Kulis.az Orxan Cuvarlının “Aydakı dalğalar” hekayəsini təqdim edir.
“…Buralarda daha parlamır ay işığı
Günəşimizə qar yağdı…”
Bir yer bu qədər dəyişərmi? Uca tikililər boyu getdikcə ensizləşən yola baxdıqca bunu fikirləşirdi. Düz qırx il əvvəl ilk dəfə addımladığı bu kələ-kötür yolda hər dəfə köhnə həyəcanla addımlayırdı. Həmişə yeni dəyişiklikləri müşahidə edirdi. Bircə qəmbərlər heç dəyişməmişdi. Elə bil addımlarını tısbağa çanaqlarına atırdı – əvvəllər də bundan xeyli eymənirdi.
Dəyişən tikililər idi. Bax, bu sağ tərəfdəki işıltılı vitrinlər heç yox idi. Bir qədər düşünəndən sonra o vaxtlar buranın yeraltı bistro olduğunu dumanlı şəkildə xatırladı. Düşünməyə davam etdikcə yaddaşının dərinliklərində nələrinsə qığılcımlandığını, get-gedə daha aydın xatırlamağa başladığını hiss edirdi. Azmı xatirə vardı o məkanda? Bura adətən onların ehtiraslı və upuzun gecələrinin başlanğıcı olurdu. Həmişə gecikirdi. Ensiz, taxta pillələri məğlub edib içəri daxil olanda onun düşüncəli, nigaran siması küncdəki tozlu masadan boylanırdı. Bir-birini görən anda hər ikisinin üzündə güllər açırdı, qayğılı cizgilər yox olurdu. Bundan sonra eyni şeylər təkrarlanırdı. O, əlindəki siqareti tələm-tələsik kötüklərlə dolu külqabıya basdırırdı. Ayağa qalxıb onun zərif addımlarıyla üç-dörd metrlik məsafəni bitirməyini intizarla gözləyirdi. Möhkəm qucaqlaşmadan görüşün ilk mərhələsinin bitdiyini bilmək olardı. Bu tozlu masa məkanın ən solğun masası idi. Ahəstə musiqi sədaları, süd rəngli abajurdan süzülən titrək işıq bistronun əskiliyini ört-basdır edirdi. Nədənsə həmişə bura gəlirdilər. Digər kafelər bu izahsız məhrəmliyi yaşada bilmirdi. İçəri girər-girməz naməlum, ad verə bilmədiyi nəşə içini limhəlim doldururdu. Bəlkə də onların təzə-təzə daddığı hisslər bu köhnə məkanın fonunda daha cazibədar idi. Buraları gözəlləşdirən onların ən nəcib duyğuları idi, yoxsa nəmiş, dörd-beş masalıq, miyanə otaq niyə ikisini də bu qədər cəlb etsin? Qonaqları pilləkənin önündə, kiçik arakəsmənin arxasında barmenin donuq, parıltısız gözləri qarşılayırdı. Üzündəki qırışları gizlədən saqqalı, uzun, kürən saçları qədər şişmanlığına uymayan qıvraqlığı ilə də diqqət çəkirdi. Baxışlarındakı astagəllik məkanla həmahəng idi. Vecsizliyi işinə də təsirsiz ötüşmürdü. Qonaqları diqqətlə dinləyib, könülsüz halda sifarişləri hazırlamağa başlayırdı. Heysiz nəzərlərini içkiyə olan təşnəliyi tamamlayırdı. İfadəsiz, xumar gözləri iş müddətində içki yasağına uymadığını ələ verirdi. Gecəyarıya , bəzən də sübhə qədər bu rütubətli otağın sakinləri boşalan içki şüşələri, dəfələrlə siqaret kötükləriylə aşıb-daşan külqabılar, bükülüb zibil qabına tolazlanan siqaret qutuları, qədəh çıqqıltıları, şən, bir o qədər də sərxoş çalarlarla zəngin qəhqəhələr və bu səsləri xəfif şəkildə eşidilməz edən həzin musiqilər idi.
