Azərbaycan musiqiçilərindən uşaqlıqdan heyran olduğum biridi İlqar Xəyal. Onunla görüşmək imkanı yarananda çox sevindim və qərara gəldim ki, söhbətimiz də müsahibə tipli olsun. İlqar bəyə zəng etdim, fikirmi bildirəndə dedi ki, xanım qız, mən heç bir jurnalistə müsahibə vermirəm. Ondan sonra nələr dediyimi, hansı arqumentlər gətirdiyimi xatırlamıram, amma sonda onu yola gətirə bilmişdim.

Uzun, intizarlı gözləmələrdən 4 gün sonra İlqar bəylə görüşüb onlara getdik. Bilirsizmi necə ecazkar xanımı var? Mən həmişə o qadını təsəvvür etməyə çalışmışam. Sonunda İlqar bəyin yoldaşını gördüm və heyran qaldım.

İlqar kiçik oğlu da evdə idi. Söhbət etdiyimiz vaxtda ortancıl oğlu da gəldi və məlum oldu ki, gənc qızların sevimlisi, heç cürə qocalmayan İlqar Xəyal üç oğul atası imiş.

- İlqar bəy, haralardasız? Yaradıcılığınızda durğunluq müşahidə olunur.

- Hər bir musiqiçinin həyat fəaliyyəti dövründə durğunluq olur, amma bu dövrü yaşamaq tərzi də müxtəlifdi. Adam var bu dövrü depressiyayla, adam da var öz maraqlarını, öz bacarıqlarını başqa istiqamətə yönləndirməklə yaşayır. Mən misal üçün yaradıcılığımdakı durğunluq dövrünü depressiyayla yaşamamaq üçün ictimai işlərlə məşğulam.

Azərbaycan Televiziyası Qapalı Səhmdar Cəmiyyətinin nəzdində Azərbaycan Dövlət kanalında əmək müqaviləsiylə işləyirəm. Həyatımın bir hissəsini musiqiylə yanaşı indi idmana da həsr etmişəm. Bilirsiz, SSRİ-nin süqutunu, 90-ların keçid dövrünü, Qarabağ hadisələri və s. - ölkənin durğunluğunu görən adam kimi bu mənim daxilimdə izlər qoyub və təbiətimə təsir göstərib. Mahnı yazmaq istədiyim anlar olur, musiqini sevdiyim və nifrət etdiyim anlar olur, amma mənim əsas fəaliyyət müstəvim məhz musiqi aləmidi və nə qədər durğunluq yaşasam da istər-istəməz mən yenə

mədəni fəaliyyətə qayıtmalı oluram.

- Məşhur olmaq yorucudu?

-Hə. Məşhur olmaq çox yorucudu. Əvvəllər, məsələn, küçədə gedəndə adamlar məni barmaqla göstərib – “İlqar Xəyal” deyəndə bu mənim xoşuma gəlirdi, hətta fəxr edirdim. Yaşa dolduqca bu artıq insanı yormağa başlayır. Artıq söz-söhbətlər, şəxsi

həyata müdaxilə, daima müzakirə mövzusu olmaq, bu heç də xoşagələn hal deyil. Mənim jurnalistikayla bir problemim yoxdu, amma son vaxtlar musiqi sahəsindəki kimi jurnalistikada da bir bayağılıq müşahidə olunur, savadsızlıq baş alıb gedir, mübtədayla xəbərin yerini müəyyən edə bilməyən jurnalistlər pul qazanmaq məqsədilə süni problemlər, qalmaqallar, “skandal”lar yaradırlar. Prodüserlər, təşkilatçılar – musiqiyə qazanc mənbəyi kimi baxan insanlar adamı hər şeydən bezdirir. Axı musiqi incəsənətdi, bunun üçün “do, re, mi, fa, so, lya, si” bilmək lazımdı, intervalları, harmoniyanı, musiqi nəzəriyyəsini bilmək lazımdı. Sənətə şöhrət üçün, pul üçün gələn insanlar bu məşhurluğu xoşlayır, mənsə bezmişəm.

Mən tənhalığı seçirəm, mən dənizi seçirəm, mən təbiəti seçirəm. Son zamanlar heyvanlarla dostluq eləməyə başlamışam. Ən sadiq dostun dördayaqlılar olduğunu başa düşmüşəm. Onlara daha çox hörmət etməyə başlamışam itdi, pişikdi (gülür).

- İnsanın dünya görünüşünü formalaşdıran nədi?

- İnsanın qərarlaşdığı cəmiyyət, ailə, məktəb. İnsan tərbiyəsinin başlanğıcını ailədə götürürsə, daha sonra bu bağçada, orta məktəbdə öz inkişafını tapır. Düzdü, çoxlarında ali məktəbdə də bu dövr davam edir, amma ali məktəbdə oxuyanda artıq insan özünü şəxsiyyət kimi tanımağı bacarmalıdı. Mən özümü ali məktəbdə artıq bir şəxsiyyət kimi tanıyırdım, çünki mən artıq İlqar Xəyal idim, “Karvan” qrupunun solisti idim, mən Bakı payızının birinci dərəcəli qalibi idim. Sözsüz ki, ordu sıralarının kişi psixologiyasına təsiri əvəzedilməzdi. Burda insanlar yeni keyfiyyətlər qazanır, öz təsdiqini tapır.

