Bu gün yazıçı Mark Tvenin doğum günüdür.

Kulis.az bu münasibətlə müəllif haqqında materialı təqdim edir.

Mark Tvenin əsl adı Samuel Lenglorn Klemens idi. O, 1835-ci ildə Missuri ştatının kiçik Florida qəsəbəsində doğulub. Ailəsi maddi baxımdan zəngin olmasa da, oxumağa xüsusi əhəmiyyət verirdi.

Atası Con Klemens hüquqşünas idi, lakin ailəni çətinliklə dolandırırdı. Samuel uşaqlığını Hannibal adlı liman şəhərində keçirdi. Bu şəhər sonradan onun ən məşhur əsərlərində məkan kimi çıxış edəcəkdi.

Balaca Samuelin erkən yaşlardan müşahidə qabiliyyəti güclü idi.

Mark Tvenin uşaqlığı faciələrlə dolu idi. Atası Samuel 11 yaşında ikən vəfat etdi. Bu səbəbdən o, təhsilini yarımçıq qoyub işləməyə məcbur oldu. Əvvəlcə çap evlərində şagirdlik etdi.

Daha sonra müxtəlif qəzetlərdə mətbəə işçisi kimi çalışdı. Erkən yaşlardan qəzet dünyası ilə tanış olması üslubuna təsir göstərdi. Xalq dilini, danışıq tərzini də məhz bu illərdə öyrəndi.

Maddi çətinliklər həyatını sərtləşdirsə də, qələmini itiləşdirdi. Sonralar özü də deyirdi ki, “məktəb mənə çox az şey öyrədib, həyatsa hər şeyi”.

Samuelin ilk yazıları qısa hekayələr və lətifəvari qeydlər idi. Bunları yerli qəzetlərdə imzasız dərc etdirirdi. Yazdıqları xalq üslubunda və yumoristik olduğuna görə oxucuların diqqətini çəkirdi.

Bir müddət sonra yazıları tanınmağa başladı. Beləliklə, özünə Mark Tven təxəllüsünü götürdü. Bu təxəllüs Missisipi çayında işləyən gəmi kapitanları, naviqatorların dərinlik ölçüsü üçün işlətdiyi ifadə idi.

Gənc Samuelin ən böyük arzularından biri Missisipi çayında işləmək idi. O, bu arzusuna 1857-ci ildə naviqator köməkçisi kimi işə girərək çatdı. Çay həyatını dərindən öyrəndi və bu illər onu kifayət qədər formalaşdırdı.

“Heklberri Finnin macəraları” kimi əsərlərin ruhu məhz bu dövrdən gəlir.

1861-ci ildə ABŞ-da vətəndaş müharibəsi başlayanda bütün çay yolları bağlandı. Samuel işləyə bilmədiyinə görə naviqatorluq karyerasını dayandırdı. Bir müddət könüllü milis dəstəsinə qoşuldu.

Lakin tezliklə müharibənin mənasızlığını və qəddarlığını gördü. Döyüşdən uzaqlaşaraq təhlükəsiz zonaya getdi. Müharibə onun düşüncə dünyasında kəskin iz qoymuşdu.

Müharibədən sonra Samuel qərbə – Nevada və Kaliforniyaya yollandı. Burada qızıl axtaranlarla birlikdə yaşadı. Bu mühitdə çoxlu fərqli xarakterlərlə tanış oldu.

O, qızıl tapmasa da, çoxlu həyat materialı topladı. Jurnalist kimi işləməyə başlayaraq gündəlik hadisələri satirik dillə yazırdı.

Yazıları tezliklə geniş yayılmağa başladı. Onun yumoru, iti müşahidələri oxucularda xüsusi təsir yaradırdı.

Tven 1867-ci ildə Aralıq dənizi turuna qoşuldu. O, səfər qeydlərini yazaraq “Səfeh xaricdə” adlı kitabını çap etdirdi. Kitab dərhal bestseller oldu.

Amerika oxucuları onun uzaq ölkələr barədə yumor dolu təsvirlərini sevirdi. Tven səfər zamanı müxtəlif millətlərin həyatını müqayisə edirdi.

Mark Tven səyahətdən sonra Oliviya Lankdon adlı gənc xanımla tanış oldu. Oliviya varlı və ziyalı ailədən idi. Onların münasibəti məktublaşmalar üzərindən inkişaf etdi.

Tven Oliviyaya olan sevgisini xüsusi həssaslıqla bildirirdi. 1870-ci ildə cütlük evləndi. Oliviya onun yazı fəaliyyətində də mühüm rol oynadı. Hər bir əlyazmanı oxuyur, düzəlişlər edir, fikir bildirirdi.

