Katolik kilsəsinin 1559-cu ildən 1966-cı ilə qədər qüvvədə olan və daim yenilənən “qadağan olunmuş kitablar” siyahısı protestant reformasiyasını təzyiq altında saxlamaq üçün hazırlanmışdı. Yer kürəsinin kainatın mərkəzi yox, Günəş ətrafında fırlanan adi bir planet olduğunu iddia edən, əxlaqın dinlə əlaqəli olmadığını düşünən kitab müəlliflərinin adları ardıcıl olaraq həmin siyahıya əlavə edilirdi. Son illər tədqiqatçılar üçün açıq elan edilən Vatikan mənbələrindən aydın olur ki, “qadağan olunmuşlar siyahısı” dörd min başlıq altında Qərb dünyasının, demək olar, bütün yazıçı, alim, filosoflarının adlarını və əsərlərini əhatə edir.
Kulis.az katolik kilsəsinin 1559-1966-cı illər arasında kitablarını qadağan etdiyi müəlliflərin siyahısını təqdim edir.
Elmi inqilabın nümayəndələri: Qalileo Qaliley, Nikolay Kopernik, İoahann Kepler, Cordano Bruno, Erasmus Darvin (Çarlz Darvinin babası – red);
Brunoya verilən cəza, sadəcə, əsərlərinin qadağası ilə kifayətlənməmiş, alim 1600-cü ildə Roma meydanında diri-diri yandırılaraq edam edilmişdi.
Fəlsəfi düşüncənin təmsilçiləri: Rene Dekart, Nikkolo Makiavelli, Frensis Bekon, Tomas Hobbs, Devid Yum, Con Lokk, Benedikt Spinoza, İmmanuel Kant, Corc Berkli, Anri Berqson;
Fransız maarifçiləri: Fransua Volter, Jan Jak Russo, Şarl Lui Monteskyö, Deni Didro, Adrian Helvetsi, Pol Anri Holbax;
Qərb dünyasının böyük ədəbiyyat nümayəndələri: Aliqyeri Dante, Mişel de Monten, Onore de Balzak, Viktor Hüqo, Jan de Lafonten, oğul-ata Dümalar, Markiz de Sad, Daniel Defo, Andre Jid, Qustav Flober, Emil Zolya, Haynrix Hayne, Jan Pol Sartr, Simona de Bavuar, Anatol Frans.
Bəli, Vatikan uzun illər boyu azad düşüncəni, elmi, sənəti, ədəbiyyatı, insanlığın bütün təcrübəsini qadağalar və təzyiqlər altında saxlamağa cəhd edib.
Lakin maraqlıdır ki, siyahıda adları çəkilənlər arasında Çarlz Darvinin əsərləri yoxdur. Bəzi tədqiqatçılar bunun səbəbini belə açıqlayırlar ki, vaxtilə yerin Günəş ətrafında fırlanması iddiasına görə Qalileyi məhkum edib, sonradan yanıldığını görən kilsə yenidən eyni səhvi təkrarlamaq istəməyib. Məhz bu hadisədən sonra kilsə elmi kitablara qarşı daha təmkinlə yanaşmağa çalışıb.
Darvinlə yanaşı, kitabları “qara siyahıya” düşməyənlər arasında Fridrix Nitsşenin, Karl Marksın, Fridrix Engelsin, Ziqmund Freydin, Artur Şopenhauerin, Lüdviq Feyerbaxın da adlarını qeyd etmək olar.
Eyni zamanda, Hitlerin “Mənim mübarizəm” əsərinin qadağası məsələsi üç il müzakirə olunsa da, kilsə sonda diktatora qarşı çıxmaqdan çəkinmişdi.
“Aydın yol”
Bizi Telegram-da izləyin
t.me/kulis_az
Bizi Instagram-da izləyin
Bizi Facebook-da izləyin
Bizi Twitter-da izləyin
