1960-cı illərin sonlarında Azərbaycan Dövlət Radiosunda Əliağa Vahidə həsr olunmuş "Vahidəm, xalqımın qəzəl şairi" verilişi verilmişdi. Verilişdə, Azərbaycan radiosunun tarixində ilk dəfə meyxana da səsləndirilmişdi.
Kulis.az Nahid Hacızadənin "Yada düşdü" xatirələr kitabından həmin verilişin hazırlanması haqqında olan hissəni təqdim edir.
- Mirzə, - dedi, - gəlmişəm ki, həm səni təbrik eləyəm. Həm də...
Mən gülümsəyərək:
- Seyfəddin müəllim, - dedim, - mənim Mirzə olmağıma hələ çox var.
- Yox, Nahid, məni çaşdıra bilməzsən, sən hazırca Mirzəsən ki, Mirzəsən!
İkimiz də ürəkdən güldük...
Stul çəkdim, oturdu. Ordan-burdan söz açdı. Televiziyada işlədiyi illərin xatirələrini dilə gətirdi, ayrı-ayrı adamların iş-gücünü soruşdu. Sonra gülməli əhvalatları bir-birinə qoşdu...
O, çox söhbətcil adam idi. Danışığından doymaq olmurdu, söhbətlərinə həmişə məzə qatırdı. Hərdən deyirdi: “Deyəsən istiotu bir az tünd oldu”.
Nə isə... Söhbətimizin “prelüd”ü az qala bir saat çəkdi.
- Vahidə münasibətin necədir? - deyə, birdən soruşdu.
- Əla, - dedim. - Təəssüf ki, yaxınlığımız olmayıb. Ancaq çox görmüşəm onu. Beşmərtəbənin yanında məşhur çayxana var idi, yaxşı piti də verirdilər, ora tez-tez gəlirdi. Üzünü Universitetlə üzbəüz bərbərxanada qırxdırırdı. Gününün çoxunu da Filarmoniyanın yanındakı bağda keçirirdi. Həmişə də dörd-dövrəsində bir dəstə xanəndə olurdu.
Bir dəfə də diktor Soltan Nəcəfov yazılışa çağırmışdı. Onda mən də əl verib onunla görüşdüm. İndi də yadımdadır. Uzun bir makintoşu da var idi. Yanları enli şlyapasına çox yaraşırdı...
Gülümsəyərək dedi:
- Marşrutlarını da, geyimini də çox dəqiq deyirsən. Qəribə adam idi Vahid! Başdan-başa istedad idi. Belə insanlar az-az gəlir dünyaya...
Bütün aləm bilirdi ki, o, Vahidin vurğunudur. Onun yolunda hər möhnətə, fədakarlığa hazır idi. Vahid dünyasını dəyişəndə Seyfəddin Dağlı bir sənətkar kimi, vətənpərvər insan kimi irəli durdu. Onun qətiyyəti, dönməz inadı sayəsində böyük Vahid öz qanuni haqqını aldı - “Fəxri xiyaban”da xalqımızın böyük övladları ilə bir sırada dəfn edildi.
- Radio da, televiziya da yaman unudub Vahidi, - deyə köksünü ötürdü. - Yaxşı ki, xanəndələr var. Onlar yaşadır Vahidi. İnanıram ki, bir vaxt gələcək Vahidin sözü dildən-dilə düşəcək, özünə də heykəl qoyacaqlar.
- Elə indi də dillərdədir, Seyfəddin müəllim!
- O boyda nəhəngə bu hələ azdır, çox az!
Əlindəki bükülü qəzeti mənə uzatdı:
- Vahid haqqında veriliş yazmışam, - dedi, - oxu, sonra zəngləşərik.
- Sonra niyə, elə indi məsələni həll eləyək, - dedim. - Lap yerinə düşüb, gələn həftənin planını tuturam.
- Əvvəlcə bir oxu, bəlkə, heç xoşuna gəlmədi.
- Seyfəddin kimi bir qələm ustasının yazısını oxumağa nə ehtiyac? - deyərək mətni alıb başlığına baxdım.
Verilişə belə bir ad vermişdi: “Əlağa Vahid. Musiqili-ədəbi veriliş..” Gözəyarı hesabladım: bu mətn əsasında qırx beş dəqiqəlik veriliş hazırlamaq olardı. Xronometraj Seyfəddin müəllimin ürəyindən xəbər verdi. O, razılıqla başını tərpədərək:
- Vahid bir az süddən yanıqdır, - dedi. - Onun haqqında çoxdandır ki, veriliş getmir. İnanıram ki, bu həm onun ruhunu sevindirəcək, həm də dinrləyiciləri.
