Kulis.az Natiq Məmmədlinin “Sevgi məbədində qətl” hekayəsini təqdim edir.
Canlarını qarajda, elə avtomobilin içindəcə məhəbbətlə məşğul olarkən tapşırmışdılar. Çox qəribə ölüm idi. Bir-birilərinə sarmaşıq kimi sarılıb, qol-boyun olub ölmüşdülər. Ölüm mələyi qızğın ehtirasın ən yüksək nöqtəsində, əzaların gərilib, gözlərin qığılcım saçdığı məqamında başlarının üstünü haqlamışdı. Elə bil şəkil çəkdirirdilər. Yox, yox, daha çox məhəbbət heykəlinə oxşayırdılar. Heç bir heykəltəraşın təfəkkürünün hüdudlarına belə sığmayan, hətta düzəltməyə cəhd etsə belə, alınmayacaq möhtəşəm, canlı və soyuq heykələ dönmüşdülər.
Sanki məhəbbətsiz boz günlərinin yerini doldurmaq, sevgisiz keçən anlarının qisasını almaq üçün bir-birlərinə möhkəmcə sarılmışdılar. Evli kişi, ərli arvad, görən olsa nə deyərdi?
Kimsənin ağlının ucundan belə keçirmədiyi soyuq məkanda, qaranlıq qarajın divarları arasında pünhan sevgidən məhəbbət abidəsini bütün coşğusu, bütün təntənəsiylə yalnız ölüm mələyi yarada bilərdi. Bu abidənin qarşısına gül qoyan olacaqdımı? Heç qoymasınlar… Ölənin arvadı, o birisinin kişisi bu biabırçı heykələ bəraət qazandıra biləcəkdilərmi? Bu ölülərə yiyə duran tapılacaqdımı?
Onlarınsa heç nə vecinə deyildi; bütün sevənlərə yandıq verirmişlər kimi sarmanmışdılar, dünyaya meydan oxuyurmuş kimi bir-birinə sığınmışdılar. Onları ayırmaq, ayrı-ayrı qəbirlərə qoyub, ayrı-ayrı yerlərdə dəfn eləmək bu dünyada heç kimin öhdəsindən gəlmədiyi, ümumiyyətlə rastlaşmadığı iş olacaqdı.
Mən hadisə yerinə çatanda yalnız bu haqda düşünürdüm. İnsanların nə fikirləşməsi, şəhərdə hansı şayiələrin dolaşması, xəbər saytlarının ağızlarına gələni yazması, müxtəlif fərziyyələr, yozumlar heç eynimə deyildi. Məni yalnız bir məsələ düşündürürdü: onları bir-birindən ayırmaq mümkün olacaqdımı?
Fikrimdə yanılmamışdım, elə qarajın ətrafına toplaşmış adamlar da bu haqda danışırdılar. Məni görən kimi söhbətin yönünü dəyişmək istəsələr də, artıq gec idi, həm də buna ehtiyac da yox idi. Olan olmuşdu, necə deyərlər, görünən dağa bələdçi lazım deyildi.
Ağzımı açan kimi hansı sualı verəcəyimi göydə qapan adamlardan biri dərhal danışmağa başladı:
- Pişiklər qarajın qapısının ağzına yığışmışdılar. Deyim sənə, bizim məhəllədə heç vaxt bu qədər pişik olmayıb. Elə hey miyoldaşır, cırmaqlaşır, anası süddən kəsilən bəbəklər kimi civildəyib qışqırışırdılar. Gəlib onları qovlayanda gördüm qapı açıqdı. İçəri keçmədim, heç əlimi də vurmadım. Tez rəhmətliyin telefonuna zəng elədim. Gördüm səs içəridən gəlir, dalağım sancdı. Polisə xəbər verdim, gəlib qapını açdılar.
- Bəs sonra…
- Sonra deyəndə ki, sonrası da belə… Lüt-bülbül sarılıblar bir-birlərinə ölüblər… Ekspertlər gəlmişdilər, deyirlər ki, üç gün olar…
- Vəssalam? Bir-birinə sarılıb ölüblər?...
