Kulis.az "İlin hekayəsi" müsabiqəsində iştirak edən Əziz Sultanın "Şər qarışanda" hekayəsini təqdim edir.
Günəş batmış, qaş qaralmışdı. Şər qarışan bu vaxtda maşınlar yolu qarışdırmamaq üçün tez-tez uzaq vuran işıqlarını yandırır, qarşıdan gələn maşının xəbərdarlığından sonra yenə yaxın işığa çevirirdi. Hər kəs tələsirdi, sanki, hər kəs. Və heç kəs “şər”in onun yolunu kəsəcəyinə, işinə qarışacağına güman vermirdi. Hamı sürət yarışında idi. Bir nəfər xaric. Çünki artıq “şər” deyə adlandırılan təsir dairəsi onun iliklərinə kimi işləmişdi.
Sevgi kədər dolu üz ifadəsi ilə heykəl kimi roldan yapışmış, sabit sürətlə Bakıya doğru maşın sürürdü. Tez-tez yerlərini dəyişən “90 – 110” yol nişanları onun üçün sanki heç nə ifadə etmirdi. Sürət əqrəbi sanki 90-a ilişib qalmışdı. Yanından sürətlə ötüb keçən maşınlardan hərdən siqnal verənlər də olurdu: “Ə kişi, sənə nə olub, sür də! Yatmamısan ki!”
Hərdən gözünü qaldırıb arxanı göstərən güzgüyə baxırdı. Bunu yalnız onların yolunu kəsməmək üçün edirdi. Birdən güzgüyə hopan bir maşının işıqları onun diqqətindən asılı qaldı. Digərləri kimi ötüb keçmir, sanki onun arxa işıqları ilə öz yaxın işıqlarını zəncirvarı birləşdirib qoşqu kimi arxasınca düşmüşdü. Maşının elə maraqlı yaxın işıqları var idi ki, Sevgiyə kədərli baxışları, parlaqlığı solmuş qəmli gözləri xatırlatdı. Elə öz gözləri kimi. İçindən ona şeir qoşmaq gəldi: “Qəmli gözlərlə baxan bir maşın arxamca gəlir”, - dedi, ürəyində, amma arxası gəlmədi. Sanki beyin dağarcığının işıqları söndü. Diqqəti dağıldı, yenə yol boyu onu qəm-qüssəyə boğan fikirlər beyninin bütün düşüncə damarlarını tıxadı. Başını silkələdi, acı kəlmələr qarşısına yad adam çıxıb ürkən qoyun sürüsü kimi ətrafa dağılışdı. Dərin nəfəs aldı.
Hüzr yerindən qayıdırdı; ona Sevgi adını verən, sevgi ilə bağrına basıb böyüdən, Allahı, insanları və bütün təbiəti sevməyi öyrədən insanı – anasını dəfn etmişdi, yenicə. Bundan üç gün əvvəl, yatağa girdikdən bir saat sonra – 12:30 radələrində gəlmişdi, o acı xəbəri verən zəng. “Ananın vəziyyəti ağırlaşıb!..” – deyərək hönkürən bacısının titrək səsindən başa düşmüşdü, taleyinin ona ayırdığı nə uzun, nə qısa, orta boy “bala olmaq” səhifəsini çevirdiyini, birdəfəlik çevirib xəyallar fabrikinin maklaturasına verdiyini (Nəşriyyatda işlədiyinə görə Sevginin xəyalları, düşüncələri də adətən nəşr predmetləri ilə şəkillənirdi). Elə həmin dəqiqə yatağından qalxıb əynini dəyişmiş, nəşriyyatın direktoruna səsli mesaj göndərərək vəziyyəti bildirmiş və rayona – kəndlərinə doğru yola düzəlmişdi.
