Kitab yarmarkası start götürən gün feysbukda status yazaraq oxuculara ürək sözlərimi çatdırmışdım. Demişdim ki, qardaşlar, bacılar, kitab yarmarkasına yolunuz düşəndə, çalışın yerli müəlliflərin kitablarını almağa üstünlük verəsiniz. Həm yerli ədəbiyyata dəstək vermək üçün. Həm də bu aztirajlı kitablar illərdən sonra sizin evdəki kitab şkaflarını qiymətə mindirsin deyə.
Kitab yarmarkasının ancaq sonuncu gününə yetişə bildim. Böyük qızı Xırdalanda kursda qoyub maşınla özümüzü Əl Oyunları Sarayına çatdırdıq. Saat yarıma təlaş içində həm ora çatmalı, həm kitab seçib almalı, həm də geriyə qayıtmalı idik.
Əl Oyunları Sarayına girəndə burnumuza dəyən kitab qoxusu bizə əməlli-başlı qəribə gəldi. Böyük marketlərin girişində bizi qarşılayan qoxudan fərqli qoxu idi bu.
Zamanımız az idi, tanıdığımız üzlər çox. Hamı ilə görüşmək imkansız. Bütün stendlərə bir-bir vaxt ayırmaq da. “Alatoran”ı axtarırdım. Rasim Qaraca bir neçə gün əvvəl feysbukda bir elan vermişdi. İlk müraciət edən 10 nəfərə “Yaşıl Mezonnilərdən olan Anya” kitabını hədiyyə edəcəkdi. Nilufərə söz vermişdim ki, o kitabı ona gətirəcəm. “Alatoran”ı çox gec tapdım. Dedilər ki, axırıncı sıralarda bir yerdədi. Amma buna qədər Yaradıcılıq Fondunun stendinə yaxınlaşdım, cəmi 1 manata iki yerli müəllifin kitabını aldım. Düzü, 1 manata kitab almağıma şadlandım. Hətta şadlandığımı kitabı satan, üzdən tanıdığım, adını bilmədiyim gənc oğlandan da gizlətmədim.
Ailə büdcəsinin qayğısına qalaraq ucuz və keyfiyyətli kitablar axtaranda sən demə “uşaqların atası” ( hirsimdən belə yazıram) rus uşaq nəşriyyatının stendindən karton oyuncaqlar alırmış uşaqlara. Bunu biləndə öz yığımcıllığıma, qənaətcilliyimə xeyli güldüm. Amma bununla belə, yarmarkadan 10 kitabla çıxdım. Birini Rasim Qaraca hədiyyə elədi, sağ olsun. Minnət duydum. İkisini bir manata aldım. Qalanları da yarıbayarı qiymətə satılırdı. Əla idi.
Azad Qaradərəlinin Türkiyədə nəşr olunan kitabını imzaladanda, Azad bəy Türkiyədən qonaq olan bəyə dedi ki, bu xanıma daha ucuza sat kitabı. Özü də yazıçıdı. Əlində olsa, kitabı havayı vermək istəyirdi.
İnsanların kitab almağa münasibətini, kasıblığını görüb yazıçılarımız kitabları ağrıya-ağrıya, utana-utana satırlar. Az qalırlar “satdığım, bağışlaya bilmədiyim üçün üzr istəyirəm” desinlər. Bütün təqdimatlarda yazarlarımızın üzündən bu ifadəni oxuya bilərsiniz: "Kaş ki, sizi təqdimata çağırıb, kitab satmaq məcburiyyətində qalmasaydım, kitablarımı pulsuz hədiyyə eləyə bilsəydim”. Axırıncı təqdimatda mən özüm də bu hissi yaşamışam.
Amma bilirsiniz, işin ürəyimi qazıyan, içimi deşən tərəfi nə oldu? Evə çatıb kitabları stolun üstünə buraxandan sonra marketə getdim. Ərzaq dalınca. Və stolun üstünə ən ucuz salfetkanı aldım. Ən ucuz salfetkaları seçirəm həmişə. Qəfil məni tok vurdu, görəndə ki, stolun üstünə heç qızırqalanmadan aldığım ən ucuz salfetkanın qiyməti 80 qəpikdi. İndiyə qədər çox da fikir verməmişdim, yadımda ilişib qalmamışdı salfetkaların qiyməti.
Halbuki o salfetkaların üstündə bir kəlmə də yazılmayıb. Kitab yazan bir adamın keçirdiyi həyəcanın mindən birini keçirməyib o salfetkanı istehsal edən fabrikin sahibi. Heç salfetkaları kəşf edən o ilk insan da ən zəif kitabı yazan adam qədər əziyyət çəkməyib.
1 manata kitab almağıma sevindiyimdən utandım. Sevinib şadlanmaqdansa, hönkür-hönkür ağlamalıydım. Axı bu həm də mənim öz taleyimdi. Mənim öz kitablarım da səbətlərdə 1 manata satılırdı. Kitabın arxasında 5 manat yazıldığına rəğmən. Axı bu qiymətdən yaxşı Azərbaycan ədəbiyyatının, yazarının bu günkü mədur vəziyyətini nə ifadə edirdi?!
Mən ağrıyla xatırladım ki, insanımız marketlərdə ən ucuz salfetkanı 80 qəpiyə aldığı halda, bir yerli yazıçının kitabını 1 manata belə almaq istəmir. 1 manata alan isə mənim kimi sevinir ki, nə yaxşı ucuz aldım, qabağa düşdüm.
Evdə isə o bir manata aldığım kitablardan birinin içindən çox gözəl şeirlər oxudum. Məsələn bunu:
Heç kəs xatırlamayacaq
təbəssümünü...
rəssam rəsmə çəkməyəcək
üzünü...
heç kəs bilməyəcək ki
Zərifə idi bu xanımın adı.
Heç kəs tanımayacaq ki
Sevdiyi kişi
Ömrünün axırına qədər qayıtmadı...
Bircə mən gördüm pəncərədən
Baxıb ümidsiz güldüyünü
Ah, necə təsvir eləyim
Dizlərini qucaqlayıb öldüyünü...
(Alik Alioğlu, “Günəş qalib gəldi” kitabından)
Oxudum və düşündüm ki, bu kitabı salfetka qiymətinə satmaq da, almaq da insafsızlıqdı.