- Dəm qazı, qardaşım, dəm qazı – adamlardan biri dilləndi – dəm qazından boğulublar. Qarajda köhnə bir qaz sobası var idi. Yandırıblar qızışsınlar… o da belə…
Mən onların son nəfəslərini necə təhvil-təslim etdiklərini, həyatın başa çatdığı ən axırıncı məqamda nə barədə düşündüklərini beynimdə çək-çevir etmək istəyirdim. Çox güman ki, ölüm anidən gəlib. Gözlərinin xumarlanmasını, beyinlərinin dumanlanmasını coşqun ehtirasın həzin təamı zənn ediblər. Ölüm onları iş başında, kimsəylə bölüşmədikləri duyğularının qanadlanıb pərvazlandığı məqamında namərdcəsinə yaxalayıbmış. Çox urvatsız, çox məzmunsuz ölüm olub… Nə evli kişiyə, nə ərli qadına yaraşan, dilə-dişə düşsə adamı hörmətsiz edən bir ölüm. Bəlkə də belə yaxşıdı. Sevdiyinin qolları arasında, əbədi məhəbbətin ən ləziz məqamında ölümdən xəbərsiz qəflətən öləsən. Bəlkə xoşbəxtlik belə olur…
- Siz onun dostusunuz? İcazə verin özümü təqdim edim, kapitan Həsənov. – Polis zabiti harasa tələsən adamlar kimi tez-tez danışırdı – bilirsiniz, işi mən aparıram. Sizə sualım yoxdu, ancaq məsləhətləşmək istəyirəm.
- Buyurun.
- Bilirsiniz, mənim praktikamda belə hal birinci dəfədi. Belə götürəndə hər şey göz qabağındadı, amma məsələnin o biri tərəfi də var. Bu ölülərə kim yiyə duracaq?
Müstəntiq sürətlə verdiyi sualın qarşısında duruxacağımı gözləyirmiş kimi dayandı. Dostumun şəxsiyyət vərəqəsini, bir də qarajın açarını mənə uzatdı.
- Bunları da götürün. Cəsədləri isə… cəsədləri isə hələlik morqa aparırıq. Proseduru bilirsiniz də. Amma sonra ölülərə yiyə duran olmalıdır axı.
- Bəs ailələrinin xəbəri varmı?
- Qadının ailəsinə şəxsən özüm xəbər vermişəm. Heç ərini tapa bilmədim, dəqiq bilmirəm, deyəsən Rusiyadadı. Deyirlər ildə bir-iki dəfə arvadına baş çəkir, ya yox. Mən qardaşlarına dedim.
- Qardaşlarına?! Nə dediniz?
- Yox, təfsilatıyla danışmadım. Eləcə bacınız ölüb dedim. Mən də sizin kimi düşünürdüm, amma onlar çox soyuq qarşıladılar. Rayonda yaşayırlar, yəqin sabaha-biri günə gəlib morqdan apararlar. Yaxın dost olmusunuz, bəlkə kişinin ailəsinə də siz deyəsiniz?
Mən müstəntiqi başa düşürdüm. Dağdan ağır yükü mənim çiynimə qoymasına görə onu heç qınamırdım da. Biz doğrudan da dost idik. İllərdən keçən sadiq, möhkəm dostluğumuz var idi. Belə ölümü adam heç düşməninə arzulamasa da, mən yenə ona haqq qazandırmaq üçün nələrsə düşünə bilərdim və düşünürdüm də. O, indi mənim gözlərimdə təkcə dost yox, əbədi məhəbbət abidəsinin ayrılmaz, bitkin bir komponenti kimi daha da ucalmışdı, daha da dostlaşmışdı.
Biz illərin dostu idik, yaman-yava, ac-yalavac günlərimizi yorub yola vermişdik. Necə deyərlər, ağzımız çörəyə çatıb adam kimi yaşamağa başlayanda da dostluğumuzu yaman günlərimizin yadigarı kimi qoruyub saxlamışdıq. O, məndən fərqliydi, çox fərqli; sakit, səbirli, astagəl, bir az da üzüyola. Çoxları onun mənim kimi əsib-coşan, inadcıl və qırmızı adamla necə münasibət qurduğunu sadəcə olaraq başa düşə bilmirdi. Qəribəydi, bu qədər fərqliliyin içində adını bilmədiym elə bir ümumi cəhətimiz var idi ki, bizi bir-birimizdən ayrılmağa qoymur, maqnit kimi tutub saxlayırdı. Nə qədər tündməcaz adam olsam da, bir dəfə də olsa onunla höcətləşməmişdim, rəhmətlik, nə deyirdimsə razılaşar, sakit baxışlarını üzümdə gəzdirib gülümsəyərdi. Hərdən mənə elə gəlirdi ki, onun yalnız öz içində, ürəyinin ən dərin qatlarında gizlətdiyi nələrsə var. Belə sakit, təmkinli görünməklə içində qaynayan vulkanı toxtatmaq, ört-basdır eləmək istəyir. Heç zaman bu şübhələrimə haqq qazandıra bilmirdim, amma indi tanıdığım sakit adamın ehtirasdan yoğrulan silueti qarşısında hər şey mənə ayan olurdu.
- Hə, nə deyirsiniz? – müstəntiq tələsik səsiylə bayaqkı sualını yenidən təkrar elədi – onun ailəsinə bunu deyə bilərsinizmi? Çətin işdi, başa düşürəm, amma o biri tərəfdən siz də məni başa düşməyə çalışın.