***
– Bağışlayın, necə kömək edə bilərəm?
Qızın şux səsinə xəyaldan ayıldı. Diqqətlə bu çəlimsiz, məsum təbəssümlü qızı nəzərdən keçirdi
– Nə? Üzr istəyirəm, eşitmədim. – səbəbini bilməsə də səsi titrədi və bundan xeyli pərt oldu. Tez-tez olurdu bu. Danışdığı yerdə səsi qırılırdı.
– Xanım, necə kömək edə bilərəm? – qız oxşar mimikayla, eyni tonda təkrarladı.
İndi başa düşdü. Neçə dəqiqədir gözünü vitrinlərdən ayırmamışdı. Heç mağazaya haçan girdiyini də yadına sala bilmədi. Qızın gözlərindəki sönüklük handan-hana diqqətini reallığa qaytardı. Satıcının pillə-pillə artan marağını duydu:
– Narahat olmayın, mən sadəcə baxırdım. – dedi. Bu dəfə qızın təbəssümünə uyğun təbəssümlə, səsi titrəmədən.
Əvvəllər fayton arabalarının etinasız cingiltisiylə pozulan sükut indi maşınların mühərrik səsində itib-batırdı. Yola xeyli baxandan sonra küçəylə üzüaşağı addımlamağa başladı. Qala mazğalını xatırladan dəlikləri çıxsaq, bu binaların doğma fasadları da əvvəlki deyildi. Hərdən insanlarda tapa bilmədiyi doğmalığı binalarda, səkidə, divarlarda axtarırdı. Bu küçə boyu uzanan divarlar, işıq dirəkləri ona yaxınlarının əsirgədiyi hissləri yaşadırdı. Bəlkə gəncliyində bu fikrə ondan çox gülən, inanmayan olmazdı. Necə yəni, isti insan nəfəsində tapmadığı şeylər soyuq daş parçalarında nə gəzir? Amma bu sual indi heç bir təəccüb doğurmurdu. İllərin ötməyinə təəssüflənmək… Bu lazım deyil. Bəlkə də o itkilər, sarsıntılar bəzi qazancların müjdəçisidir. Buna hardasa həyatın sədaqəti, vəfa borcu da demək olar. Nəyə lazım idi bu vəfa? Bəlkə çox vacib idi? Bu sual haqda düşünmək indi maraqlı deyildi. İndi daha vacib şeylər var. Belindəki ağrıya, istiyə dözə-dözə, təpərsiz ayaqlarını sürüyə-sürüyə küçənin sonuna çatmaq.
***
– Bəlkə qalxaq? – müəmma ilə soruşdu.
İçki indi-indi təsirini göstərirdi. Onun sərxoşluğunu gözlərindən anlayırdı; qızartılı gözlər, gülümsər çöhrə, alnının qırışları, itaətkar səsi… Kaş bütün kişilər sərxoşkən belə olardı. Qəfil sualdan üzündəki cizgilər bir anlıq ciddiləşdi. Ciblərini döyəclədi. Sərxoşlara xas, bir az da məzəli yerişlə barmenə yaxınlaşdı, uzun müddət söhbət etdilər. Bistroda qalan sonuncu qonaq onlar idi. Həmişə belə olurdu, buranı ən son onlar tərk edirdi. Barmenin xırıltılı qəhqəhəsindən sağollaşdıqlarını anladı. Gecə uzunu dinib-danışmayan barmenin sevinci sonuncu qonaqların da getməyinə görə idi. Hər dəfə bura gələndə bu işin ağırlığını bir daha dərk edirdi. Ani, amma gözlənilən səsə diksindi.
– Hə, gedək?