Sözünə qüvvət verdim, sonra isə:
- Bəlkə, verilişin adı barədə bir az düşünək, - dedim.
- Düzü, ad məni də açmır, - dedi. - Yazılışa qədər fikirləşib bir şey taparıq.
- Axı verilişin adı “Ekran-efir” qəzetində getməlidir.
- Onda beynimizi bir az qurdalayaq, - dedi. - Əgər sən tapsan, onda bir qonaqlıq məndə.
Hərə öz aləminə çəkildi. Başımda şairin doğma misraları dolandı:
Vahidəm, xalqımın qəzəl şairi,
Məhəbbət şairi, gözəl şairi.
Sevinə-sevinə həmin misraları dilə gətirib:
- Bu iki misra olsun epiqraf, - dedim.
Dedi:
- Onda verilişin də adını elə belə qoyaq: “Vahidəm, xalqımın qəzəl şairi”.
- Bəyənilsin!
- Deməli, qonaqlıq da qalır öz qüvvəsində, - deyərək əlini dən düşmüş bığına çəkdi.
- Qonaqlıq qaçmır, - dedim. - Əsas məsələ odur ki, veriliş Vahidin adına layiq olsun.
- Bununçün gərək çalışaq. İstək olsa, qaya üstə gül də bitirmək olar.
- Qızıl kimi sözlərdir, - dedim.
Sağollaşıb ayrılanda qapının ağzında ayaq saxladı:
- Bəs heç demədin ki, mətni kim oxuyacaq - diktor, yoxsa aktyor?
- Mənə belə gəlir ki, Aydın Qaradağlının boyuna biçilib.
- Ürəkdən-ürəyə yol var, - dedi. - Elə mən də onu nəzərdə tutmuşam. Aydın səsinin ecazı başqa aləmdir. Çox böyükdür onun auditoriyası! İndidən təsəvvürümə gətirirəm ki, Vahid qəzəlləri Aydının səsində necə pərvaz eləyir! İnanıram qiyamət bir veriliş olacaq.
Həftə dolandı. Zəng eləyib, verilişin yazılış gününü öyrəndi. Sözarası:
- Bəlkə, verilişin məzəsini bir az artıraq? - dedi. - Bilirsən ki, Vahid həm qəzəlxandı, həm də meyxana ustası... O, Füzulinin yadigarı sayılır. Onun da bir yadigarı var - Ələkbər Şahid. O, Vahidlə qonşu olub, necə deyərlər, Vahidin tökdüklərini yığıb-yığışdırıb. Çox istedadlı, sevilən bir şairdi. İstəyirəm ki, Hacı Kazımı da götürüb gəlsin studiyaya, Vahidi yad eləsinlər.
Düzü, bu mənim üçün gözlənilməz bir məqam oldu. Səbəbi varıydı bunun - meyxananın qapı dalında qalan vaxtıydı. Radio, televiziya bir yana, heç konsertlərdə, toylarda belə adını tutmurdular meyxananın...
Ona görə də Seyfəddin müəllimin sözü çaşdırdı məni. Duruxan kimi oldum. Çox həssas adam idi, ehtiyatlandığımı o dəqiqə hiss etdi. İnamlı bir səslə:
- Səni başa düşürəm, - dedi. - Ehtiyat igidin yaraşığıdır. Mən də qoymaram ki, sənə xətər dəysin. Komitə sədrinə - Ənvər Əlibəyliyə deyərəm, qurtarıb gedər.
- İstəyirsiniz əvvəlcə mən baş redaktora - Rauf İsmayılova deyim. Çətinlik yaransa Ənvər müəllimə deyərsiniz.
Razılaşdıq. Verilişin yazılışı sözün əsl mənasında bir təntənəyə çevrildi. Ələkbər Şahid başda olmaqla meyxana ustaları sinələrini açmışdılar. Studiyanın ətrafına o qədər adam toplaşmışdı ki!..
Bunu görəndə baş redaktorumuzun rəngi avazıdı. Qınamalı deyildi onu. Belə şeylər üstündə başı çox çəkmiş, üzü çox danlanmışdı. Necə deyərlər, ilan vuran ala çatıdan qorxar.
Seyfəddin müəllimin isə kefi ala buludda idi. Qanadlanmışdı, uşaq kimi sevinirdi. O, çırtıq çalıb, meyxana ustalarının səsinə səs verib oxuyurdu.
