Bu gün görkəmli yazıçı Luis Borxesin doğum günüdür. Kulis.az bu münasibətlə onun şeirlərini təqdim edir.
MÜXƏLLAFAT
Pilləkanı qoyub, qalxırsan yuxarı.
Bir pilləsi çatışmır pilləkanın.
Nə tapacaqdın ki, çardaqdan
Köhnə cır-cındırdan savayı?
Əməllicə kif qoxuyur buralar.
Kiçik pəncərədən yel vurur içəriyə.
Yastı dama toxunur başın.
Döşəmə cırıldayır.
Addım atmağa qorxursan irəliyə.
Qayçının уаrı tayı.
Atılmış alətlər.
Ölülərdən hansınınsa yırğalanan kreslosu.
Lampa altlığı.
Mitili çıxmış qotazlı Paraqvay qamakı.
Qoşqu ləvazimatı, kağız-kuğaz.
Aparsio Saravianın ştabının qravürü.
köhnə ütü, içərisində kömür.
İşləməyən saat, qırılmış kəfkiri yanında.
rəngi soluxmuş boş çərçivə.
Kartondan şahmat taxtası, şikəst edilmiş fıqurlar.
İki tutacağı olan manqal.
Dəri qalağı.
Foksun nəm çəkmiş «Əzabkeşlər kitabı»,
qəribə, qotik şriftlərlə yazılmış bir kitab.
Fotoşəkil - artıq kimin istəyirsən təsviri.
Bu sürtülüb-yeyilmiş dəri haçansa pələng olub.
İtirilmiş qapının açarı.
Nə tapacaqdın ki, çardaqdan
Köhnə cır-cındırdan savayı?
Mənim bu sözlərim - unudulmuşluğun abidəsi,
Bürüncdən bərk deyil,
Elə bununla da onlara bənzəyir.
LANÇO KİXANONUN YUXUSU
Yuxudan ayıldı, dabanbasaraq
ardınca təqibçi dəstəsi düşüb,
Üzünü əlləyir, kənar adam tək
Ölüdür, diridir, özü də bilmir.
Aylı bir gecədə kahinlər onu
Çöllükdə torpağa uzatmışdılar.
İns-cins yox. Şaxtadır. Yalnız ağrılar
Bütün vücudunu sarmış, qıvrılır.
Servantesin yuxusuna girir, ardınca
Kixano Don Kixotu görür yuxuda.
İki gündən sonra, budur, qalxır о
Üçüncü yuxudan ayılır həmən:
Kixano yuxuda gördüyü lüger
deşilib, içəri su axıdır, su.
Lepanto döyüşü, qırma, qurğuşun.
MƏN
Görükməz ürəyin titrəyişləri,
Öz уolu-riziylə dövr eləyəq qan,
Yuxu - bu anbaan dəyişən Protey,
Bu Laylar, lehimlər, liflər, damarlar,
Bunların hamısı mənəm, üstəlik,
Xunin davasından qalmış qılıncın,
Çöllü-biyabanın, səhralıqların
Faniyə, zülmətə qovuşub itən
qızıl günəşinin xatirəsiyəm.
Mən –
sahilə yan alan şxunaları,
Yelkənli gəmilər görən adamam
Mən-
sıralanmış kitab və qravürlərin
Qədimi, soluxmuş boyalarıyram,
Mən - çoxdan ölmüşlərə qibtənin özü.
Amma, doğrudan da, nə qəribədir,
Bir küncdə-qıraqda oturab yenə,
Yenə sətirləri yan-yana düzmək.
PANTER
Özündən xəbərsiz, ay qarasına
Nəsibinə düşmüş qısa yol ilə
Dəmir barmaqlığın о üzündəki
Xəzinəyə doğra gedir yenə də.
Neçələri gəlib, neçəsi gedib.
Amma ki, Zenonun yuxularında
Axillesin haçansa qoyduğu izi
Məhbəsdə yenidən çəkən Pantersə
Nə təkrarlanacaq, nə yox olacaq.
Nə təpə görəcək, nə çəmən, nə çöl,
Nə də öz titrəyən caynaqlarını
Dadlı, təzə ətə sancmayacaq və
Əbədi təşnəsi sönməyəcəkdir.
Dünyanın çox üzü, çox sifəti var,
Bunlardan heç biri, heç zaman ancaq
Özü öz yolundan dönməyəcəkdir.
O MƏNƏM
Mən bilənlərdənəm: olsa-olsa fanidir o,
Əlləşib-vuruşub, səy göstərərək
Şəffaf hüdudların о tərəfində
Özünü və ya bir başqasmı
(ikisi də birdir əslində)
Görmək istəyənlərə bənzər yaxşıca.
Mən bilənlərdənəm: çoxdan belədir
Hər şeyi unutmaq ağır işgəncə
Və ulu tanrının inayətidir
İnsan çılğınlığı və şövqü üçün.
Mən yollar keçmişəm saysız-hesabsız
Ancaq nə günlərin, nə saatların
Qayım, çoxsifətli, dünyanı saran,
Görünməz torunu yenə bilmədim.
Mən heç kim idim və kam almadım
Davada xəncərin çılğınlığından.
Mən əks-sədayam, kölgəyəm, bihuşluğam.
SİMON KARVAXAL
Atam doxsanıncı illərdə
fermada rastlaşmışdı onunla
Elə ayaqüstü söhbətləşmişdilər bir azca.