Bistronun istiliyindən küçənin ayazına çıxanda xoş bir gizilti bədənini qıdıqladı. Soyuq dəcəl uşaq kimi, dalğa-dalğa canına yeriklədi. Yağış narın-narın səpələnirdi. Saatdan xəbərsiz idi, heç öyrənməyə cəhd etmədi. Gödəkçəsinə bürünüb ona qısıldı. Bu təmasla kişi hökmranlığının astanasına qədəm qoyurdu. Bu anın saflığı yağ kimi canına yayıldı. İndi əsməcə də yerini ilıqlığa buraxırdı. Qol-boyun getdikləri bu küçə kaş qurtarmasın… Qısıldıqca onun ürək döyüntülərini hiss edirdi. Soyuqdan qıpqırmızı rəng alan burunlarını kənardan görsə uğunub gedərdi. Payızın şıltaqlıqlarına öyrəşmişdi. Lap uşaqlıqdan bu fəsli çox sevirdi; dəyişkənliyini, şəhərə gətirdiyi xoş görkəmi. Payız Tanrının yer üzünə lütfüdür. Bu dahiyanə fikri onunla bölüşməyə tələsdi :
– Payız Tanrının yer üzünə lütfüdür.
– Oho, fəlsəfə?
Narazılıq əlaməti kimi incik, bir az da şeytani ədayla başını yellədi;
– Bu fəsli uşaqlıqdan sevirəm. İstiyə heç dözümüm yoxdu. Bizim qəsəbədə istiyə həsrət idik. Bəlkə də ona görədi. Soyuğa öyrəşmişəm.
– Soyuq adama niyə xoş gəlsin ki? Bax özünəqapalı insanlar da belədi. Təkliyə, tənhalığa öyrəşəndən sonra insanlardan qaçmağa başlayır. Sən demiş öyrəşir buna. İnsanlara, onlarla ünsiyyətə heç dözümləri olmur. Təsəvvür elə insanlar istidi, tənhalıq soyuq. Qəribə bənzətmə olsa da bu belədi, əzizim.
– Özün mənə filosof deyirsən.
– Mənim Fəlsəfə məzunu olduğumu unutmusan?
– Bir dəqiqə e, bu gəlişigözəl sözləri hardan öyrənmisən? Həm sən niyə tənha olasan axı? Bəs mən nəyinəm sənin, niyə məni görməzdən gəlirsən? – axırıncı sözdə səsi lap kövrəldi.
– Bu danışdıqlarım köhnə təəssüratlardır, əzizim. Xoş deyilsə danışmayım.
– Yox, danış.
– Hə, nə deyirdim?
– Tənhalıqdan danışırdın.
– Hə, tənhalıq. Əslində təklik insana çox şey öyrədir. Daha doğrusu, özünü tanımağa başlayırsan. Özünlə hesablaşmağa, çək-çevir eləməyə çox vaxtın olur.
– Sənə nə öyrətdi?
– Mənə öyrətdiyi çox şey oldu. Məsələn, öyrəndim ki, sevgini də, nifrəti də qənaətlə xərcləmək lazımdı. Bədxərclik eləyəndə hisslər də iflasa uğrayır.
– Mənəvi böhran?
– Mənəvi böhran, hisslərin fiyaskosu, fanilik embarqosu, ruhi katarsis…
– Yenə başlama qəliz-qəliz danışmağa. Hamı sənin kimi filosof deyil ki. – bu yerdə söhbətə yüngülvarı məzə, şirinlik qatmaq istədi. Çünki onun çətinliklə danışdığını hiss edirdi.
– Gəl bu haqda danışmayaq.
İndi zarafat da ona xoş gəlmirdi, danışmaq istəyirdi. Heç vaxt demədiklərini yağışın altında, üzü arabir zil qaranlıqda görünməz olan, arabir səkidəki işıq dirəklərinin ölgün, sarı işığıyla aydınlanan sevdiyi qadına danışmaq. Danışdıqca onun üz ifadəsini görmək istəyirdi. İşıqlığa çıxanda üzündəki təəccübü, gözlərindəki boşluğu lap aydın görürdü. Qapqara, işıldayan gözlər… Elə ki qaranlığa girirdilər o gözlər, o parıltı yoxa çıxırdı, zülmətə qərq olurdu. Bu müəmmaların içindən onun səsini güclə eşitdi ;
– Yaxşı, yaxşı bağışla. Səni güldürmək istədim. Danış.
