O, bir müddət həbsdə yatdı. Amma yatmadı... Adı gələndə hər kəsdə dəhşət yaradan məkan - içəri ona çox şey yazdırdı. İçəridə nə yaşadı, nələr gördüsə hamısını qələmə aldı. Bir sözlə, orda da mütaliəsindən, yazmasından, qələmindən, düşünməsindən qalmadı.

Onun ən gözəl şeirləri içəridə yazılan şeirlər oldu. Buna görə də ona içəri şeirləri üçün "içəriyə düşməyə dəyərmiş" deyənlər çoxdur. Özü isə "Burda darıxmaq olmaz" dedi 2008-ci ildə, amma hiss olundu ki, darıxa-darıxa yazırmış ən gözəl şeirlərini:

Sənsizlikdən darıxıb,

dərindən ah çəkirəm,

Mən şeir yazmıram ki,

sözlə günah çəkirəm.

Yaxud,

Səbrin çatacaqmı payıza qədər

durub gözləyəsən...

Gözləmək çətin

ağlına yerləşsin...

Bu dar məhbəsin,

Geniş qapısından çxmaq bir yana,

Sənin xatirənlə əl-ələ tutub

Bu məhbəs boyunca gəzinmək çətin.

Sonra 2017-ci ildə "Bayıldan bayıra" kitabıyla sözünü dedi. Bu "söz" çoxlarının üzünə sillə kimi dəydi. Çünki, bu söz dramatik hadisələrlə zəngin həyat və həyatın konkret insanlarını göstərdi...

Bəzilərini ifşa etdi...

Həqiqəti açıqladı...

Mən də oxucusu oldum "Bayıldan bayıra" kitabının. Onun bu kitabı "Lənətlənmiş həyat" povesti və hekayətlərdən oluşub. Hekayətlərin qəhrəmanları ən ağır imtahanlardan kemiş, həyatın hər üzünü görmüş, yük daşımış insanlar olsalar da, maraqlıdırlar, real insanlardır. Müəllif cinayətkar bir cəmiyyətin cəm olduğu, cəza çəkdiyi yerdə az müddət olsa da, müştərək həyat yaşadı.

Yaşadığı bu qısa müddətdə içəridəkilərlə, içərisində olduğu mühitlə canlı ünsiyyətdə oldu və bu, ona canlı bir əsər yazmağa kömək etdi. Əsər həyat həqiqətlərinin əksindən, bu həqiqətlərin acı simasından bəhs edir. Törətdikləri cinayətlərin, çəkdikləri "srok"un fərqliliyi ilə fərqli insanlar cəm olub bu kitabda.

Əsər Bayılla tanışlıqdan başlayıb, içəridə bağışlanmayanlardan tutmuş bağışlananlara qədər hər şeydən danışır. Həm həqiqətin hər üzü açılır, həm də pozitiv bir niyyətlə rəng qatılır ona. Kitabı oxuduqca düşünürdüm ki, o, yalnız o, bu məhkum olduğu həbsxana həyatına nikbin baxmağı bacara bilərdi. İçəridə onun yerinə başqa bir yazıçı və ya şair xəyal etdim. Dərhal da, bədbin bir sima gəldi gözümün önünə.

Əsər boyu müəllifin "türmə" həyatına yumorlu yanaşması və istintaq metodlarına ironiyası özünü göstərir. Məsələn, müstəntiqin "Ə, qoduq, camaatın balasını niyə zəhərləyirsən?" - sualına Məmməd "Neyləmişəm ki, nəçənnik?" deyir. "Neynəməmisən, ə, qoduq oğlu qoduq!" deyən müstəntiqə "Söyüş söymə, nəçənnik, ayıbdı" deməklə müəllif Məmmədin diliylə müstəntiqi tənbeh edir. "Ə, səni bilirsən neyləyərəm? Cavab qaytarırsan, ə, mənə? Petuxun biri petux!" deməklə isə müstəntiqin leksikonuna tənə edir.

Maraqlı və fərqli qəhrəmanların hekayətləri öz adlarıyla verilib əsərdə: Masallı Mamed, Şirxan, Füzuli, Akula Tolik, Şəhriyar, Cibgir Pərviz (Lap burda Cibgir Rantik düşdü yadıma), Alatavalı Talış Zaur, Umud, Mehman, Sarı, Mayor Mikayıl, Xaqani, Kazbek, Fəxri, Zabit Nizar, Güləbirdli Vaqif, Xosrov dayı, Ağır Seyid, Samir, İşverən Hüseyn, Pələng Cavad, Erməni Mişa, Malış Vaqif, Yasamallı Teymur, Dağlar oğlu Ramiz, Gülsüm, Ziba və sairə...

Əsər "türmə" terminləri, jarqon ifadələrlə zəngindir. Bu qədər jarqon ifadələrin bol olduğu ikinci bir əsərə rast gəlməmişdim. Bu da əsərin özəlliyini artırır: "Qrex", "zon", "ranq", "kormuşka", "podval", "katyol", "okansovka", "praykovoy", "volya", "xata", "peredaça", "pristupnı mir", "uçastkovı", "koterjan", "şponka", "paçka", "poxodka", "xlebnik", "opartaçyonnı", "qrev", "kalendar", "krıtıda olmaq", "tasovkalamaq" və sairə... Kitabda sovet dövrünün islah düşərgələrindəki vəziyyətin eybəcər qalıqları kimi kriminal aləmi dolğun əks etdirən rus terminləri də az deyil: Qorotdel, KPZ, İVE, ŞİZO, ÇP, DRENK və sairə.

"Bayıldan bayıra" əsəri müəllifin nəsri kimi zühur etdi və zənnimcə uğurlu alındı. Onun nəsri də poeziyası qədər sevilən oldu.

Bəs müəllif kimdir?

Əlbəttə ki, hamı tanıyır onu, deməsək də olar. Amma deyək: Faiq Balabəyli!

• Adımıza, sanımıza layiq heykəldir
• Mədəniyyət naziri film layihələri müsabiqəsinin qalibləri ilə görüşdü
• Əlişir Nəvai Beynəlxalq Mükafatının sahibi açıqlandı