Amerikalı rejissor Klint İstvudun “Snayper” filminin nümayişindən sonra Amerikada müsəlmanlara qarşı aqressiyanın çoxalması haqda xəbər vermişdik.
Filmdə müsəlmanların mənfi göstərilməsindən sonra Feyzbuk və Tvitterdə onların ünvanlarına yüzlərlə hədə dolu mətnlər gəlib.
“Oskar” mükafatına 6 nominasiyada namizəd olan “Snayper” dünya kinosu kontekstində əhəmiyyət kəsb etməyən adi döyüş filmidir.
Başqa cür desək, birdəfəyə baxılan ekran işidir.
Zövqlü tamaşaçı ona ikinci dəfə qaytmaq istəməz.
“Snayper” o filmlərin kateqoriyasına daxildir ki, izləndiyi anda həyəcanlandırır, bitən kimi təəssürat yox olur, o, səndə yaşamır.
Film 2003-2009-cu illərdə İraqda xidmət etmiş amerikalı snayper Kris Kaylın hekayətini anladır. O, İraqda 4 il xidmət edib, 160 adam öldürüb və bundan sonra məşhurlaşıb.
Film onun “Amerikalı snayper” kitabı əsasında ekranlaşdırılıb.
Birmənalı şəkildə demək çətindir ki, rejissor İstvud məhz (sıravi azərbaycanlılar onu daha çox “Yaxşı, pis, qəzəbli” filmində oynadığı baş rola görə tanıyır) Krisin mövqeyini müdafiə edir. Hiss olunur ki, rejissor neytrallığını qoruyub, saxlamağa cəhd edib. Amma iki saatlıq filmdə o, buna tamamilə nail ola bilməyib, yəni “sürüşdüyü” məqamlar da yetərincədir.
İraqda vuruşan snayperin ilk hədəfi qumbara ilə partlayış törətmək istəyən 10-11 yaşlı uşaq olur. Snayper əvvəlcə tərəddüd keçirir, sonra qəti qərar verir, barmağını tətiyi sıxdığı an səhnə kəsilir və rejissor bizi Krisin uşaqlığına aparır. Sərt xarakterli atası Krisə düşməndən müdafiə olunmaq üçün hətta zorakılığa da əl atmağı təlqin edir.
Sonra 11 sentyabr, Tanzaniyada Amerika səfirliyinin partladılması və digər terror aktları gənc Krisi döyüşməyə motivasiya edir.
Beləliklə, İstvud keçmişini anlatmaqla qəhrəmana haqq qazandırmağa çalışır. Və bu bəraət həm də tamaşaçını Krisin hədəfindəki 11 yaşlı uşağın qətlinə psixoloji hazırlaşdırmaq məqsədini güdür.
Amma uşağın öldürülməsi istənilən halda (hətta o cinayətkardırsa belə) xoşagəlməz hisslər qoyur... Və rejissorun bəraəti havada qalır.
Bir qisim tənqidçinin iddiasında deyildiyi kimi Kris doğrudan da çox epizodda əsl qəhrəman kimi göstərilir.
Amma, bununla belə, rejissor personajların timsalında bir neçə vacib sualı da qaldırmağı unutmur: niyə, nəyin naminə döyüşürlər? Onu da vurğulayır ki, əsgərlərin heç də hamısı vuruşmaq istəmir. Mübarizədə tanrının məhz onların tərəfində olmasına şübhə ilə yanaşanlar da var.
Onlar evlərinə, dinc həyatlarına qayıtmaq istəyirlər. Krisin arvadı onun geri dönməsi, İraqda yox, məhz ailəsinin yanında olmasının vacibliyini deyir.
Yalnız yaxın dostlarını itirdikdən sonra Kris tərəddüd keçirir, geri dönmək haqda düşünür.
Filmin çox az müsbət tərəflərindən biri odur ki, Krisin vətənpərvərliyi təmkinli, ifrat emosiya qatmadan, haradasa ikimənalı göstərilir.
“Snayper”lə bərabər “Oskar”a altı nominasiya üzrə namizəd olan Riçard Linkleyterin “Yeniyetməlik” filmində isə ABŞ-ın İraq siyasəti əleyhinə çox sərt fikirlər yer alıb.
Maraqlıdır ki, Kris məhz İraq-Əfqanıstan veteranı, travmalar alan amerikalı əsgər Eddi Rut tərəfindən öldürülüb.
Amerika tənqidçilərinin çoxunun fikrincə, İstvud açıq şəkildə müharibəni mədh edir.
Kim Çen İnə sui-qəsddən bəhs edən, qalmaqallı “Müsahibə” filminin rejissoru Set Roqan Tvitterdə yazıb ki, “Snayper” ona saxta, ucuz nasist təbliğat filmini xatırladır”.
11 sentyabrdan danışan “Farengeyt 9/11” filminin rejissoru Maykl Mur deyib ki, bu filmə baxandan sonra anladım ki, bütün snayperlər qorxaqdır: “Təəssüf ki, Klint filmində Vyetnamla İraqı səhv salıb, qəhrəmanları isə iraqlıları dəfələrlə vəhşi adlandırır.”
