Bu gün poetik realizmin görkəmli nümayəndəsi, kinorejissor Marsel Karnenin doğum günüdür.
Kulis.az bu münasibətlə onu şah əsəri hesab olunan "Kölgələr limanı" filmi haqqında məqaləni təqdim edir.
Hər şey bir limandan başlayır.
Dəniz səssiz, şəhər yuxudadır. Duman sanki nəfəs alır, küçələrin üstünə çəkilmiş ağ kəfən kimi hər şeyi bürüyür. Və o dumanın içindən bir adam çıxır... Jan.... Gözlərində müharibənin kölgəsi, çiynində yorğunluq, qəlbində isə bir parça ümid. Kölgələr limanı onu gözləyir. Onu məhv edəcək liman...
Jan müharibədən qaçıb. Silah səsi, qan, itkilər arxada qalıb. Amma o, hələ də öz qəlbi ilə, ruhu ilə vuruşur. Limanda gizlənmək, nəfəs dərmək, yeni həyata başlamaq istəyir. Lakin şəhərin dumanı yalnız bədəni deyil, ruhu da öz ağuşuna alır. Burada hər kəs nədənsə qaçır. Polisdən, keçmişindən, sevməkdən.
Və bu qaranlıq, nəmli məhəllələrdə o, Nelli ilə qarşılaşır.
Nelli dumanın içində parlayan yeganə işıqdır. Gözləri sanki dənizin o biri üzünə baxır... Azadlığa... Amma azadlıq bu limanda mümkündürmü?
“Kölgələr limanı”nda hər dialoq Jak Preverin qələmindən çıxan şeir kimi səslənir. Onun sözlərində küçə tozu ilə pıçıltılar bir-birinə qarışıb.
Burada həyat ağ və qara deyil. Burada hər şey boz rəngdədir. Duman rəngində.
Sanki Tanrı belə bu limana baxmaq istəmir.
Jan Nellini sevir, amma bu sevgi xilas deyil, fəlakətdir. Onların qarşılaşması dənizdə iki gəminin toqquşması kimidir. Bir anlıq işıq, sonra qaranlıq. Karne kamerasını elə yerləşdirir ki, hətta dumanın içindən keçən bir baxış belə hiss olunur. Jan Qabenin baxışları sanki hər an “bura mənim son dayanacağımdır” deyir.
Və doğrudan da, bu limanda hər kəsin son dayanacağı var.
Burada heç kim xoşbəxt ola bilmir. Çünki “Kölgələr limanı”nın havası belə faciə qoxuyur.
Karne bu filmə rejissordan daha çox, şair baxışı ilə baxır.
O, işığın və kölgənin dili ilə danışır.
Ejen Şüftanın kamerası dumanın içində itən binaları, boğulan küçələri, kölgədə itən üzləri çəkir. Bu, çıxılmaz vəziyyətdə qalan ruhların portretidir.
“Kölgələr limanı” yalnız sevgi və ölüm hekayəsi deyil. O, 1930-cu illərin Fransasının problemlərini göstərir. İşsizlik, cəzasızlıq, müharibə sonrası travmalar limanın sularında əks olunur. İnsanlar bu dumanın içində təkcə özlərini yox, zamanı da itirirlər.
Külək əsir. Dəniz sükut içindədir.
Jan yıxılır... Nelli ağlayır...
Duman qalxıb hər şeyi udur.
Həyat davam edir, amma heç kim xilas olmur.
Tale də sevgi kimi gecikir həmişə...
Sevgi də tale kimi...