Sevgi – ailəsi onun gəlişi ilə sevgiyə boyanmışdı, yəqin ki. Yoxsa bu adı niyə versinlər ki? Böyüdükdən sonra da Sevgi ailəsi üçün sevinc ümidi olmuşdu. Onu oxutmaq üçün xaricə göndərmişdilər. Oxuduqdan sonra da uzun illər xaricdə qalmışdı. Amma geri qayıdanda ailəsinə onların gözlədiyi sevinci – xoş güzəranı ciblərinə doldurub özü ilə gətirə bilməmişdi. Kəndin tozlu yollarından, palçıqlı küçələrindən ailəsini dartıb çıxarda bilməmişdi. Hərçənd, onlar elə orada da xoşbəxt görünürdülər, sanki torpaqla nəfəs alır, torpaqla diri qalırdılar. Torpağın yanında qaldıqca Sevgiyə elə gəlirdi ki, onlara heç nə olmayacaq, torpaq özü onları qoruyacaq. Yaxşı bir iş tapmaq üçün Bakıya yollananda da anası Çiçək xanım arxasınca su atmışdı, Sevgisi cücərsin, çiçək açsın, meyvə versin deyə. Çox gözlədilər, amma alınmadı. Bir nəşriyyatda işə güzələn Sevgi çox gözlədi ki, imkanlı biri ilə tanış olsun, yaxşı bir işə düzəlmək üçün bir adam tapsın, alınmadı. O, tələsmirdi, yenə də ümidvar idi. Amma zaman, zaman aman vermir ki, hər kəs öz istəyinə istədiyi zaman çatsın. Anasının xəstəliyini eşidəndə də çox ümidvar idi ki, bəlkə bir möcüzə baş verəcək və o ağır əməliyyat – rayonda baş tutması onu çox narahat edirdi – uğurla bitəcək. Amma olmadı. Tələsməli idi. Tələsmədi. Və bu səfər də istədiyi olmadı.
İndi arxada qoyduğu üç gün, bəlkə də, həyatının ən ağır günləri olmasa da, bu günə qədər yaşadıqları arasında onu ən çox sarsıdan zaman dilimi olmuşdu. İlk gün səhər tezdən həyətə daxil olan Sevgini əmisi oğulları, dayısı oğulları qarşıladılar, başsağlığı verdilər. Sonra atasına sarıldı, gözləri nəmləndi. Əmisi, dayısı və bir neçə ağsaqqal da ona yaxınlaşdı, sarılıb kövrəldilər. Ruhunun kökündən titrədən bu matəm yüklü ab-hava onca dəqiqə çəkmədi. Sevginin qulağından içəri boylanıb dərhal beyninin boş hücrələrinə hücum çəkən kəlmələrin sivri uclu çəkmələri onu iynələməyə başladı: “Dana kəsilməlidir... Təkcə yağ-pendirlə olmaz ki... Nə deyərlər?.. Yas çadırı üçün kimə zəng etmisiniz?.. Neçəyə?.. Günü 200 manat?.. Başqasına zəng elə... Aşpaz deyir ki, filan yağdan alın... Bazara kim gedir?..”. Sevgi bilmirdi kimə hücum çəksin, kimi hər zaman qəzetdəki yazılarında xışmalayıb əzişdirdiyi kimi dilinin altına salıb əzişdirsin ki, bu nə söhbətdir, hələ cənazə yuyulmayıb, dəfn edilməyib, siz nəyin dərdindəsiniz? Kimə nə deyə bilərdi ki, axı bura gələnlərin hamısı onun kədərini bölüşməyə gələn ən yaxınları idi?!..
Udqunmaq istədi, udquna bilmədi, qəhər acı zəhərlə isladılmış dürmək əsgi kimi boğazını tıxamış, xirtdəyindən aşağı keçmirdi. Hülqumunda qəribə bir əzələ ağrısı hiss etdi, damar dartınırmış kimi. Bir gilə qaynar göz yaşı gözünün alt tərəfinə kotan kimi dərin bir iz açaraq üzüaşağı süzüldü; gözünün alt tərəfində bir qırış da artdı... Özünü ələ almaq üçün yenə başını möhkəmcə silkələdi, matəm dolu kəlmələr yerbəyer olmaq, yaxud ondan qaçıb gizlənmək üçün beynin qaranlıq künc-bucağına dağılışdı. Dağılışdı, amma maşın yüz metr irəliləməmiş yenidən yığışmağa başladılar, gözün arxa tərfində, işıq düşməyən, heç kəsin görmədiyi qaranlıq dalana.
Dəfndən əvvəlki travma ayrı idi, dəfndən sonrakı ayrı. Mağara gəlib yemək tələb edən, çay üstünə çay sifarişi verən, siyasətdən, əkin-biçindən danışıb qızğın müzakirələrə dalanlar, çoxdandır görmədiyi tanışlarını görüb hal-əhval tutaraq şad-xürrəm gülüşlərə qərq olanlar...
“Gübrəni kimdən aldın, neçəyə başa gəldi?..”
“O sahəni bu il əkməyəcəyəm, ot biçəcəyəm...”
“Ooo, brat necəsən, haralardasan?..”
“Yox əşi, Ukrayna hara, Rusiya hara!..”
İlahi, bu necə yas çadırıdır, adamın qəmini belə bölüşərlər!?..
