar dünyanın xəritəsini dəyişdi.
Realizə olunmamış qiyamət o qədər uzandı ki, dünya xilas olmaq üçün bütün şanslarını itirdi...
Dostoyevski yalan deyirmiş...
Yazarlar
-
Ana səhifə
- Yazarlar