- Cəmiyyət, mühit deyirsiz. Oğlanlarınızın dünyagörüşünü formalaşdıran bu mühit sizi narahat etmir ki?

- Düz deyirsiz. Bilirsiz, elə insanlar var ki, onların bizim mühitə düşmək imkanları çox azdı. Yox, ona görə yox ki, onlar İlqar Xəyalın oğlanlarıdı, sadəcə onlar artıq öz dünyagörüşlərinə, baxış bucaqlarına uyğun insanlar seçməyi bacarırlar. Elə adamların mənim uşaqlarıma təsir göstərmək şansı çox azdı, çünki onlarda artıq bu tip insanlara immunitet yaranıb. Məsələn, uşaqların oxuduğu məktəbdə söyüş söyməyi bacaran uşaq da var, tərbiyəli ailədən gələn, eləcə də ailə tərbiyəsindən məhrum olmuş uşaq da var. Amma yenə də onlar artıq bu ailədən çıxıb o məktəbə gedir və bu immunitet onu bütün qadalardan qoruyur.

- Uşaqlıqda oxuyub unutmadığınız bir kitab adı çəkə bilərsiz?

- Məktəb illərində, universitetdə, əsgərlikdə çoxlu kitablar oxumuşam. Daniel Defodan Ziqmund Freydə qədər müxtəlif mütaliələr etmişəm. Fantastik əsərləri birmənalı şəkildə sevmirəm, reallıqla əlaqəsi olan əsərlər daha maraqlıdı. Həyatımda iz qoyan kitab , ən çox, ən çox, ən çox sevdiyim kitab, gülməli səslənə bilər, amma “Dünya

nağılları” kitabı olub. Uşaq nağılları daha səmimi, daha doğma gəlir mənə, nəinki həyatın bicliklərini, mübarizə üsullarını öyrədən kitablar.

- Mənə həmişə maraqlı gəlib. Cavanlıqda hansı qrupları dinləyirdiz?

-Bizim vaxtımızda “White Snake” qrupu var idi. Onları çox sevirdim. “KİSS” qrupu, “Pink Floyd”... “Pink Floyd” möhtəşəm qrupdu, amma hər adama çatmır bu, klassika kimi bir şeydi, hamı dərk edə bilməz məncə. Bu klassik musiqi kimi intellektualların musiqisidi. Həmçinin bu sırada “Led Zeppelin”in adını da çəkə bilərəm. Lakin biz SSRİ dövründə yaşadığımıza görə daha çox rus, Azərbaycan rok qruplarını dinləyirdik. Yadımdadı, “Maşina Vremeni” adlı qrup vardı, “Ozan” qrupu var idi, “ODƏR”, “Talisman”, Polad Bülbüloğlunun rəhbərliyiylə “Aşıqlar” qrupu var idi və sairə. Baxmayaraq ki, təhsilim tar üzrədi, roka həmişə marağım olub.

- Tar təhsiliniz mənimçün yenilik oldu. Bu haqda məlumatım yox idi. Bir az danışın bu haqda.

- Mən tar musiqi alətində bizim muğamlarımızı mahircəsinə ifa etmiş, Azərbaycanı dəfələrlə Moskvada təmsil etmişəm, simfonik konsertlər vermişəm. (Moskva şəhərində keçirilən konsertdə ona təqdim olunan diplomu və “Bakı payızı-88”da birincilik qazandığı fərmanı göstərir.)

- Karvan qrupuyla işləmək ideyası hardan gəldi?

- Mən “Bakı payızı” müsabiqəsinin birincisi olandan sonra 1988-ci ildə də Sevinc Kərimova məni “Karvan” qrupuna dəvət elədi və o zaman mənə “Qərib Durnalar” mahnısını təqdim olundu. Bu mənim ilk mahnım oldu. Mən bu mahnını Respublika

Sarayında müsabiqədə ifa etdim. “Karvan” qrupu daxilində isə ilk mahnım “Sarı Güllər” oldu. Bu mahnıya klip çəkildi. O klip də Azərbaycanda çəkilən ilk rəsmi klip idi. Peşəkar fəaliyyətə belə başladım və “Karvan”ın heyətində mən Azərbaycanı müxtəlif ölkələrdə təmsil etməyə başladım.

- Azərbaycanın ilk faltet səsi olduğunuz doğrudu?

- Bəli. O vaxtı bu dəbə düşmüşdü. Maykl Cekson, Vladimir Presnyakov və başqaları nazik səslə, ən aşağı tempdə oxumağı bacarırdılar və Azərbaycanda bunu ilk mən etmişəm.

- SSRİ vaxtları üçün darıxırsız?

