Kulis.Az Azər Nurun “Masallı Mamed" kitabından seçmələri təqdim edir.
O, orta məktəbi bitirəndə univermaqda şöbə müdiri işləyən atasının işi məhkəməyə düşdü. Üzünə duran imansız şahid də milis işçisi idi... Əslində atası şöbədə satıcı işləyən gənc bir qızın milisə-məhkəməyə düşməsin deyə “günahını” öz üzərinə götürmüşdü, bu, əsl azərbaycanlı-müsəlman kişisinin necə böyük ürək sahibi olduğuna dəlalət edən alqışa layiq bir xarakter idi. Amma ailənin yeganə çörək qazananı olan ataya nahaqdan maddi və mənəvi ziyanlar vurulurdu. İşi o qədər yubatdılar ki, oğlu 17 yaşına qədəm qoydu. O, ailənin ikinci oğlu idi. Böyük qardaşı hərbi xidmətə yola düşmüşdü. Evdə ondan başqa 5 uşaq böyüyürdü. Böyük ailənin başsız qalacağını düşünə-düşünə içinə qorxunc fikirlərin nə zaman dolduğunu bilmədi... 5-10 qəpiyə görə ticarətçi atasının üzünə duran milisi yalan ifadəsini geri götürtmək, əks təqdirdə ona həddini bildirmək, cəzalandırmaq fikrinə düşdü. Bürcündə deyildiyi kimi, “Əqrəblər ağlasığmaz, qeyri-adi hərəkətlər törətməkdə mahir, daim narahatlıq hissi keçirən adamlardır”. Elə bu narahatlıq hissilə də atasını həbsə saldırmaq niyyətindən əl çəkməyən milis işçisinin dərsini verdi...
Milisə əl qaldırdığına görə ona 3 il məcburi əməyə cəlb olunması haqqında hökm çıxarıldı. Bir həftə keçməmiş Sumqayıtdan – məcburi əməyə cəlb olunduğu “kolon pasledni”dən Bakıya gələndə tale yenə onu namərd əli ilə sınağa çəkdi. Texnikumda oxuyan qohumuyla tələbə şənliyinə getmişdi. Tələbə bir qıza sataşan oğlanla aralarında mübahisə düşdü. Qızı ağır söyüşlərlə təhqir etdiyinə görə həmin oğlanı bıçaqla vurub qətlə yetirdi. O dövrün qanunlarına görə Mamedi ölüm hökmü ilə güllələnməyə də göndərə bilərdilər. Atası İsgəndər kişinin döymədiyi qara meşin qapılar qalmadı. Meşin qapılarsa, belə müşkül işlərdə adamın üzünə pul cingiltisinə açılır... Nəhayət, ata 
oğlunu güllələnmə cəzasından güclə xilas etdi. Gözlənilən ölüm hökmü 15 illik cəza müddətilə əvəz olundu.
Və bu dəfə öz cəzasının 5 ilini çəkmək üçün əvvəlcə Şuşaya – Azərbaycanda ən sərt rejimi ilə seçilən qapalı tipli həbsxanaya göndərildi.
Burda da kəcrəftar çərxi-fələk yenə nə onun, nə atasının saydığını saydı. Dustaqlardan biri öz yoldaşları barədə tez-tez həbsxana nəzarətçilərinə “informasiya” çatdırırdı. Belə “informator”lardan “nadzor”lar gəlir mənbəyi kimi istifadə edirdilər. “Poqon”lularla məxfi əməkdaşlıq onsuz da ağır şəraitdə yaşayan dustaq yoldaşlarının vəziyyətini daha da çətinləşdirirdi. O, dustaqlara “torba” tikən adamın əclaflığına dözə bilmirdi. Bir dəfə ona həddini bildirdi, möhkəmcə əzişdirdi...
Onu Şuşa “qapalı”sından da ağır rejimli Qroznı həbsxanasına göndərdilər.
Sovet İttifaqının bir həbsxanasından digərinə ötürülən gəncin sorağı özündən qabaq Qroznıya çatmışdı. Çünki Mamed “asi” məhbusu özünəməxsus tərzdə cəzalandırmaqla günahsız dustaqların haqqını müdafiə etmişdi...