Bu əməkdaşlıq Tvenin dilini daha səlis hala gətirdi. Ailə yazıçının həyatında uzun müddət sabitlik yaratdı.

Tven ailəsi ilə birlikdə Konnektikut ştatının Xartford şəhərinə köçdü. Bu şəhərdə o, ən məhsuldar illərini keçirdi. Evində geniş kitabxana və iş otağı var idi.

Burada o, bir çox məşhur əsərini qələmə aldı. Xartford dövrü yazıçı kimi yetkinləşdiyi mərhələ idi. Ev mühiti ona həm rahatlıq, həm də yaradıcılıq gücü verirdi. Tven həmin illərdə çoxlu araşdırmalar aparırdı. Həm tarix, həm də insan psixologiyası haqqında oxuyurdu.

Tven yaradıcılıqla yanaşı müxtəlif biznes layihələrinə də girişirdi. O, mexaniki çap maşınına böyük məbləğdə pul yatırdı. Lakin bu ixtira uğursuz oldu. Tven böyük borclara düşdü.

Maddi vəziyyəti getdikcə ağırlaşdı. Bəzi kitablarının satışının zəifləməsi də onun işini çətinləşdirdi. Buna baxmayaraq yazmağa davam etdi. Hətta maddi böhran onun yazı ehtirasını daha da artırdı.

Borclarını ödəmək üçün Tven dünya turuna çıxmağa qərar verdi. Müxtəlif ölkələrdə çıxışlar edir, kütlə qarşısında yumoristik məruzələr oxuyurdu. Çıxışları böyük maraq doğururdu. İnsanlar onun canlı danışıq üslubuna heyran qalırdılar.

Bu tur ona həm pul, həm də yeni şöhrət qazandırdı. Tven yavaş-yavaş borclarını ödəməyə başladı. Səfər qeydlərini sonradan kitab halına saldı. Bu dövrdə onun həyat fəlsəfəsi daha da dərinləşdi. İnsanların müxtəlifliyi onu heyrətləndirirdi.

Tvenin başına həyatının son illərində ağır faciələr gəldi. Əvvəlcə böyük qızı Suzi vəfat etdi. Daha sonra digər övladları da müxtəlif səbəblərlə ailədən ayrıldı və ya xəstələndilər.

Həyat yoldaşı Oliviyanın ölümü isə Tveni tamamilə sarsıtdı. O, uzun müddət depressiyaya düşdü. Yazıçı dostlarına tez-tez pessimist məktublar yazırdı.

Həyatın acı tərəfləri onun ruhuna hakim kəsilmişdi. Lakin bütün bunlara baxmayaraq o, yazmağa davam edirdi.

Tven əslində texnologiyaya böyük maraq göstərirdi. Tomas Edisonla yaxın dostluğu vardı. O, Edisonun studiyasında çəkilən ilk qısa filmlərdən birində də görünür. Elektrik, telefon və fotoqrafiya kimi yenilikləri heyranlıqla izləyirdi.

Öz evinə texniki yenilikləri ilk tətbiq edən şəxslərdən idi. Elm və texnologiyanın insan həyatını dəyişəcəyinə inanırdı. Tven bu yeniliklərin həm fürsət, həm də risk daşıdığını görürdü. O, modern dövrlə ənənə arasındakı gərginliyi yaxşı hiss edirdi.

Mark Tven müxtəlif yazıçı və jurnalistlərin hüquqlarını müdafiə edirdi. O, senzuranın ədəbiyyata zərər vurduğunu açıq deyirdi. Gənc yazıçıların sərbəst üslubda yazmasını dəstəkləyirdi.

Ədəbi azadlığı insan azadlığının bir hissəsi kimi görürdü. Çıxışları bir çox gənc yaradıcıya motivasiya verirdi.

Mark Tven 1910-cu ildə vəfat etdi. Maraqlıdır ki, o, Halley kometinin Yerə yaxınlaşdığı iki keçidin biri zamanı dünyaya gəlib, digəri zamanı isə həyatdan köçüb.

Yazıçının həyatı Amerikanın sosial və mədəni transformasiyalarının içindən keçirdi. Onun əsərləri həm yumor, həm satira, həm də kəskin sosial təhlillə doludur.

Tven insan xarakterinin ən çılpaq tərəflərini göstərməyi bacarırdı. Onun dili sadə, amma təsirlidir. Əsərləri bu gün də aktualdır və dünya ədəbiyyatının klassik irsi kimi qorunur.

• Alim Qasımovun məcnunluğu, Fərqanə Qasımovanın divanəliyi - "Şəbi-Hicran"dan REPORTAJ
• İranlı rejissor İsraildə keçirilən film festivalına etiraz edib
• Dövlət Xidmətinin rəisi: "Tarixi abidələr mərhələli şəkildə bərpa edilir" - Müsahibə