Kulis.az kanadalı yazıçı, Buker mükafatı laureatı Marqaret Etvudun spekulyativ fantastika yazmaq istəyənlərə 7 məsləhətini təqdim edir.
1. Fikrinizin mənbəyi hazırda yaşadığınız cəmiyyət olsun
Marqaret Etvuda görə, spekulyativ fantastika cəmiyyətdə gizli qalan və hələ də reallaşmamış imkanlardan bəhs edir. Spekulyativ fantastikadakı texnoloji və fantastik elementlər köklərini, bizim növümüzün artıq etdiyi, ya da etməyə hazırlaşdığı şeylərdən almalıdır.
2. Səbəb-nəticə əlaqələri qurmaq bacarığınızı təkmilləşdirin
Spekulyativ fantastikanı idarə edən şey "necə olardı?" sualıdır. "Bu və ya başqa cür olsaydı, necə olardı?" ilə başlayan suallar vermək və onlar haqqında düşünmək hadisələrin təsirli personajlarını yaratmağınıza kömək edir.
3. Yaradacağınız dünyanın qazananlarını və uduzanlarını müəyyənləşdirin
Utopiyalar indiki dünyadan daha yaxşısını, distopiyalar isə daha pisini təsvir edir. Ancaq bu, sabit bir zəmin deyil. Çünki bir insanın utopiyası başqasının distopiyası ola bilər. Ya da hər distopiyada daha kiçik utopiyalar ola bilər - və ya əksinə. Sizin yaradacağınız bu dünya kimin utopiyası və kimin distopiyası olacaq?
4. Araşdırma aparın
Paradoksal görünə bilər, lakin istər realistik fantastika, istərsə də spekulyativ fantastika üzərində işləyin, ətraflı araşdırma aparmaq (tarixi faktlardan uzaqlaşsanız belə) layihənizi inandırıcı etməyə kömək edəcək. Siz əhatə edəcəyiniz mövzudan asılı olaraq öz dünyanıza aid qaydalar yarada bilərsiniz. Müəyyən edəcəyiniz bu qaydalar əhatə etdiyiniz materiala ağırlıq gətirdiyi kimi, həm personajlarınız, həm də oxucularınız üçün risk yaradan elementləri fərqləndirəcək.
5. Güclü vizual dil yaradın
Oxuculara təsir edəcək, tarixə və həyata istinad edən güclü vizual dil yaradın. Məsələn, "Damazlıq qızın əhvalatı" əsərindəki distopik Qileddəki kostyumların mənbəyi "Old Dutch Cleanser" reklamındakı üzü görünməyən bir qadının başındakı örtüklə tamamlanan paltardır.
6. Qaydalarınıza sadiq qalın
Spekulyativ fantastika hər hansı digər fantastika kimidir: mahiyyətcə maraqlı deyil. Ona görə də, öz qaydaları çərçivəsində ağlabatan və realist bir hala gətirilməlidir. Məsələn, Marqaret Etvud, Conatan Sviftin məşhur "Qulliverin səyahətləri" əsərini misal gətirir: əgər siz, əvvəlcə, müəyyən bir at cinsinin daha fəzilətli olduğuna dair bir qayda yaratsanız, o inandırıcı və təsirli dünyanın illüziyasını pozmadan bədxah bir at xarakteri yarada bilməzsiniz.
7. Böyük əsərləri oxuyun
Spekulyativ fantastikanın nələr izah edə biləcəyi barədə fikir yaranması üçün Marqaret Etvudun tövsiyə etdiyi kitablar bunlardır:
"R.U.R." - Karel Çapek (1921)
"Yeni Cəsur Dünya" - Oldos Haksli (1932)
"Dünyaların müharibəsi" - Herbert Corc Uells (1897)
"Zaman səyahəti" - Herbert Corc Uells (1895)
"Donovanın beyni" - Kurt Siodmak (1942)
"Qulliverin səyahəti" - Conatan Svift (1942)
"Biz" - Yevgeni Zamyatin (1924)
Həll etmək istədiyiniz sosial məsələlərin siyahısını tərtib edin. Bunlar içərisində hekayənizə daxil etmək istədiyiniz mövzular ola bilər. Spesifik olun. Alternativ nizam yaradırsınız və orada hər şeyə yer yoxdur. Hansı məsələni və ya kəşfi həyata keçirmək istədiyinizə qərar verin. Qlobal miqyasda hər şeyin mənalı olması lazım deyil. Reallıq çərçivəsində etdiyiniz dəyişikliklər bütün mövcud riskləri artırmağa və ya azaltmağa xidmət edə bilər. Siyahınızdakı maddələrdən birini götürüb bu mövzu və ya hadisənin ətrafında personajlar qrupu yaradın. Bütün personajlarınız birbaşa süjetdə iştirak etməli deyil. Spekulyativ fantastika oxucuları sosial hadisələrin dolayı araşdırmalarından həzz alırlar. Nəhayət, unutmayın ki, hansı personajı seçməyinizdən asılı olmayaraq, hər biri bədii ədəbiyyatımızdakı hadisələri hiss etməli və onların nəticələrini müzakirə etməlidir.
Hazırladı: Nilufər Hacılı
"Ədəbiyyat qəzeti"
Bizi Telegram-da izləyin
t.me/kulis_az
Bizi Instagram-da izləyin
Bizi Facebook-da izləyin
Bizi Twitter-da izləyin
