Rüştü Onur 1942-ci ildə, 22 yaşında ölüb. Yazıya onun doğum tarixi ilə yox, ölümünü xatırlatmaqla başladım. Çünki onun şeirlərinin çoxu ölümü xatırlamaqdır.

O, ölümdə yaşayırdı və xatirələri ölümlə dolu idi.

Zonquldağlı şairin arzusu sevdiyi şəhərdə - İstanbulda yaşamaq idi. İstanbulda ölüb...

O, şeir yazıb və qan qusub...

“Dünyada doya bilməyəcəyini anlayırdı” (Salah Birsel).

Müəllim ailəsində doğulmuşdu, amma yaşamağı kim-kimə öyrədə bilər ki?

22 illik ömrün 3 ilini xəstəxananda keçirib.

Xəstəxanada Mediha Sessiz adlı bir qızla tanış olub. Nişanlanıb. Evləniblər. İstanbulda Medihanın evinə köçüb. Həmin il Mediha vərəmdən ölüb. 40 gün ailəli olublar. Həyat yoldaşı öləndən sonra Rüştü hər gün içib və 15 gün sonra Şair Leyla küçəsində ciyərindən qan gəlib.... Ömrünü şeirlərini sevənlərə bağışlayıb. Məzarları yan-yanadır.

Sağlığında kitabı çap olunmayıb, ancaq çox istəyibmiş...

Ölümündən sonra dostları haqqında yazılar yazıblar... Bütün yazılar qısadır: o, dünya və dostları ilə təzə tanış idi.

İnsanların gözlərini açandan əruzdə, hecada eşitdikləri sözləri təzədən sərbəstdə yazıb poeziyasevərləri bezdirməyib.

Həyatı ədəbiyyat idi - isti, qərib yay axşamlarını “Əhməd Həmdi axşamları”, hambalları, qayıqçıları, ayaq üstə fikrə gedən adamları “Səid Faiqin obrazları” adlandırıb...

Gününü qaraçı məhəllələrində keçirməyi xoşlayıb.

Ən yaxın dostu Kamal Uluser digər həmkarı Muzaffer Tayyib Usluya məktubunda Rüştü Onurun ölümü barədə belə yazıb: “Biz onu unudacağıq. Bəlkə indidən unutmuşuq. Adəm oğlunun taleyi belə gətirib. Ancaq ara-sıra bəzən bir misrası, bəzən bir zarafatı yadımıza düşəcək və bəzən də bir sevgi əhvalatının qəhrəmanı kimi yanımızda olacaq. Onda deyəcəyik: “Bıy, bu sənsənmi Rüştü?” Ölümü yadımızdan çıxacaq...”. Biz insanları ölümünü unutmaq üçün xatırlayırıq...

Rüştü Onur dostu Salah Birsele bir məktubunda görün nə yazır: “Orxan Vəlinin “Qərib” kitabını aldım. Bu gün mənimçün əsl bayram oldu. “Qərib” çox gözəl kitabdı. O mənim sevimli kitabıma çevrildi. Və içimdə bir arzu var ki, bu kitabı hamıya pulsuz paylayım. Kaş bir gün dəniz limanında, ya da qatar stansiyasında qucağımda çoxlu “Qərib” dayanım... Və təzəcə çıxan sərnişinlərə bu şəhərin insanlarını tanısınlar deyə bu kitabdan birini verim. Kaş o kitabdan hamıda ola. Məndəki kimi”... ..Şeir varsa mən varam. Əksini kim iddia edə bilər ki?”

Məktublardan ən dəhşətlisi isə Muzaffer Tayyib Uslu ilə birgə xəstəxanada keçirdiyi günlərlə bağlıdı: “İki bədbəxt şair sabah eyni palatada ölümü düşünəcəklər. Hər şeyə nifrət edirəm. Biz xəstəyik. Qulluq lazımdı, hardadı e pul, sanatoriya, müalicə? Altı aydır növbə gözləyirəm. Ağır xəstəliyə görə sanatoriyaya getməyimizlə bağlı əmr torpağa tapşırılanda veriləcək. Həyat belədir. Çəkdiyim hər qapının qulpu əlimdə qaldı. Güvəndiyim bütün dağlara qar yağdı. Və mən bütün şeirlərimi mərhumiyyətlərə qatlaşıb yazmışam, bəs görəsən niyə onlardan səadət ətri gəlir? Bircə dəfə də olsun səadəti dadmamış bir adamam. Və bütün insanlara səslənirəm: Sizin məni düşünmədiyinizi bilə-bilə, mən sizi düşünürəm. Mən ta nə yazım, ay qardaş. Onsuz da mən özüm bir yazılmış məktubam və bütün poçt qutularında mənə yer yoxdu”.

2013-cü ilə “Kəpənəyin yuxusu” filmini çəkən rejissor Yılmaz Erdoğan onların – kəpənək qədər qısa ömrü olan iki şairin - Rüştü Onuru və Muzaffer Tayyib Uslunun həyatını ekranlaşdırdı və bundan sonra insanlar onları daha yaxından tanıdı, şeirləri, məktubları kitablaşdırıldı, haqlarında yazılanlar yenidən nəşr olunmağa başladı. Rüştü Onurun “Məktubun ovucumda” adlı kitabında ön söz əvəzi Yılmaz Erdoğanın məktubu yer alıb:

“Əziz Rüştü və Mediha!

“...Sizə aşiq olduq...

Muzaffer ve Suzanın (və təbii ki, Behçet Xocanın) iştirakı ilə həyatınızı və eşqinizi filmləşdirəndə sizə aşiq olduq, eşqinizə aşiq olduq.

