Kulis.az Oğuz Ayvazın “Bir dəlinin gündəliyi” avtobioqrafik romanından növbəti hissəni təqdim edir.

əvvəli burada

Sulu boyam bitdi. Divarlarda adda-budda rənglər gözə çarpırdı. Elə bil bir uşaq əlindəki rəngli karandaşlarla boyamışdı hər yeri. Gün içərini işıqlandırırdı. Divarlara baxıb ağlayırdım. Xəyal etdiyim rəngli aləm şüşə kimi çilik-çilik olmuşdu.

Yazdıqlarım indicə evimizin divarını qələmlə cızıq-cızıq edən qızıma aiddir. Onun divara yazmaq istədikləri idi. Bir dəqiqə dayanın. Bu qız da mənim qızım deyil. Qonağımız Humay xalanın nəvəsi Selcanın əl işidir. Ya da mənim növbəti sayıqlamamdır.

Səhər saat yeddi tamamdır. Hamı bir nəfər kimi yemək növbəsindədir. Həmişəki adətimiz. Gözləyirik. Susuruq. Qarnımızdan gələn qurultular sükutu pozur: qar-qurrr...

Aclıq bizi heydən salıb. Hə, nə olsun ki? Afrikada ac qalan uşaqlardan daha ac ola bilərik? Nə dəxli? Çox dəxli! Burda yazdığım absurd dialoqlara fikir verməyin. Yazmalıyam ki, “Bir dəlinin gündəliyi” romanımın növbəti seriyasını oxuya biləsiniz.

Axşam rəngləmək istədiyim divarları düşünürdüm. Sanitarın şilləsi məni rənglər dünyasından azad elədi. Sulu boyalarımı zibilə tulladı. Dəlixanada həyatlarımız da beləcə zibil yeşiyinə tullanırdı. Amma biz zibil yox, yaşamaq istəyən ağıllı dəlilərdik.

Məni vuran sanitarı ilk gəldiyim gündən tanıyırdım. Uzun boylu, gonbul, ətli peysəri, meymun kimi də tükləri çox idi. Bu adamı heç sevmirdim. Gücüm çatsaydı əngini əzərdim. Belələrini yaxşı tanıyırdım. Vurmaq, dağıtmaq, aşağılamaq onların sevimli hobbiləriydi. Sadist adamlar var bu dünyada. Əslində onları dəlixanada yatızdırmaq, döymək lazımdı.

Lətif həkim gözə dəymirdi. Deyəsən, bu gün gəlməyib. Nədənsə, onun üçün darıxdım. Otağının qapısı açıq idi. Xadiməçi stolunun üstünü silirdi.

- Lətif həkim gələcək?

- Gələr yəqin...

Palataya keçirəm. Dəlilər durğundu. Heç kimin danışmağa kefi yoxdu. Mən də darıxmağı kəşf etdiyim gündən darıxıram.

Axşama yaxın dəlilər bufetdə domino oynayırdılar. Qarşılarında dəftər var idi. Ora nə isə yazır, sonra təzədən oyuna girişirdilər. Başlarının üstündə durub onları izləyirdim:

- Get də, qaqaş... – onlardan biri əli ilə məni itələdi.

- Mənim üçün oynayırsız? – deyib yerimdən qımıldanmadım.

- Get də... – o təzədən dilləndi.

- Baxıram da... – mızıldandım.

- Bax, amma danışma... – o domino daşlarını qarışdırdı.

Onlar mənim üçün oynayırdılar. Bunu dəqiq bilirdim. Daşlarda mənim gələcək həyatım dururdu. Heç kimə bənzəmirdim. Hey insanlardan qaçırdım. Qurtulmaq, xilas olmaq deyə bir şeyi çıxıb getməklə əlaqələndirirdim. Elə bil, çıxıb getmək hər şeyi həll edəcək. Onsuz da insanlar hər yerdə var.

Domino daşlarının üstündə keçirdiyim həyatın acıları həkk olunmuşdu. Onlar dəftərə nəsə yazdılar, yazılan mənim taleyim idi. Heç vaxt oyun oynamırdım. Əslində oyun deyilən bir şey yoxdur. Hər şey oyunla qurulsa da heç nə oyuna bənzəmir. Əsas kiminsə qalib gəlməsi deyil, öz qalibiyyətini təsdiq etməkdir.

