Əvvəlcə adama elə gəlir ki, qapını siçovul cırmaqlayır. Ancaq çox mədəni bir insan səsi eşidilir:
– Gəlmək olar?
– Əlbəttə, olar.
Qapının cəftələri nəğmə oxuyur.
– Gəl divanda əyləş.
Qapının ağzından:
– Parketin üstü ilə necə gedim?
– Ehtiyatla, barmaqlarının ucunda. Hə, danış görək nə yenilik var?
– Heç nə.
– Dayan görək, bəs bu səhər dəhlizdə zarıyan kim idi?
Ağır sükut.
– Mən zarıyırdım.
– Niyə?
– Anam vurmusdu.
– Nəyə görə?
Həyəcanlı fasilə.
– Mən Surkanın (“Aleksandr” adının qısa variantı – “Şurka”nın uşaq dili ilə tələffüzü – S.Q.) qulağını dislədim.
– Olmaz axı.
– Anam deyir ki, Surka pis uşaqdır. Mənə lağ elədi. Qəpiylərimi əlimdən aldı.
– Nə olsun?! Harada yazılıb ki, qəpiklərini əlindən aldığına görə adamların qulağını dişləyərlər? Belə çıxır ki, sən səfeh oğlansan.
İnciklik.
– Daha sənnən dost olmuram.
– Heç lazım da deyil.
Fasilə.
– Atam gələndə ona deyəcəm.
Fasilə.
– O, səni güllə ilə öldürəcək.
– Belə oldu? Onda mən çay dəmləmirəm. Nə mənası? Bir halda ki məni güllələyəcəklər...
– Yox, sən çayı dəmlə.
– Bəs sən mənimlə içərsən?
– Konfetlə? Hə?
– Mütləq.
– İçərəm.
İki insan fiquru – böyük bə balaca yerə çöməlib. Çaynik musiqili cingilti ilə qaynayır, isti işığın konusu isə Cerom Ceromun səhifəsinin üzərinə düşür.

– Şeiri unutmuş olarsan indiyə...
– Yox, yadımdadı.
– Onda de.
– Al... Alaram özümə tufli...
– Fraka uyğun.
– Fraka uyğun. Və gecələr oxuyaram...
– Zəbur.
– Zəbur... və it... saxlayaram...
– Ey..
– Eybi yox...
– Birtəhər yaşayaram.
– Yasıyaram. Birtəhər.
– Bax belə. Çay dəm alsın, içək, yaşayaq.
Dərin ah.
– Ya-sa-yaq.

Cingilti. Cerom. Par. Konus. Parıldayan parket.

– Sən tənhasan.

Cerom parketin üstünə düşür. Səhifə sönür.

Fasilə.
– Bunu sənə kim deyib?
Arxayınlıqla:
– Anam.
– Nə vaxt?
– Sənin paltarının düyməsini tiçəndə. Tiçir, tiçir, tiçir, özü də Nataskaya deyir...
– Dayan görüm. Yerində qurcalanma. Yoxsa yanarsan. Uf!..
– İstidir, uf!
– Hansı konfeti istəyirsən, götür.
– Bu yekə konfeti istiyirəm.
– Üfür, üfür... Ayaqlarını da yelləmə.
Qadın səsi gəlir:
– Slavka!
–
Qapı döyülür. Cəftələr şirin nəğmə oxuyur.

– Yenə də sizdədir. Slavka, getdik evə!
– Yox-yox. Biz onunla çay içirik.
– Elə indicə içmişdi axı.
Sakit səmimiliklə:
– Mən... içməmisdim.
– Vera İvanovna. Gəlin çay için.
– Çox sağ olun. Mən elə indicə...
– Gəlin,gəlin. Onsuz da sizi buraxan deyiləm.
– Əllərim yaşdır... Paltarları sərirəm...
Anasının xilaskarı:
– Anamın əlini dartma.
– Yaxşı, dartmayacağam... Vera İvanovna, gəlin əyləşin...
– Yaxşı, gözləyin paltarları sərim, gələcəyəm.
– Əla. Pilətəni söndürmərəm.
– Sənsə, Slavka, çayını içirsən və öz otağına. Yatmağa. O, sizə mane olur.
– Mən mane olmuram. Suluqluq etmirəm.