Montaj vaxtı gələndə Rauf müəllim yalvar-yaxar elədi:
- Qadanız alım, durduğum yerdə məni xataya salmayın. Bir bölük uşağım var. Evdə işləyən tək mənəm, hamı gözünü mənə dikib.
Seyfəddin Dağlı, qocaman diktor Soltan Nəcəfov, Aydın Qaradağlı, radiojurnalist Valid Sənani, verilişin rejissoru Ziyafət Abbasov bir tərəfə oldular, baş redaktor bir tərəfə. Açığını deyim ki, mən də onların tərəfində idim...
Mübahisə xeyli uzandı. Rauf İsmayılov dediyinin üstündə dayanıb dururdu ki, dururdu:
- Olmaz, vəssalam!
Seyfəddin müəllim ayağa qalxıb:
- Rauf, - dedi, - onda mən gedirəm Ənvərin yanına. Bəri başdan icazəsini alım ki, nə verilişə xələl gəlsin, nə də sənin başın ağrısın.
Rauf müəllim onun qabağını kəsdi:
-Yaxşı, yazdırın, sonra məsləhətləşərik.
Haşiyə: Bir neçə il qabaq “Şur” nəşriyyatında “Zülfü Adıgözəlov xatirələrdə” adlı kitab hazırlayırdıq. İstədik Şahidin də xatirələrini kitaba daxil edək. O, Zülfü Adıgözəlov barədə ürək genişliyi ilə söz açdı. Söhbət zamanı Vahidi, neçə illər qabaq Seyfəddin Dağlının “Vahidəm, xalqımın qəzəl şairi” verilişini xatırladıq. Ələkbər Şahid xəyalən ötən günlərə qayıtdı. Jurnalist dostum Tofiq Abdullayev ditktofonun düyməsini basdı. Budur, onun söylədikləri:
“Seyfəddin Dağlı bir gün məni çağırıb dedi ki, Əliağa Vahid haqqında mətn yazmışam. Həmin verilişdə bir-iki ağız meyxana deyilməlidi. Sən get, şair yoldaşlarından da bir neçəsini tap gətir.
Seyfəddin müəllimin bu sözündən sonra bir anlıq fikirləşdim ki, kimi tapım? Ağahüseyn rəhmətə getmişdi. Fikirləşdim ki, onda gərək Kazım Şövqünü görəm. Hacı Kazım Şövqü yaxşı meyxana deyirdi. Nə isə, onu tapıb gətirdim. Gəldik radionun səsyazma studiyasına. Orada Seyfəddin Dağlı idi, Aydın Qaradağlı idi. Xanəndə Əbülfət Əliyev də gəlmişdi. Əbülfət qavalla ritm tutacaqdı. Verilişin rejissoru Ziyafət Abbasov idi.
Seyfəddin üzünü mənə tutub:
- Hə, şair, indi siz başlayın meyxana deməyə.
Dedim ki, Seyfəddin müəllim, axı, gərək kənardan bir qafiyə qoyulsun, bundan sonra biz başlayaq.
Mən bunu deyən kimi Seyfəddin dilləndi: “Gəlin tutaq qafiyəsin Vahidin...”
O, bu misranı deyən kimi mən:
- Qoy eşidək bir də səsin Vahidin, - deyərək tez arxasını gətirdim:
Sənət yolu Vahidə olmuş nəsib,
Şiri-pələnglər onu görcək əsib,
Qucaq-qucaq söz meşəsindən kəsib,
De bağlayır kim şələsin Vahidin?
Gəlin tutaq qafiyəsin Vahidin,
Qoy eşidək bir də səsin Vahidin!
* * *
Dünya bir nöqtədir şairin gözündə,
Görünməyibdir misli yer üzündə,
Fəlsəfələr var sadə sözündə,
Açan kimdi fəlsəfəsin Vahidin?
Gəlin tutaq qafiyəsin Vahidin,
Qoy eşidək bir də səsin Vahidin.
* * *
Könül xoşallanır duzlu səsindən,
Gülşən kimi bəzəkli süfrəsindən,
Bahar çağı bülbülün nəğməsindən,
Siz dinləyin zümzüməsin Vahidin,
Gəlin tutaq qafiyəsin Vahidin,
Qoy eşidək bir də səsin Vahidin.
* * *
Binasını qoyub xoş əməllərin,
Tərifini edibdir gözəllərin,
Dinləməyə onun şux qəzəllərin,
Yubanmayın, siz tələsin Vahidin.