Mən qazanırdım. Onlar oynayır, oynamadığım oyunda məni uddururdular. Dəftərdə alnıma yazılmayan, mənim olmayan tale vardı. O, mənə bəxş edilmişdi. İçimdə sevinc, əzabdan qurtulma hissi gəzirdi. Onu anladım ki, hər şeyi qazanacam, itirmək isə mənim qədərimdir. Bu oyunda qazandım, amma qələbəmi təsdiq edə bilmədim.

Dəhlizə çıxdım. Burda dəlilər çömbəlib siqaret çəkir, yuxarıda, divarın üstündəki televizora baxıb aralarında nə isə gap edirdilər. Onlara qoşulmaq istədim, axı, hər halda mən də burdaydım, gərək onların qurduğu cəmiyyətə daxil olaydım. Palaza bürün, eldən sürün. Yalan ha deməyiblər!

Qaqaşların birindən siqaret istədim. O, cibindən deyil, damağından yarıya qədər çəkilmiş siqareti mənə uzatdı. Dodağı filtri selikləmişdi. Amma iyrənmədim. Son zamanlar bu hiss də mənə yad idi. Əslində bu hissin məndə olduğunu bəzən unudurdum. Özüm də bilmədən başqa adama çevrilmiş, özümü dünyadan təcrid etmişdim.

Burdakı oğlanlar öz həyatlarından danışırdılar. Bilmirdim, düz danışırlar ya yox. Ancaq qulaq asmağı sevirdim. Həmişə başqalarının xoşbəxt talelərini dinləyib içimdə sürünən kədəri bir anlıq unutmuşam. Mən başqa insanları, başqa taleləri burda yaşadım.

Həkim ağlamağımın yaxşı hal olduğunu deyirdi:

- Belə olanda psixoloji sarsıntıların aradan çıxır. – o öz çirkli, kif iyi gələn otağında eynəyini burnunun üstünə gətirib danışırdı. – Gərək çox ağlayasan, ağlamaq xeyirdir.

Hər gün ağlayırdım, səbəbsiz, anlamını bilmədən. Televizorda göstərilən Suriya, Fələstin, Türkiyə ölkələrində adamlar ölürdü. Uzaqdan izlədiyim ölüm xəbərləri məni sarsıdırdı. “Belə xəbərlərə qulaq asma” – həkim böyrümdən çıxıb məsləhət verirdi. Ancaq o xəbərlər idi məni ağladan. Tanımadığım, heç vaxt getmədiyim yerlərin, görmədiyim insanların ölüsünə baxıb ağlayırdım. Eynən arvadlar, uşaqlar sayaq. Ağlamaq məsumluğumun, çarəsizliyimin ifadəsi idi. Özümü hər göz yaşında bir az da anlayır, insan olduğumu hər an, hər dəqiqə duyur, acılar yaşamağa başlayırdım. O xəbərlərə baxanda anladım ki, insanların ölümü sadəcə olaraq nəyinsə bitməsi deyil. Onlar acılarını, şirin xatirələrini, dostlarını, ailəsini özünün ölümü ilə öldürür və təzədən yaşadır. Onları gözləyən, ağlayan, acı çəkən anaları gözümün qabağına gətirdim. Bu dünyada insanlar ölümlə məhkum olunublar. Onların qurtuluşu yoxdur, yaşamaq yalvarmağa da dəymir, ölmək isə heç...

Qəfil dəhlizin ortasında bağırdım. Elə qışqırdım ki, istəyirdim, Tanrı içimdəkiləri eşitsin. Amma Tanrı o gecə uyuyurdu. Qışqırıqlarım pəncələrə, divarlara dəyib geri qayıdırdı. Boğucu nidalar ilan kimi boynuma dolanırdı. Zolaqlaşan divarlar. Adamlar dolu tək üstümə yağırdı, üstüm başım insan taleyi qoxurdu.