Cəftələr yaxşı nəğmə oxumur. Konusların hərəsi bir tərəfə baxır. Çaynik susub.

– Sən yatmaq istəyirsən?
– Yox, istəmirəm. Sən mənə nağıl danıs.
– Amma gözlərin balacalaşıb.
– Yox, balacalasmıyıb. Sən danıs.
– Yaxşı, yanıma gəl. Başını qoy. Belə. Nağıl? Necə nağıl danışım axı?
– Oğlan haqqında. Var idi...
– Oğlan haqqında? Yox, o, çətin nağıldır. Ancaq sənin üçün danışaram. Deməli, belə. Biri var idi, biri yox idi, bir oğlan var idi. Hə. Balaca idi, deyəsən, dörd yaşında. Moskvada yaşayırdı. Anası ilə birlikdə. Bu oğlanın adı isə Slavka idi.
– Doğrudan? Mənim çimi?
– Çox yaraşıqlı uşaq idi. Amma deməliyəm ki, bu oğlan çox dalaşqan idi. Özü də necə gəldi – əllə, ayaqla, hətta qaloşla dalaşardı. Bir dəfə isə 8-ci mənzildə yaşayan bir qızı, elə sakit, gözəl qızdır ki, pilləkənin başında kitabla düz yanağından vurmuşdu.
– O özü dalasırdı...
– Dayan görək. Mən səndən danışmıram.
– Basqa Slavkadan?
– Tamam başqa. Hə, harda qalmışdım? Yadıma düşdü... Bir sözlə, bu Slavkanı hər gün döyürdülər, çünki bu qədər dalaşmaq olmazdı. Amma Slavka yenə də özünə qoyulmurdu. İş, nəhayət, o yerə çatdı ki, Slavka bir gün Şurka ilə dalaşdı, belə bir oğlan da var idi, və çox düşünmədən onun qulağından dişləri ilə yapışdı. Bir də baxdılar ki, Şurkanın qulağının yarısı yoxdur. Bir həngamə qopdu ki! Slavkanı yenə tutub döydülər, başladı çığırmağa, Şurka da ağrıdan çığırır... Nə isə, Şurkanın qulağını birtəhər yerinə yapışdırdılar, Slavkanı isə, əlbəttə ki, küncə qoydular... Qəflətən qapının zəngi çalındı. Qapının ağzında heç kəsin tanımadığı kürən saqqallı, göy eynəkli bir cənab peyda olub qalın səsi ilə soruşdu: “Zəhmət olmasa, deyərdiniz burada Slavka kimdir?” Slavka da cavab verdi: “Slavka mənəm”. O da dedi: “Mənə bax, Slavka, mən bütün dalaşqanların nəzarətçisiyəm, səni Moskvadan çıxarmağa gəlmişəm. Türküstana göndərilirsən”. Slavka görəndə ki, işlər yaman pisdir, etdiklərinə peşman olur. Deyir: “Boynuma alıram ki, dalaşmışam, pilləkənin başında qəpik oyununu da oynamışam, amma anama demişəm ki, oynamamışam. Ancaq bunları daha etməyəcəyəm, çünki mən yeni həyata başlayıram”. Onda nəzarətçi deyir: “Bax bu başqa məsələ. Peşman olduğun üçün sənə mükafat da düşür”. Elə o dəqiqə də Slavkanı götürüb mükafat paylama anbarına aparır. Slavka orada çoxlu qeyri-adi şeylər görür – şarlar, avtomobillər, təyyarələr, cızıqlı toplar, velosipedlər, barabanlar. Nəzarətçi isə deyir: “Hə, Slavka, indi ürəyin nə istəyir, onu da götür. Lakin yadımdan çıxıb ki, Slavka nə götürdü...”
Slavkanın yuxulu səsi:
– Velosiped!
– Hə, hə. Yadıma düşdü. Velosiped. Slavka velosipedinə minib düz Kuznetski körpüsünə sürür. Sürə-sürə də sümsüdə çalır, səkidəki camaat da ona baxıb təəccüb edir: “Bu Slavka necə də yaxşı insandır! Necə edir ki, maşınlarla toqquşmur?” Slavka isə siqnal verərək araba sürənlərə qışqırır: “Sağ ilə get!” Arabalar bir tərəfə, maşınlar o biri tərəfə tələsirlər. Slavka lap üstünə qoyur, əsgərlər isə marş çalaraq elə addımlayır ki, adamın qulaqları cingildəyir...
– Yatıb?..