Gəlin tutaq qafiyəsin Vahidin,
Qoy eşidək bir də səsin Vahidin…”
Verilişin mətni də, meyxana da lentə alındı. Aydın Qaradağlı o gün ilhamın qanadlarında idi, Seyfəddin müəllimin yazdıqlarını da, Vahidin qəzəllərini də özünəməxsus şövqlə, ustalıqla oxumuşdu.
Seyfəddin müəllimin arzusu ilə verilişə Vahidin ömrünün son günlərində əməkdar artist Soltan Nəcəfovun ustadla apardığı geniş müsahibədən fraqmentlər də daxil etdik.
Verilişin müsiqi bəzəyi də bir aləm idi!
Axşamdan xeyli keçəndən sonra montajı başa çatdırdıq. Baş redaktorun 45 dəqiqəlik verilişə qulaq asıb, efirə icazə verməsinə vaxt qalmırdı. Rauf müəllim odla su arasında qalmışdı, bərk həyəcan keçirirdi. Məni bir tərəfə çəkib:
- Bir şöbə müdiri kimi verilişə başınla cavabdehsən! - dedi.
- Çox yaxşı alınıb, - deyə onu sakitləşdirməyə çalışdım. - Son aylarda belə gözəl verilişimiz olmayıb.
- Düşək aşağı, heç olmasa meyxana hissəsinə qulaq asaq.
Seyfəddin müəllim onun qoluna girdi:
-Rauf, təəssüratını yaralama, - dedi. - Gedək özümüzü evə tez çatdıraq, verilişə bütöv halda qulaq asaq.
O, nə fikirləşdisə Seyfəddin müəllimi qucaqlayaraq:
- Hər şey sənə qurban olsun! - dedi. - Dost yolunda boran olar, qar olar! Uzaq başı bir töhmət verəcəklər, qoy versinlər.
Seyfəddin müəllimin eyni açıldı. Saatına baxa-baxa :
- Töhmət niyə? - dedi. - Sən təşəkkürdən danış. İnanıram ki, belə də olacaq!
Səhəri letuçka günü idi. Tezdən ikinci mərtəbəyə qalxanda gördüm ki, Rauf müəllim divara söykənib fikirli-fikirli siqaret çəkir. Üz-gözündən yuxusuzluq tökülürdü. Məni görər-görməz:
- Adamın üstə Allah var, - dedi, - veriliş əla idi! - Səsi yavaşıyan kimi oldu. - Ancaq komitə sədri indicə yanımdan keçdi, nəsə soyuq salamlaşdı. Qorxuram ikimizin də aşının suyunu versinlər.
- Rauf müəllim, qorxma, Allah kərimdir, - deyə ona ürək-dirək verdim.
Radionun sayseçmə jurnalistləri, texniki işçiləri bizi sağdan-soldan təbrik edib, dürlü-dürlü xoş sözlər desələr də, letuçkaya biyara gedən adamlar kimi girdik. Nigaran, həyəcanlı...
Keçib arxada yanaşı oturduq. Sədrin gözü bizi axtarırdı:
- Rauf İsmayılovla Nahid Hacıyev buradadır?
- Buradadır, - dedilər.
Elə bu sözə bənd imiş kimi qırmızı rəngli telefon - hökumət telefonu dilləndi. Ənvər müəllim diksinən kimi oldu. Quşun qanadında dəstəyi götürüb:
- Bəli, bəli! - dedi. - Baş üstə, bu dəqiqə təşkil edərik!
Dəstəyi yerinə qoyanda sifəti işığa büründü:
-Zəng eləyən Məmməd İsgəndərov idi - Ali Sovetin sədri. Əliağa Vahidə həsr olunmuş verilişi çox bəyənib. İstəyir ki, iki nüsxə yazdıraq onunçün - birini evinə, birini də kabinetinə.
O, üzünü bizə tutub:
- İkinizin də anası namaz üstəymiş, - dedi. - Bu zəng olmasaydı, yağlı bir töhmət gözləyirdi sizi.
Rauf müəllim mənə sarı dönüb, ürəklə əlimi sıxdı:
- Qədeş, təbriklər! Bu gün bayramımızdır.
Həmin axşam Seyfəddin müəllim bizə təmtəraqlı bir qonaqlıq verdi...
Radionun “Qızıl fondu”nda saxlanan bu veriliş hər dəfə efirə gedəndə xəyalən o uzaq sentyabra qayıdır, o unudulmaz insanları - Seyfəddin Dağlını, Aydın Qaradağlını, Rauf İsmayılovu, Soltan Nəcəfovu dərin hörmətlə xatırlayıram.