Kriminal aləmdə suçu sübuta yetirilən satqın məhbuslara “suka” deyilir. Həbsxanalarda belə məhbuslar “mavi”lərdən də aşağı səviyyəli, hörmətsiz şəxs hesab olunur. Belələri azadlıqda olanda da dolanmaq xətrinə “işverənlik” vərdişlərindən əl çəkmirlər. Qanuna görə (əlbəttə, burda söhbət kriminal aləmin qanunlarından gedir – A.) bu şərəfsizliyi istər azadlıqda, istər “zon”da edən “sukalarla” əl verib salamlaşmaq, yoldaşlıq etmək, bir masa arxasında çörək yemək yasaq sayılır. Hər hansı “zon”a, yaxud “xata”ya təzə gələn məhbusa dərhal həmin adamların kimliyi barədə məlumat verilir ki, sonradan pis vəziyyətə düşməsin.
Qroznı həbsxanasında o, nüfuzlu avtoritetlərlə tanış oldu. Gələcəyin iki “qanun oğrusu”nun – Masallı Mamed adıyla tanınacaq bir gəncin Dağlı Cavanşirlə dostluğu da Qroznıdan başladı...
Həbsxana hücrəsi onun üçün dünyanın ən “yaxşı” qiraətxanası oldu.
O, bircə saatını belə boş keçirmirdi. Dini, fəlsəfi, tarixi kitablar oxuyurdu.
Yada düşən o qədər xatirələr vardı ki...
Qapalı həbsxanada cəzası bitəndən sonra onu Rusiyadan Bakıya, 6 saylı cəzaçəkmə müəssisəsinə göndərdilər. 80-ci illərin ortalarında cəzasını Bakı həbsxanasında yenə Cavanşirlə bir kamerada çəkdi. Burada da nəzarətçilərin qanunsuz əməllərinə dözmədiyi üçün yenidən yumruğunu işə saldı. Onu Rusiya həbsxanalarına göndərdilər.
Öz səyi ilə Voloqda şəhərində “Sentral” adlı müvəqqəti saxlama təcridxanasında “polojeniya” yaratdı. Sonra onu “Matrosskaya tişina”ya göndərdilər. Anzor Bezruki, voronejli Balandin və başqa tanınmış “qanuni oğru”ların cəza çəkdiyi bu həbsxana Lefortovo, Bastiliya qədər məşhur idi. Burada ağır şəraitə etiraz edən dustaqlar qiyam qaldırdılar. Qiyamçı dustaqların sakitləşdirilməsində Mamedin də böyük xidməti oldu. Dustaqların ona hörməti məşhur oğruların diqqətini cəlb etdi. Ona “Qanuni oğru” titulu təklif olundu. “Sən bizim ailəyə lazımlı adamsan!” O bu gözlənilməz təklif barədə düşünəcəyini bildirdi. Rusiya həbsxanalarında cəza müddətinin 5 ilə yaxınını Voloqda şəhərində çəkdi.
Elə burdan da “yaxşı oğlan” kimi azadlığa çıxması ilə kriminal aləmin daha çox diqqətini özünə cəlb etmişdi... Amma hələ “qanuni oğru” deyildi.
..1992-ci ilin mart ayının 26-da azadlığa çıxdı. Bu vaxt o, keçmiş SSRİ ərazisində – ümumittifaq miqyasda kriminal aləmin ən nüfuzlu şəxsiyyətlərindən biri idi. Artıq azadlığa təkcə o yox, adına SSRİ deyilən imperiyanın əsarətindən qurtulan XALQ(lar) da çıxmışdı.
1992-ci il. 4 noyabrda – ad günündə toyu oldu... Toyun ən unudulmaz məqamlarından biri Məşədi Təvəkkülün ürəklə “Oğru qisməti” mahnısına rəqs etməsi idi. Cansız videolent 31 bir yaşlı bəyi ekranda canlandırır. Türmə həyatının acısını dadmış Məşədi ərklə bəyi rəqsə dəvət edir... Leninin şəkli olan qırmızı onluqlar, bənövşəyi iyirmibeşliklər yağış kimi yağır. Bu kağız əskinaslar bir il öncə süqut edən sovet imperiyasının ayaqlar altında tapdanan son atributu idi! Yeni ildən Müstəqil Azərbaycanın milli pulu dövriyyəyə buraxılacaqdı: Üzərində Məmmədəmin Rəsulzadənin, Nizami Gəncəvinin və Qız Qalasının şəkli olan milli manatlar...
Onu yenə kriminal aləmin tanınmışları öz sıralarında görmək istəyirdi. Çoxları bu adla “təltif” olunmağa can atırdı. O isə “Qanuni oğru” adı daşımağın nə qədər məsuliyyətli olduğunu dərk edirdi. Amma bu da onun taleyinə yazılmışdı.