İndi əsl taleyinizlə tanış olandan və sizin xəyallar aləminizdə yaşayandan sonra, hamımız şapkamızın altında sakitcə ağlayırıq.

Sizin nakam taleyiniz bizi ağladır, ancaq kədərləndirmir.

Bu, ümidli bir kədərdir.

Bəlkə də bu film vasitəsi ilə sizdən üzr istəyirik.

Məktubumuzun axırında “Kəpənəyin yuxusu” filmini də, gənc cütlüyə gecikmiş bir toy hədiyyəsi olaraq qəbul etməyinizi istərəm.

Sizi çox istəyirəm...

Sizi hədsiz çox istəyirəm...”

Behcet Necatigil şəyirdi, həmkarı Rüştü Onurun ölümündən sonra bu şeiri yazıb:

Bir şair yaşardı Zonquldağda

Adı Rüştü Onurdu.

Ölümündən sonra

xatırlandığını bilsəydi

məmnun olardı.

Ey Rüştü Onur, bizim dildə məmnunsanmı?

Razılıq

Məndən ziyan görər

nə pətəkdəki arı,

nə yuvasındakı quş:

Mən öz kefimdə yaşayıram,

şapkamın altında.

Küçələrdə səbəbsiz gülməyim

həyatdan razılıq əlamətidir.

Və bu çılğınlığı

ürəkdən eləyirəm.

Lal-zad deyiləm ki, susam -

ölülər kimi.

Bu gözəl dünyada.

Əlqərəz

Mən ölsəm, ay ana,

nəyim var ki, sənə qala?

Pencəyimi qəssab,

plaşımı dükandar aparacaq,

borcumun yerinə.

Bəs eşqlərim,

şeirlərim necə olacaq?

Bəs sən el arasına

hansı üzlə çıxacaqsan?

Kəsəsi, ay ana,

nə anbarda darım,

nə də evdə qarım var.

Dünyaya lüt gəlmişdim,

lüt də gedirəm.

İthaf

I

Ancaq sizə aça bilərdim ürəyimi gecələr,

ancaq sizə.

Və yanaqlarım allanmadan

uşaqlıq sevgilərimdən danışa bilərdim.

Ancaq sizə danışmalıydım,

gecələr,

ancaq sizə.

II

Mən də sevmişəm,

mənim də günahlarım olub.

Halbuki mən bütün ömrüm boyu

günah olmaq arzusundaydım.

III

Mən küçədə dağdağa fırladanda

anam gözəl oğlum

müdir olacaq deyirdi.

Fəqət mən bu gün də

dağdağa fırladıram küçədə.

Necə ola bilər axı

Necə ola bilər axı anam ağlasın

qəbrim üstündə,

mənsə lal-mat dayanım

bivec övlad kimi.

Buludlar axışsın

mənsə başımı qaldırmayım?

Yağış kəsəndən sonra

gəzməyim küçələrdə?

Mümkündürmü bir gözəl qadın

keçə yanımdan,

mən də ah çəkərək

boylanmayım arxasınca?

Etiraf

Mən gülək deyə ağlayan,

ağlaya bilək deyə gülən adamam.

Mən bir tərki-dünyayam.

Mənsur Həllacdan sonra

mənim dərimi soyacaqlar

Zonquldağda

və gözlərimə mil çəkəcəklər.

Mən bir tərki-dünyayam,

nə evim, nə eşiyim var.

Nə də arvad-uşaq yiyəsiyəm.

Bütün varım-dövlətim -

əllərim, ayaqlarım

və gözlərim.

qupquru bir quyuda

Yusifi gözlərəm.

Dənizə serenada

Nəyim varsa

hamısı sənə qalmalıdı.

Fəsilləri sənlə keçirməliyəm,

ağaclarım səndə çiçək açmalıdır

səndə yaşamalıyam, -

asi və hür

səndə ölməliyəm

buludlara baxa-baxa.

Səndən uzaq

(ilk gecəmi yaşayıram)

Torpaqdan od ələnsə də,

gecə hər nə qədər gözəl olsa da,

belə gözəl gecədə

səni düşünməmək,

və mahnını fitlə səsləndirməmək

mümkünsüzdü.

Halbuki (sən) bilirsənmi

sənsiz ilk gecəmi yaşayıram

səndən uzaq...

***

1

Otağı otağıma bitişik idi,

gecələr fışqırıq çalardı

Arabir vətənindən məktub gələrdi,

məktubun marka pulunu da göndərən tərəf ödəyərdi.

Məktubu oxumaq nəsib deyilmiş,

bir də sovqat qutusu var -

bayram şirnisi göndəribmiş anası.

2

Bu divarın arxasında ölüb,

Xəbəriniz var?

Kim su verib?

Yox ölməyib,

halsız yatır,

baxın gözləri gülür.

3

Onu çiyinlərində apardılar,

ancaq ayaqqabıları

və paltarları qalıb otağında.

Lüt gedir son mənzilə... üşüyəcək,

görəsən pencəyimi versəm geyərmi?

4

Otağının yanından keçəndə

“sabahın xeyir” deyirəm.

Otağı boşdu...

Pəncərəsi açıqdı,

hər halda dostum gələcək

qoy açıq qalsın qapısı...

5

Hədər yerə qurcalamayın

radiosunun düymələrini.

Dostumun nəğməsini oxuyub qurtarmağının

nə xəbərini yayacaqlar

nə qəzetlər yazacaq.

Yağış yenə yağacaq,

Külək yenə əsəcək.

• Məşhur reper sui-qəsddə ittiham olunur
• Azərbaycan Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrının noyabr repertuarı
• Yaşamaq necə qorxuludur... - Günün şeiri