-Bilirsiz, o vaxtı mobil telefonlar yox idi, insanlar bir-biri üçün darıxa bilirdi. İnternet, telefon, yazışmalarla yox, canlı ünsiyyətdən zövq alırdılar. Onda informasiya aclığı var idi, daim yeni şeylər öyrənməyə can atırdın və beyin qabarcıqlarımız istirahət etməyə macal tapırdı. Adi bir sirkdəki akrobatik hərəkətlər bizi heyrətləndirirdi, Karandaş adında, Aleksandr Paxov adlı bir kloun var idi, onlara baxanda biz sevinə bilirdik.

Səhər proqramları, konsert proqramları bu qədər çoxsaylı deyildi. “Şəhər görüşləri” adlı bir veriliş var idi, “Səhər poçtu” musiqili proqramı var idi, onlara baxanda istirahət edirdik. Bilirsiz, hər şey daha səmimi idi sanki, daha sadə. Mədəni səviyyə, təhsil səviyyəsi və s. isə təbii ki, öz yerində. Biz o vaxtı ideal kommunizm qurmaq arzusundaydıq, biz o vaxtı oktyabrat olurduq ki, pioner olaq, pioner olurduq ki, komsomolçu olaq, komsomolçu olurduq ki, partiyaya qoşulaq və cəmiyyətimizə, xalqımıza bir xeyir verə bilək, özümüzü Vətənə həsr edək.

Hüquqlarımız az olsa da, pambığımızı, neftimizi əlimizdən alsalar da daha çalışqan və səmimi cəmiyyətdə yaşayırdıq. Yəni insanların böyük əksəriyyəti ideyayla,

arzuyla yaşayırdı. Təbii ki, hər cəmiyyətdə az sayda “julik”lər həmişə olub. Bizim qarşımızda konkret bir ideya var idi, bizim imkanlarımız yox idi, amma biz imkanlar uğrunda mübarizə aparırdıq, biz ideyalar uğrunda mübarizə aparırdıq.

Bu gün ideyalar uğrunda mübarizə aparmaq lazım deyil, çünki artıq heç bir ideya yoxdu. O vaxtı hansı uşaqdan soruşurdun ki, “Böyüyəndə nə olacaqsan?”, uşaqların bir cavabı var idi - kosmonavt. Uşaqlar Yuri Qaqarin olmaq istəyirdi, Valentina Tereşkova olmaq istəyirdi. Bu gün uşaqlardan soruşanda ki, nə olmaq istəyirsən, deyir polis, biznesmen, bankir və ən çoxu da bilmirəm niyə yol polisi olmaq istəyir. (gülür)

Yəni əsgər olmaq istəyən azdı, Vətəni düşünən azdı, tarix yazmaq istəyən azdı. Bizim indi ali ideyamız qalmayıb...

- Müqəddəs olan nədi?

- Təbii ki, ilk öncə yaradıcı qüvvənin adını çəkmək lazımdı. Köhnə müsəlman kimi, köhnə azərbaycanlı kimi müqəddəs Allaha deyərdim.

- Dəyər olaraq...

- Keçirəm onlara, keçirəm. Valideynlərdi müqəddəs olanlar. Müqəddəs Vətəndi. Nəfəs aldığımız hava, içdiyimiz su, isindiyimiz alov - bunlar müqəddəsdi. Yağan qar, yağış...

Təbii ki, insanın özü üçün müqəddəsləşdirdiyi şeylər də var. Sevgisi, sevgisinin təzahürü olan uşaqları bunları artıq insan özü müəyyən edir, lakin məncə yenə də bunları müqəddəsləşdirmək lazım deyil.

-Mentalitet nədi?

- Mentalitet bizim istəyimizdən asılı olmayaraq mövcuddu və olacaq. Bizim həyatımızı səciyyələndirən, mühakimə edən, istiqamətləndirən bu dəyərlər toplusu həmişə olacaq. Sadəcə düşünürəm ki, mentalitetə hörmət etmək, palaza bürünüb ellə sürünməyi bacarmaq lazımdı. Onunla mübarizə aparmaq əbəsdi məncə, çünki sən təksən, amma mentalitet keşikçiləri çox.

- Kennedinin bir sözü yadıma düşdü: “ Soruşma vətən mənimçün nə edib, soruş mən vətənimçün nə etmişəm.” Siz Vətəniniz üçün nə etmisiz?

-Con Kennedi prezident mövqeyindən çıxış edir. Con Kennedi siyasətçi, dövlət xadimi idi. Onun əlində vətənə xidmət üçün daha qabarıq imkanlar olub. Lakin

onun da bir insan kimi çox zəiflikləri olub. Məsələn, Merlin Manro, onun naməlum ölümü və s.

• Dilinin bəlasına düşən dünya şöhrətli yazıçı
• Mədəni qadını da özündən çıxartdılar: Ora söyüş yazmaq lazımdır...
• AYB-dən “Yaşıl dünya naminə həmrəylik ili”nə dəyərli töhfə