Bu söhbətlərdən ürəyi bulananda çadırdan bir az aralıda bu vəziyyətdən narazı kimi görünən iki nəfərin yanına yaxınlaşmışdı. Biri, saqqallı oğlan – görünüşündən bəlli idi ki, namaz qılandır – digərinə deyirdi: “Belə yas keçirmək olmaz axı. Adam bilmir süfrə açsın, yoxsa aşpaz dalınca qaçsın. Ev sahibi heç öz hüznünü yaşa bilmir!” Digəri də yəqin ki, sözdən pərgər idi: “Nəyi pisdir ki!? İstəyirsən gecə-gündüz başını əllirinin içinə alıb xəcalət çəksin, elə hey ağlasın?!.. Başını qatırlar da, belə də olmalıdır!..”
Bənzər söhbətlər üç gün davam etmişdi, üç gün! Hələ üçüncü gün, bu, hüzr mərasiminin pik həddi, hüznə boğan zirvəsi idi, hüzr sahibləri üçün...
Maşının təkəri xırıldayanda Sevgi səksənib özünə gəldi. Yatmamışdı, gözü açıq idi. Dərin düşüncələr eləcə gözünü boyamışdı. Təkər yoldan çıxıb daşlığa düşsə də, dərhal rolu döndərib yola qayıtmışdı. Yanında oturub mürgüləyən həyat yoldaşı da oyandı:
- Yatmamısan ki?
- Yox, narahat olma.
- ...
Arxadan onu təqib edən, qəmli gözlərlə baxan maşın uzaq işıqlarını vurub nəbz yoxladı. Sevgi qəza işığını yandırıb söndürdü ki, hər şey qaydasındadır. Maşın xırda balıqların yanından ötüb keçən köpək balığı kimi tox nəzərlərlə, yavaş-yavaş onu ötüb keçdi, çox keçmədən arxasınca sürünən qırmızı işıq ləkələri gecənin qaranlığına qarışıb yoxa çıxdı. Elə bil gecənin qaranlığı da o qırmızı işıqlara ilişdi, maşının arxasınca düşüb getdi, dan yeri ağarmağa başladı.
Sevgi evə çatanda uşaqları məktəbə getmək üçün hazırlaşırdılar. Onları məktəbə düşürüb işə getdi.
Hava çiskinli idi. Maşınlar asfaltı isladan suyu arxalarınca toz kimi havaya qaldırır, hara getsələr, özlərinin arxasınca sürüyürdü. Toza çevrilən yağış suyu Sevgiyə kəndin toz qalxan susuz yollarını, ana torpağı, anasının torpağını xatırlatdı. Çiçək ananın bükülmüş belini, qabar-qabar əllərini, qırış-qırış alnını gətirdi gözlərinin qabağına və onun solğun çöhrəsini... Eh, zəhmətkeş analar, atalar... Nə toza baxarlar, nə yağışa. Sanki yağışdan, sudan daha çox alın təri ilə mayalayırlar torpağı, ondan həyat cücərdirlər, səbirlə, zəhmətlə... “Bu gün zəhmət haqqında, kənd həyatı haqqında yazım”, - Sevgi fikirləşdi, dönmə işığını yandırıb ana yoldan ayrıldı. Nəşriyyata çatmışdı.
İş yerində hər kəs ona başsağlığı verdi, “axır qəmin olsun” dedi. “Axır qəm” ifadəsi, sanki ilk dəfə eşidirmiş kimi Sevgiyə maraqlı gəldi, necə ola bilər ki, bir müsibət insanın axır qəmi olsun. İnsanın axırıncı qəmini yaşaması üçün ondan sonra nə olmalıdır? Əti ürpəşdi.
Masasının başına keçdi, kompüterin düyməsini basdı. Bir yandan da otaq yoldaşları – qəzet əməkdaşları ilə söhbətləşməyə davam edirdi. Cavab vermək istəmədiyi suallar sanki iş yoldaşlarının cildinə bürünüb üstünə hücum çəkirdi:
- Əməliyyat necə keçmişdi ki?
- Görəsən, Bakıda əməliyyat etdirsəydiniz, daha yaxşı olardı?
- İmkanlılara bax, yüz il yaşayırlar...
Bu söz Sevginin beynində birmənalı qarşılanmadı. Axı “koronavirus” fəlakətinin üstündən hələ ikicə il keçirdi. Bu ağır dünya təcrübəsi neçə-neçə imkanlıları da - aralarında çox yaxın dostu da var idi - qabağındakı kasıb-kusuba qatıb bu dünyadan o biri dünyaya göndərmişdi. Və elə bu yaxınlarda məşhur müğənnilərdən biri cavan yaşda dünyadan köçməmişdimi? “Əcəl!” – gözlərini sıxıb açdı, ən böyük təsəllisinə sığınıb qara dumanlı xəyal dünyasından qopmağa çalışdı.
