Bir dəfə Rafiq Tağı ilə söhbətimizdə əməlli-başlı mübahisəmiz düşmüşdü. Mən onda ədəbiyyatın milli köklər üzərində qurulduğunu söyləsəm də, Rafiq bəy bunun əskini iddia edir və bəşəri hislərin ədəbiyyat ərazisi olduğunu deyirdi.

İncəsənət insanın tənhalıq ərazisidir. Hamı öz mənsub olduğu xalqın, millətin dilində yazır və eyni zamanda onun dərdini ifadə edir. Ancaq yazdığı bəşəri duyğularla qələmə alınarsa... Rafiq Tağının demək istədiyi də bu idi.

Heç bir yazıçı milli kimliyinə görə kimdənsə üstün deyil. Lev Tolstoy rus olduğu üçün nəhəngdir? Ya Dostoyevski? Bu siyahıya Folkneri, Hemenqueyi, Selinceri də daxil etmək olar. Orxan Pamuk türk olduğu üçünmü bu gün ən öndə gedən yazarlardandır?

Milli kimlik sadəcə sənin doğulduğun coğrafiyanı ifadə edir. Sənin düşüncən isə bəşəri dəyərlərə söykənməlidir. “Mən türkəm, deməli şanslıyam” - demək doğru deyil. Burda “türk” yerinə istənilən milləti yazmaq olar. İncəsənət millət sərhədini aradan götürür və hüdudsuz bir ərazi ilə bizi baş-başa qoyur.

Sən sadəcə insansan. Öz səsin, xarakterin, düşüncən var. Doğulduğun yer isə sənin üçün Vətən olur. O Vətənin dilində danışırsan, yazırsan, öyrənirsən, eşidirsən. O Vətəndə ayaq döyən millətlə eyni dərdi paylaşırsan. Daşıdığın milli kimliyə görə kimdənsə üstün olduğunu nümayiş eləmirsən. Kimsə sənin millətini aşağılayanda da susmursan, cavab verirsən.

Ancaq burda bir incə məqam da var: dünyanın bütün əzilən insanlarının yanında olmalısan. Məhz incəsənətin dayandığı nöqtə buradır. Harda insan əzilirsə, öldürülürsə orda incəsənət ayağa duracaq, etiraz edəcək. İncəsənət üçün bircə millət var, o da insan. Tarkovski necə demişdi: “Dünya gözəl olsaydı, incəsənət olmazdı”.

Mən türkəm, Vətənim Azərbaycandır. Bu dildə yazıram və bu xalqın ruhunu, dərdini ifadə edirəm. Ancaq mərkəzdə insandır, bəşəri duyğulardır. İnsan hər şeydən irəlidir.

• “Mənə sığınacaq ver, ey yeganə tanış sərhəd! - Söhrab Sipehrinin şeirləri
• Pezeşkian Bakıda bu şeiri dedi - Video
• "Sən narın yağış kimi..." - Balaş Azəroğlu