Qan Turalı yazır...

Seymurun “Ana ürəyi” çap edilənə qədər olan iki illik susqunluğu haqda çox düşünmüş, bu susqunluğu hardasa yaradıcılıq böhranı kimi qiymətləndirmişdim, amma bu haqda Seymurla söhbətimiz olmamışdı.

Seymur xüsusən də “Quqark” və “18.6” romanları ilə özünü avtobioqrafik romana kökləmişdi, yazıçılıq üçün də bu kökləmələr, bu meyllər çox zərərlidir. Hərçənd hər bir böhran kimi bu böhrandan da çıxmaq olardı, Seymurun doyumsuz mütaliəsi vardı və kitab bəşəriyyəti də olmasa ən azı Seymuru xilas edəcəkdi. Mən buna inanırdım.

Kimlərəsə mənim Seymurun böhranı haqqında danışmağım qəribə görünə bilər, ona görə də bir-iki cümləlik burdaca dayanım. Şəxsi təfərrüatlardan gen-bol istifadə, I şəxsin dilindən yazmaq, (xüsusən də əsər avtobioqrafikdirsə...) süjet qurmadan eləcə həyat hadisələrinin, dəqiq müşahidələrin (hətta bu müşahidələr yüksək əyarlı olsa belə) kağıza köçürülməsi, plansız hadisələr axırı, dayanıqsız bədii keçidlər-bütün bunlar nəsr yazan adam üçün əsl fəlakətlə nəticələnə bilər. Belə ki, yazıçı özünə qapanmaqla əsas missiyasını-insanları və cəmiyyəti anlamaq vərdişini itirə-, dünyaya öz prizmasından baxaraq başqa obrazları son dərəcə solğun və kasıb təsvir edə bilər. Kim nə deyirsə desin, ədəbiyyat yazıçının özünü anlamaq cəhdindən daha uca mətləbləri ehtiva etməlidir. Çarlz Bukovskinin əsərlərini mütaliə etdikdə bir müddət sonra yorulduğunuzu hiss edəcəksiniz, onun bioqrafiyasını oxuduqda bu yorğunluğun səbəbi üzə çıxacaq, belə ki, yazıçı təxəyyülə, başqalarını anlamağa (empatiyaya) heç bir gərək duymamış, ancaq öz başına gələn əhvalatları yazmaqla yazıçı olacağını düşünmüşdür.

Seymurun güclü avtobioqrafik məzmun daşıyan əsərləri özü-özlüyündə nəsrimizi üçün tamamilə yeni keyfiyyət sayıla bilərdi, lakin bu məzmunlu əsərlər bir müddət sonra yazıçını böhrana salır, yazıçı bu böhrandan özü-özünü təkrar etməklə çıxıb getdikcə vecsizləşən ədəbi fiqura da çevirə bilər, küllərindən yenidən doğula da...

Seymur daha çətin olan ikinci yolu qətiyyətlə seçib. “Ana ürəyi” povesti öz konseptuallığına, müasir yazı texnikasının (pastiş, dekonstruksiya, ironiya) nümayişinə görə həm Seymur, həm də bizim nəslimiz üçün əlamətdar bir əsərdir.

Son dərəcə geniş yayılmış “Ana ürəyi” segahını dünya nəsri ilə təmasa salmaq, onu Svetkvari təhkiyə, alman romantiklərinin üslubunda, sərt Azərbaycan reallığında işləmək heç də asan məsələ deyil. Əsərdə hiss etdiyimiz dəqiq işlənmiş pastişlər, eləcə də obrazların psixoloji dünyasının səliqəli təsviri tamam yeni Seymurdan xəbər verir.

“Ana ürəyi” qədim bir əfsanənin müasir dövrə uyğunlaşdırılmasıdır. Lakin bu adaptasiyanın məqsədi müasir dövrün ziddiyyətlərini sevgi müstəvisində nümayiş etdirməkdir. Sən demə qrotesk məzmunlu əfsanəni müasir dövrdə aktuallaşdırmaq mümkün imiş.

Görünür, qədim mətnlərin sehri heç zaman itmirmiş.

Sadəcə onları diriltmək gərəkdir.

• O boyda eşq sarayı, necə yanıb töküldü? - Musa Yaqubun şeirləri
• Tamaşada insan əti kəsdilər, bişirib yedilər, cinsi əlaqəyə girdilər - Tamaşaçılar xəstəxanalıq oldu
• Əli arabalı qadınlar - Kəmalə Mirzəyevanın yeni hekayəsi