- Bəs həkim necə, ondan şikayətçi oldunuz?
- Kişi neynir, yəqin çox pis olmuş olar, hə?..
- Balaların neynirlər, ağladılar?..
Suallar getdikcə cılızlaşmağa başlamışdı. İçindəki dərin boşluq onu çəkib aparmadan dərhal klaviaturanın düymələrinə toxundu ki, bu dünyada, öz dünyasında, söz dünyasında qala bilsin. Yazmaq istədi, ilahi, bu nədir, kəlmələr nə dilinə gəlir, nə də əlinə. Barmaq ucları çaşbaş qalıb ki, hara toxunum? Nə baş verir?.. İçindəki boşluğu kəlmələr doldurmasa, bəs nə dolduracaq?.. Bənzər quraqlığı gecə yol gələrkən də yaşamışdı, qəmli gözlərlə baxan maşına şeir qoşmaq istəyərkən. İlahi, nitqim quruyub, yoxsa təbim çəkilib?!.
Vəfasız insan – belə deyərdi, Sevgi, bir yerdə yurd qurub sonra köçüb gedənlərə. Filankəs xala vardı, köçdü getdi Bakıya, filankəs dayı vardı, getdi Rusiyaya, filankəs Almaniyaya getdi, qayıtmadı... Bunlar yurd-yuva sevgisi, tanış-tunuş qədri bilməyən vəfasızlardır, - deyərdi. İndi bilmirdi, yurd-yuvasını, sevdiklərini bu dünyada qoyub gedənlərə nə desin....
Həmin gün heç nə yaza bilmədi, Sevgi. Sanki dünyaya sevgi ilə baxa bilmir, boş nəzərlərlə ortalıqda gəzişirdi. Direktor icazə verdi: “Bu gün erkən get, bir az dincəl, özünə gələrsən”. Sevgi də elə bildi ki, bu, yaşadığı stresdən, dərin kədərdəndir. Bir az dincəlsə, ötüb keçər.
Aradan günlər, həftələr, aylar keçdi. Sevgi fiziki yorğunluğunu atıb özünə gəlsə də, mənəvi dünyasındakı təbi tuta bilmədi. Hüzr məclisləri yola verilmiş, borclar ödənmiş, həyat əvvəlki axarına qayıtmışdı, amma o ilk gün hiss etdiyi daxili boşluq hələ də dolmurdu. Əllərini stolunda qoşalaşdırıb alnını üstə qoydu. İpi qırılmış təsbeh dənələri kimi beyninin künc-bucağına səpələnmiş kəlmələr mənasızca o yana bu yana qaçışır, başı kəsilmiş toyuq kimi çarəsiz halda çırpınır, anasız quzular kimi mələşirdi. Şər qarışmış, qaranlıq çökmüşdü onun parlaq xəyal dünyasına. Elə bil kəlmələr ona ram olmaqdan imtina etmiş, üsyan qaldırmışdı, həm də başçısız, laqeyd bir itaətsizliklə. Hanı o cildlərlə kitab doldursa da bitməyəcəyini zənn etdiyi fantaziyası, xəyalları, kəlmə xəzinəsi? O xəzinənin açarı itmişdi sanki, içindəki qaranlıq boşluğa düşmüşdü.... Onun axtarışına çıxmalı idi.... Əlindəki çırağı yandırmaq istədi ki, işıq saçsın, ilham dünyasına yenidən günəş doğsun. Amma kibrit tapa bilmədi. Qaranlıq dəhlizlə irəlilədi... Bir az irəlidə, yerdə bir işıq gördü... Deyəsən yandırmaq üçün nəsə tapdım, - deyərək sürətlə irəli addımladı, divarlara çaxıla-çaxıla, hərdənbir yıxıla-yıxıla...İlahi, bir işə “şər” qarışanda nə etmək olar, Səndən başqa kimə sığına bilərəm?! – dedi. Gedib ora çatanda üzündə anlaşılmaz bir ifadə yarandı; yerdəki işıq saçan cisim uzun, taxtadan yonulmuş bir qələm idi. Bu anda qaranlıqdan anasının səsini eşitdi: “Oğul, qələmi götür, get kəlmələrini güd!..” Səksənib yuxudan oyandı.
Koridorun sonundakı ayaqyoluna gedib əl-üzünü yudu. Güzgüdə Sevgi ilə göz-gözə gəldi. Onun gözlərindəki solğunluğu görəndə başa düşdü ki, üç ay əvvəl torpağa təkcə anasını deyil, hər mövsümdə çiçək açan ilham pərisini də dəfn edib. Stoluna qayıtdı, ağ kağız və qələm götürdü, yazmağa başladı: “Ərizə...”