– Başlayırsan gülməyə, ürəyindən gələn kimi yox, özünü məcbur hiss etdiyin kimi davranmağa. Özündən başqa heç kim hissiyatsızlaşdığını, ikiüzləşdiyini hiss eləmir.
– Çox çətindi bunlar?
– Çətin olmaz? Hər şeyi içində saxlayırsan, üstü kif atır, çürüyür. Amma səni də çürüdür.
– Bəs axırı?
– Bir gün ummadığın, gözləmədiyin bir vaxtda o qaysaq, o köz qopur, ağzını möhkəm-möhkəm bağladığın o böyük lağım açılır, illərlə ürəyində basdırdıqların gün üzünə çıxır. Yenə səni incidir, başqa heç kimi.
– Zamanla düzəlir?
– Vaxt keçdikcə danışmaq istəyirsən, amma boğazından yuxarı qalxmır sözlər. Elə bil, nəyəsə ilişir, ya da tükənir.
– Ya da içindən gəlmir.
– Hə, o da var.
– Bəs bunun sonu yoxdu?
– Nə yaman son həvəskarısan. Sonu odur ki, əvvəllər əlçatmaz gördüyün şeylər, səndən dabanına tüpürüb qaçan fürsətlər zamanla ayağına gəlir. Amma onda da sən istəmirsən. Bəlkə də, istəyə bilmirsən. Əlinin tərsiylə imtina edirsən.
İkisi də diksindilər. Qaranlıqda əl boyda, qapqara bir şey qabaqlarından qaçıb keçdi, zülmətdə seçə bilmədilər. Səkinin qırağında kimsə sərələnmişdi. Bir az da yaxınlaşanda tünd araq qoxusu ikisini də vurdu. Şüşəni möhkəm-möhkəm sinəsinə sıxıb yuxuya getmişdi.
– Əcəb bəxtəvər adamdır. Belə şeylərdə xoşbəxtliyini tapır.
– Bir şüşəlik romantika! Özü də bu havada.
– Deyəsən, özümüzdən xəbərin yoxdur.
Ürəkdən güldülər. Bəlkə də dünyanın ən xoşbəxt anı bu idi. Ona daha da möhkəm qısıldı. Qaranlıq döngədən sağa buruldular. Otelə az qalmışdı.
***
Mağazadan çıxdığı bir neçə dəqiqə olardı. Üzüaşağı enirdi. Bürkü nəfəs almağını daha da çətinləşdirirdi. Qəfil gülmək tutdu. Həmin gecə sərxoşun tir-tap uzandığı yerdən keçirdi. Gözü indi o əyyaşı axtarırdı. Görsə, necə sevinərdi! Nə də olmasa, o günün parçalarından, şahidlərindən biri idi. Lap onları görməsə də, söhbətlərini eşitməsə də orda idi. Onda nə demişdi? Bir gün yaralarının közü, qaysağı qopur, içində saxladığın, gizlətdiyin lağım aralanır. İlahi! Onda necə də anlaya bilməmişdi onu. Hələ araya zarafat salıb kefini açmaq istəyirdi, söhbəti dəyişməyə çalışırdı. Kaş heç danışmazdı, susardı, onu dinləyərdi. Niyə imkan vermədi rahat danışsın? Görəsən, nə idi onu bu qədər sıxıb-sıxcalayan? Bəlkə daha vacib şeylər danışacaqdı? Axı belə olanda adam danışmaq istəyir, heç susmaq istəmir.