HAŞİYƏ: Uşaqlıq dostu Rafiqə bir dəfə: “Mənim bir adım var, onu da mənə atam İsgəndər verib!” demişdi. Çox sonralar “oğru” dünyasına maraq göstərən, onların ləqəbindən, statusundan “kodeksindən” ağızdolusu danışan, kriminal terminlərini söyləməkdən zövq alan gənclərə Mamed belə deyəcəkdi:
-Əsl qibtə olunası adam öz ev-eşiyində, ailəsinin başında avtoritet olan şəxsdir.
-Deyəcəkdi ki, özünüzə ayrı yol seçin! “Oğru” dünyasında qibtə ediləcək nə var ki? “Qanuni oğru” hər gün, hər ZAMAN “bespridel”lə duelə çıxmaq idi.
...1993-cü ilin dekabrında Bakıda “Leyla” şadlıq evində Sabirabadlı Hikmət, İrəvanlı Faiq, Lotu Bəxtiyar, Dağlı Cavanşir, Yetim Hüseyn, Ənvər, Çingiz Axundov və başqa avtoritetlərin iştirak elədiyi mərasimdə ona “Qanuni oğru” titulu verildi (Bəzi mənbələrdə yanlış olaraq Mamedin Sabirabadlı Hikmətin toyunda “korenavat” olduğunu yazırlar).
Könüllərdən və bədənlərdən qan fışqıran qanlı-qadalı illər idi. Cəbhə bölgələrindən Masallıya gətirilən şəhidlərin sayı 150 nəfərə çatmışdı. “torpağa dən əkmək üçün doğulanlar, özləri torpağa dən kimi əkildilər”. Müstəqillik Azərbaycana qan-qada bahasına başa gəlirdi. Ölkə 20 min şəhid vermişdi, minlərlə adam əsir və itkin düşmüşdü. Atəşkəs elan olunsa da, ölüm-itim casus kimi hər yanda insanları pusur, öz toruna salırdı.
1995-ci ilin mayın 4-də müharibə şəraitində yaşayan bir ölkənin paytaxtında – Bakıda onu tapança “gəzdirdiyinə” görə həbs etdilər.
Kriminal aləminin qanunlarına görə “qanuni oğru” üstündə yaxalandığı tapançadan imtina edə bilməzdi. Hətta o silah əməliyyatçılar tərəfindən qəsdən onun adına “yazılsaydı” belə... (“Qanuni oğru” statusu daşıyan hər kəs bu aləmin “kodeksi”nə sadiq qalacağını öz öhdəsinə götürür. Bu ehkamı pozanlar aid olduğu aləmdə nüfuzdan düşürlər.).
Tapançaya görə cəzasını çəkmək üçün onu Keşlədəki həbsxanaya göndərdilər.
Xatırlamalı elə anlar vardı ki...
...16 il öncə həmin həbsxanadan çıxanda Saşa adlı bir rus dustağın son kəlməsi qulaqlarında əks-səda verdi: “Mənə ünvan verməyinə 
ehtiyac yoxdur, kardeş, səni yerin altında da olsan tapacağam!” Amma taqanroqlu həmin rus yerin üstündə tapdı onu.
...Masallıda əmisi oğlunun toyuna, sonra Moskvaya ad gününə – şad gününə gəldi Saşa. Ona həsr etdiyi şeri də oxudu:
Когда бы поняли меня,
Вы б, несомненно, согласились:
Нам Божий суд будет вменять
Всё то, чем души окрестились.
Нам не дано, конечно, знать,
Кого Господь возьмёт на Небо
– Единый Бог! Мой долг сказать:
Возьми того, кто дал мне хлеба.
Bu şerin altında Saşa rusca “4 ноября 1995 г. г. Баку, пос. Кишлы” yazmışdı (28 aprel 2011-ci ildə Masallıda Mamedin məzarı önündə özünün dediyi kimi hələ o zaman Saşa Mamedin soyadını da bilmirdi.).
Üç il əvvəl yenə Bakıya gəldi. 10 saylı cəzaçəkmə müəssisəsində ona baş çəkdi. O gün Mamed Saşaya təsbeh bağışlamışdı...
Dustaqların zövqlə düzəldib cilaladığı 33 ədəd kəhrəba daşlar...
Ardı var...