Cəftələr nəğmə oxuyur. Dəhliz. Qapı. Ağ əllər, dirsəyədək çırmalanmış.

– Aman Tanrım. Gedim onu soyundurum.
– Sonra isə gəlin. Mən gözləyəcəyəm.
– Gecdir...
– Yox, yox. Heç eşitmək belə istəmirəm...
– Yaxşı.

İşıq konusları. Cingilti səsi gəlir. Piltədən yuxarıda. Ceroma ehtiyac yoxdur. Elə döşəmədə qalıb. Pilətənin şüşəsi arxasında kiçicik sevincək cəhənnəm. Gecələr zəbur oxuyacağam. Birtəhər yaşayarıq. Hə, mən tənhayam. Zəbur kədərlidir. Mən yaşamağı bacarmıram. Həyatdakı ən əzabverici şey isə düymələrdir. Onlar elə qopub düşürlər sanki çürüyürlər. Dünən jiletdən bir dənəsi düşdü. Bu gün bir dənəsi pencəkdən, biri də şalvarın arxa cibindən. Mən düymələrlə yola getmirəm, amma hər şeyi görə və anlaya bilirəm. O gəlməyəcək. Məni də güllələməyəcək. Bir dəfə dəhlizdə Nataşkaya deyirdi: “Tezliklə ərim qayıdacaq və biz Peterburqa dönəcəyik”. Heç qayıtmayacaq da. Qayıtmayacaq, mənə inana bilərsiniz. Yeddi aydır ki, yoxdur. Mənsə üç dəfə təsadüfən onun ağladığını görmüşəm. Göz yaşlarını, belə deyək, gizlətmək mümkün deyil. Amma o, bu ağ, isti əlləri tərk etməklə çox şey itirib. Bu, onun öz işidir, ancaq anlaya bilmirəm ki, o, Slavkanı necə unuda bilib.

Cəftələr necə də şən oxuyurlar.

Konuslar yoxa çıxıb. Şüşənin arxasında zil qaranlıqdır. Çaydan çoxdan susub. Divar lampasının işığı minlərlə balaca göz arxasından otağa baxır.

– Çox gözəl əlləriniz var. Siz gərək piano ifaçısı olaydınız.
– Qoy Peterburqa qayıdım, yenə də çalacağam.
– Siz Peterburqa getməyəcəksiniz... Slavkanın da boynunda sizinki kimi buruq saçları var... Mənsə tənhayam. Çox darıxdıram, fözvqəladə şəkildə. Yaşamaq mümkün deyil. Elə hər yer düymələrdir, düymədir, düy...
– Öpməyin məni... öpməyin... mən getməliyəm... Gecdir...
– Getməyəcəksiniz. Gedən kimi ağlamağa başlayacaqsınız. Sizin belə adətiniz var.
– Yalandır. Mən ağlamıram. Sizə kim dedi?
– Özüm bilirəm. Özüm görmüşəm. Siz ağlamağa başlayacaqsınız, mənsə darıxıram... darıxıram...
– Mən nə edirəm... siz nə edirsiniz...

Konuslar yoxa çıxıb. Balaca divar lampasının işığı gəlmir. Zülmət. Zülmət.
Düymələr yoxdur. Mən Slavkaya velosiped alacağam. Özümə fraka uyğun tufli almayacağam, gecələr də zəbur oxumayacağam. Eybi yoxdur, birtəhər yaşayarıq.

Ruscadan tərcümə: Svetlana Quliyeva

• Xalq artisti: "Anam at sümüklərinin üstündəki ət parçalarını didişdirib yemək bişirirdi..."
• Mirzə Cəlil Sabirin heykəlinin açılışını niyə tənqid etmişdi? - TARİX
• Füzuli Dövlət Dram Teatrına yeni baş rejissor təyin olundu