İndi o özü də danışmağa bir adam axtarırdı. Lap o sərxoş olaydı burda. İçkisini içəydi, yerə yıxılaydı. amma olaydı. Ən azından qulaq yoldaşı tapardı özünə, dərdləşərdi. Lap o olmasa belə, o qabaqlarından keçən, görə bilmədikləri o pişik, ya it, ya da qeyri bir məxluqat olaydı burda, nolardı ki?
Körpünü görər-görməz gülümsədi. Uzaqdan əzəmətli görünürdü. Dənizin havası adamı vururdu. Məhəccərə dirsəklənib bir xeyli gözüyumulu dayandı. Suyun əsrarəngiz sehri yorğunluğunu canından çıxarırdı. Dalğaların mülayim, ürəkoxşayan ləngəri. Ölənə qədər burda dayanmağa razı idi. Yaşı ötdükcə özünə qapanırdı, qaradinməz olurdu. Gənclikdəki coşğusu, çılğınlığı indi ətalətə, süstlüyə tabe olmuşdu.
Dənizlə səmanın birləşdiyi uzaq nöqtəyə zilləndi. Günəşin qürubu, üfüqdəki çəhrayı təbəqə. Yəni daha bir məğlubiyyət. Günəşin ömründən xərclənən daha bir gün. Uşaqkən də daldaya çəkilib Günəşin batışını izləyirdi. Onda burdakı kimi dəniz yox, dağlar uzanırdı. Duyğusallıqdanmı ya öləziyən şəfəqin təsirindənmi ağlamsınırdı. Uşaq sadəlövhlüyü ilə bu qürubun sonuncu olduğunu, daha Günəşin doğmayacağını fikirləşirdi.
Gözlərini açdı. Otelə – daha doğrusu, qocalar evinə baxmaq istəmirdi. İndi bura mehmanxana deyildi – bir neçə il qabaq öyrənmişdi bunu. Öpüşdükləri, sevişdikləri o otaqda indi kimsəsiz bir qoca yaşayır yəqin. Qırıq-qırıq, qapqaynar sevişmə iniltiləri indi hansısa qocanın ağrı iniltiləriylə əvəzlənmişdi. Zaman keçdikcə səslər də öz təyinatını dəyişir. Arxaya dönməyə ürəyi gəlmirdi. Qorxurdu uşaqlıqdakı kimi yenə doluxsunar. Bu dəfə Günəşin yox, arzuların qürubuna. Çətinliklə çevrildi. Alçaqmərtəbəli tikilinin ecazkarlığına – səmanın nəhayətsiz maviliyinin önünü kəsən şabalıdı, doğma divarlara qapıldı.
***
Hamamda su səsi kəsildi. Buğdayı sinəsi atılıb-düşürdü. Yerini rahatladı. Saçları hamar çiyinlərinə axdı. Boş qədəhini son damlaya qədər şüşədəki şərabla doldurdu. Qədəhi boşalanda o hamamdan çıxdı. Saçlarını qurulaya-qurulaya pəncərəyə yaxınlaşdı. Açıq pəncərədən Ayın kövrək ziyası qaranlıq otağa, onun enli çiyinlərinə süzülürdü. Üzü görünmürdü, təkcə pırtlaşıq saçları seçilirdi. Gərilən əzələlərini burdan hiss etmək mümkün idi. Siqareti odladı. Alışqanın ani işığında gözləri parladı, yenidən görünməz oldu. Ölü sükut. Hər dəfə təkrarlanan hisslər içini çulğadı. Ona tərəf yeridi. Uzun müddət heç biri danışmadı. Sarıldı ona. Pəncərədən dənizə baxırdılar. Havada dənizin yüngül ətri duyulurdu. Ay dənizin üstünə işıq yolu salmışdı, dalğalar həlim görünürdü. Bir də uzaqdakı mayakın bulanıq işığı. Lap halə kimi.
– Dəniz gecə nə gözəl olur – uzun sükutu pozdu.
– Bir o qədər də vahiməli.
– Niyə?
– Bir dəfə boğulmuşdum az qala.