Atamın xatirində sonralar
yalnız əlləri qalmışdı onun:
Sol qolu caynaq yaralarıyla
örtülmüşdü...təsərrüfatda
hərənin öz işi var:
Biri - at təlimçisidir, digəri ilxıçı,
bir başqası örkənlə işləməyin mahir ustası
Karvaxal isə pələng ovçusuydu bu yerlərin
Bəzən arxaca dadanırdı pələng,
Və ya nərilti gəlirdisə zülmətdən
Karvaxal izinə düşərdi pələnglərin.
Özüylə dəhrə və bir-iki it götürərdi
Axır ki, yırtıcıyla qalın meşəlikdə qarşı-qarşıya gələrdi.
O, itləri qısqırdardı. İri, sarı һеyvan
Sol əlində ponço- tələ və qoruyucu tutmuş
İnsana hücum çəkərdi kolluqdan.
Heyvanın ağ qamı görünərdi qəfildən
və onun vəhşi gözlərinə
düz ürəyinə işləyən polad tiyənin
acısı çökərdi.
Sonu olmayan, qaçılmaz bir döyüşdü
Və ölümsüz pələngin aqibəti eyniydi həmişə
Karvaxalın nəsibinə acımağa dəyərmi
Bizim taleyimiz də ona bənzər.
Ancaq bizim bu əski yırtıcı
Sifətlərini və adlarını dəyişir
-Məhəbbət, təsadüf və ya bax, bu an…
PROTEYİN İKİNCİ VARİANTl
Yaranışdan yarımtanrı, yarımvəhşi
Qumlu sahil.. .iki ünsür arasında
Bütün olub-bitənlərin ümmanına
zillənmiş yaddaşdan da xəbərsiz.
Daha ağrılıydı əzabları:
Gələcəyin ta qədimdən şəkilləndiyini,
Troyayla Axeyin qapıları və talelərinin
çoxdan bağlandığını bilmək
işgəncədən betərdir insana.
Qəfildən yuxuda yaxalanaraq,
O, yanğına, tufana, panterə,
çılğın pələngə,
dərin qatlarda görünməyən suya çevrilir
elə sənin özün də -
itki və gözlənti mücəssəməsi.
Ancaq bir anlığa, nəyinsə ərəfəsində.
GÜZGÜYƏ
Nə inad eləyirsən,
lənətə gəlmiş oxşar?
Mübhəm qardaşım, nədən
Нәг jesti, hər baxışı yamsılarsan durmadan
Niyə zülmətdəsən bəs,
cəsussan, xəfiyyəsən?
Sən möhkəm şüşə kimi,
Yırğalanan su kimi
Çoxdan və əbədilik hər yerdəsən, hər yerdə -
Yunanların dediyi iblisə bənzəyirsən –
Məni tapsan, bəllidir,
Korluq da gəlməz kara.
Səndən dəhşətli nə var, yad qüvvə,
Yolumuzu tutmasan, öz iradən gücünə
Yörələrdə nə varsa, sayını çoxaldaraq.
Mən çıxıb gedəcəyəm, amma sən
Təkrarlayacaqsan yenə, yenə, yenə, yenə...
MƏNİM KİTABLARIM
Mənim (kimliyimdən xəbərsiz) kitablarım –
Mənə bənzəyir bütün üz cizgilərilə.
Solğun baxışları, xətbaşıları...
Dad çəkir əlimdən güzgülərdə
Onlara ehmalca toxunan zaman
Bəllidir, bir azca kədərlənirəm
Çünki o şeyləri ki, məni yaşadır
Mənim köçütdüyüm vərəqlər deyil,
Həmin bu,
Mənim varlığımdan tamam xəbərsiz
Saralmış vərəqlər yaşadacaqdır.
Bu daha yaxşıdır. Ölənlərin
Səsləri həmişə mənimlədir.
ŞƏRQ
Uzaq ellərdən gələn karvanın
Dəf edib zamanı və qumluqları
Özüylə Romaya götürdüyü bu
Üzərində su sırnağı,
Obrazlar, boyalar labirinti
Olan örtüyə çəkir əlini
Vergilinin əli ləngiyir bir an.
Əl işi onun “Georgilər”ində əbədiləşir.
Bu ipəyi görməmişəm, xatırlamıram.
Pretorun hökmüylə bir axşamçağı,
Çarmıxa çəkilmiş qara mıxlarla...
Ölür yəhudi.
Ancaq vaxt ötəcək, zaman keçəcək,
Saysız-hesabsız nəsillər, dinastiyalar
Nə yalvarışları, nə qan-qadanı,
Nə dağın üstündə
Çarmıxa çəkilmiş o üç kişini
Yaddan çıxarmayacaq, unutmayacaq.
Mən heksoqram kitabını, nə heksoqramların
Ayıqlıq və yuxu toxuyan talelər üçün
altmış dörd yolunu xatırlayıram.
Keşiş İoannın sübh arxasınca
üzüb-keçdiyi
qızıl qumlu, balıqlarla aşıb-daşan
çayları xatırlayıram.
Üç sətrə yerləşən haykunu
Səsi, əks-sədanı, fədakarlığı
Mis kuzəyə salınmış xəfif ruhları
Və zülmət gecədə verilən vədi.
Gör nə möcüzələr yatır yaddaşda!
Ulduz falçısı Xaldeyi,
qədim tor freqatlarını, Qoa sahilini.
Bütün qələbələrdən sonra
ölümü səsləyən Klayvı.
Lamanın yanında, sarı geyimdə
Onları ölümdən xilas edəcək
yol salan Kimi.
yüngül qoxusunu çayın və sandalın.
Kordova məscidlərini, müqəddəs Aksunu
Nard kimi qıvrılan qoca aslanı.
Şərqim mənim -bağım-bağçam mənim
Mən burda gizlənirəm
Sənin haqqındakı qarayaxa fıkirlərdən
Tərcümə: Etimad Başkeçid