Hər tərəfdən məni ağ adamlar yaxaladılar. Çırpındım, qurtulmaq istədim. Alınmadı. Sonra kimsə qoluma iynə sancdı, isti bir şey vücuduma dolanda yüngülləşdiyimi, enerjimin sona çatdığını hiss etdim. Bu ölüm idimi?

Pəncərələrə yanaşdım. Burdan yalnız bir parça göy üzü görünürdü. Rəssam dəli qulağıma pıçıldadı:

- Ora həsrət qalmışıq. Bizi çölə buraxmırlar. Ordakı insanlar nə edir?

Cavab vermədim. Çöldə isə insanlar qaynaşırdı. Onlar burdan başqa cür görünürdü. Düşündüm ki, əslində onlar da bizim kimi dustaq vəziyyətdədirlər. Sadəcə bunun fərqində deyillər. Onların da içində qapalılıqlar, kimsəsizliklər dolanır. Bu şəhərdə hər kəs dustaqdır. Biri çöldə, biri də bizim kimi türməyə oxşayan bu xəstəxanada.

***

Dəlilərdən biri təzəcə düşmüşdü dəlixanaya. Yanıma yaxınlaşdı. Başına gələnləri nağıl elədi. Susdum. Köks ötürdüm. Mən də ona həyatdan danışdım, içimdən keçənləri, başıma gələnləri.

Danışdıqca digər dəlilər də söhbətimə maraq kəsdilər. Onlar dunuqca qulaq asır, hiss olunurdu ki, sadəcə dinləyirlər. Sözlərin acısını duymağa belə məhkumdurlar. Ancaq aralarında bəziləri danışdıqlarımı udurdu, acını, kədəri hiss etdikləri gözlərindəki ifadələrdən bəlli idi. Nə olsun ki, dəli idi burdakılar? Onların çoxusu bayırda gəzən ağıllılardan qat-qat üstündürlər. Dəlilik əslində içindəki ağılı ortaya çıxarmaqdır. Bunu edəndə bizə dəli deyirlər. Halbuki əsil dəlilik başqa şeydir. Biz cəsarətli insanlardıq. Hər şeyi əlimizin tərsi ilə kənara ata bilərdik. Amma çöldəkilər bizi anlamaz. Biz susmağı da, danışmağı da, acı çəkməyi də, gülməyi də, yaşamağı da, sürünməyi, dustaq olmağı da qavrayır, bunun haqqını verə bilirdik.

Axşam yata bilmədim. Həkimlər iynə gətirdilər. Onlara başıma gələnləri danışmağa başladım. Dinləyir, tez-tez əlləri ilə alnımı yoxlayırdılar.

- Yorulmusan. - deyən həkim qoluma iynə vurdu. Yenə eyni hiss: istilik və boşluq içimə axdı.

Ey məni oxuyan kəs, sənin də dəli olmağına az qalıb? Yaşadıqların, taleyin yorub səni? Onda get dəlixanaya və istirahət elə. Amma elə et ki, dəlilər səni görməsin. Çünki sən, ağıllısan. Çünki sən, düşünə bilən heyvansan. Pis başa düşmə, mənim yox Dekartın fikridir. Yaxşı, çərənləməyim. Susum. Neyləyim, axı dəlixanada darıxıram. İstəyirəm, hərdən səninlə danışaq.

Lətif həkimin həlim səsi yuxumdan ayıltdı məni. Dik qalxdım. Üz-gözümü yumadan birbaş üstünə qaçdım. Qollarımı açıb qucaqladım onu. Çoxdanın dostları kimi hal-əhval tutduq. Başıma tumar çəkdi. Dedi, atan gəlib, get onu da qucaqla. Sevincək bufetdə atamı gördüm. Əli zənbil dolu, üzündə kədər. Doluxsundum və hönkürtü gəldi. Atam məni bağrına basdı və susdu.

Sonra da ağaran saçlarıma tumar çəkdi.

ardı var...

• XƏYYAM: "Boyunu yerə soxduğum o MEYXANAÇI..."
• Evli ola-ola sevdiyi qızın pəncərəsi altında gecələyən Emin Sabitoğlu haqqında
• İki filmimiz "Bəşəriyyətə ismarıc" Beynəlxalq Kinofestivalında