– Sənin də nə təlatümlü gəncliyin olub. Heç danışmamısan bunu.
– Hə, lap çoxdan olub. Üzməyi təzə-təzə öyrənmişdim. Evimiz dənizə yaxın idi. Gecələr ləpədöyəndə uzanıb ulduzları sayırdım – tüstünü havaya üfürüb kötüyü aşağı tulladı.
– Aha.
– Bir dəfə atamla dalaşıb evdən çıxdım. Gecəyarı idi. Vurdum özümü dənizə.
Get-gedə daha maraqla dinləməyə başladı.
– Bir də baxdım sahil görünmür, su boy vermir. Onda dənizdən qorxmuşdum. Küləkli havada dalğalarla boğuşmaq lap çətin olur. Yaxşı ki, Ay çıxmışdı. O zülmətdə boğulardım yoxsa.
– Necə oldu?
– Bir neçə dəfə batdım, gücüm tükənirdi. Amma ölüm qorxusu pis şeydi. Güc bəla sahilə çıxdım. Nə qədər su udmuşdum.
Ona yazığı gəldi, lap möhkəm qucaqladı :
– Bəs evdəkilər?
– Özümü evə çatdırdım. Hamısı dilxor oldu. Ciyərlərimə su dolmuşdu. Neçə gün yerimdən qalxa bilmədim.
Alnını tüklü çənəsinə söykədi. Yenə susdular. Bulud topaları Ayın qabağını kəsdi, otaq qaraldı.
***
Qocalar evinin ağır qoxusu içəri girən kimi onu vurdu. Bura heç gəlməmişdi, indi də tərəddüddə idi. Əlil arabasında oturan yaşlı kişi sakit görünürdü, yeməklə məşğul idi, ara-sıra göyərmiş dodaqlarından rabitəsiz sözlər çıxırdı. Gözlərində heç bir həyat əlaməti sezilmirdi. Bəlkə otaqlarında qalan həmin o heysiz qoca elə bu idi? Bəlkə də o otaq bomboşdu? Baxıcı kasadakı həlməşik yeməyi qaşıq-qaşıq ona yedirirdi. Sulu yemək batıq çənəsindən yaxalığına süzülürdü. Ürəkbulandıran mənzərəydi. Bir qədər dəhlizi nəzərdən keçirdi. Divarlar rütubətdən qaralmışdı, dəhliz solğunlaşmışdı. Əvvəl bura otelin vestibülü idi. O qocanın oturduğu yerdə otaqların açarları asılırdı. Üstündə də otaq nömrələri ; 1, 2, 5, 10, 15, 20…Qapıdan girən kimi xidmətçi oğlanın qırmızı pencəyi, qara şalvarı yorucu günü bir azca rəngləndirirdi. Otaq nömrələri də yadından çıxmamışdı : “30”. Həm tanış olduqları gün, həm də onun yaşı.
Qoca və qadının bərəlmiş gözlərinin müşayiəti ilə ordan çıxdı. İndi bayaqkı bürküdən əsər qalmamışdı. Narın meh saçlarını sığalladı. Həmişə belə havalarda xatirələri təzələnirdi. Elə bil içinə ilıqlıq gətirən bütün o yaşanmışlar bir əsim yelə bənd idi. Beynində çoxdan yəqin etdiyi düstur hərlənirdi : “ Sevgi ürəyində başlayır, dodaqlarında doğulur, əllərində böyüyür, ayaqlarında yorulur, beynində qocalır, ciyərlərində xəstəlik tapır, gözlərində ölür, qulaqlarında unudulur…” Görəsən onların sevgisi indi hansı mərhələdə idi? Ölməyib, unudulmayıb… Yəqin ki, xəstəliyə yoluxub. Lap uzaqlarda bir gəmi fit verdi. Evə getmək vaxtıydı. Sahillə asta-asta mənzilinə qayıtmağa başladı. Hava qaralırdı. Ay hələ çıxmamışdı.