- Bilirəm, bilirəm bunu mən etməsəm heç kim etməyəcək…
- Arvadı necə qadındı? Bağışlayın, bir az mübhəm sual oldu. Yəni bilmək istəyirəm xəbəri necə qarşılaya bilər? Qadınları bilirsiniz də…
- Doğmaca əmisi qızıdı. Mehriban ailəsi vardı… nə bilim, çalışaram malalayım.
- Hə, çalışın… bəd xəbəri demək, xüsusən də beləsini… Allah köməyiniz olsun.
Müstəntiq tələsik danışdığı kimi sürətlə də yanımdan uzaqlaşıb, qaraja yaxınlaşan qara rəngli maşına tərəf getdi. Bu, ölü maşını idi. Onları bir-birindən ayırıb aparmağa gəlmişdilər. Qəribə ayrılıq olacaqdı. Bir-birinə sığınasan, az qala bütöv vücuda çevriləsən və ayrılıqdan xəbərsiz ayrılasan. Bəlkə də mənim əziz, sakit dostum bütün ömrü boyu bu ayrılığa doğru addımlayıbmış, bu məqama çatmaq üçün kim bilir nələrdən keçibmiş. İlk dəfə ayrılıq sözünü onun dilindən toyu olan gün eşitmişdim. Camaatın çalıb-oynayan, deyib-gülən vaxtında sakitcə qulağıma pıçıldamışdı «artıq ayrılıq». «Nə ayrılıq» demişdim, «yoxsa evli kişilərlə dostluq eləmək olmaz».
«Yox bu gündən ayrılırıq, bizə doğma olan, yalnız bizim olan hər şeydən ayrılırıq. Niyə hər şeyin ömrü belə qısa oldu?»
Onun sözlərini ciddiyə almamışdım, nə gizlədim, toyunda möhkəm vurmuşdum; onsuz da qırmızı sifətim lap qıpqırmızı pomidora dönmüşdü, heç nə eynimə deyildi, o qədər oynamışdım ki, dabanlarım da göynəyirdi. Belə vaxtda onun ayrılıqdan danışması heç vecimə də olmadı, hırıldayıb əlimi çiyninə vurdum, boş verdim. İndi başa düşürəm ki, onun toyu olan gün biz doğrudan da ayrılmağa, özgələşməyə başlamışdıq. Əslində bu özgələşmə onun dilinə «evlənəcəm» kəlməsini gətirdiyi gündən başlamışdı. Qulaqlarıma inanmamışdım. Həmin an sevindimmi, təəccübləndimmi? Bəlkə sevinə-sevinə təəccübləndim, nə bilim.
«Doğrudan evlənirsən? Nə yaxşı» - soruşdum. «Ay xətəkar, belə yerdə deyiblər, suyun lal axanı, adamın yerə baxanı. Qız kimdi, mən tanıyırammı? Harda tanış olmusunuz?» - sualı sual üstə yağdırırdım. O isə bütün bunlara əhəmiyyət vermirmiş kimi əvvəlki təmkinli halındaydı, amma mənə elə cavab verdi ki, verməsəydi ondan yaxşı olardı. Dedi, «tanımıram qızı, heç tanımaq da istəmirəm, sadəcə evlənirəm».
«Sadəcə? Evlənmək sadəcə işdi. Üzünü görmədiyin adamla necə evlənirsən?» - əvvəl elə zənn elədim ki, mənimlə məzələnir, ələ salmağın təzə üsulunu tapıb. Amma yox, onun nadir hallarda etdiyi zarafatlarda üzünün ifadəsi heç vaxt belə olmazdı.
«Anam məsləhət görüb, mən də razılaşmışam» - yenə də əhvalını pozmadan sakit tonda dilləndi. «Arvad xəstələnib yatağa düşüb. Xəbər göndərib ki, gözünün ağı-qarası bircə balasının toyunu görməyib ölsə, tapşıracaq ki, məni üstünə buraxmasınlar. Hörmətsiz olmaq istəmirəm, başa düş məni, anamın xatirinə evlənəcəm». O bunları deyir və danışdıqca düz gözlərimin içinə baxırdı. Elə baxırdı ki, sanki onu ələ salıb-salmayacağımdan ehtiyat edirdi. Özünün, daha doğrusu özünün inanmağa məhkum olduğu həqiqətinə, bəlkə də yalanına məni şərik etmək üçün çox danışdı, ana müqəddəsliyi, ana sözünün hikməti barədə nələrsə üyüdüb-tökdü.
Yavaş-yavaş onu başa düşdüyümü bildirmək üçün nəsə bir işıqlı söz tapıb deməyə çalışırdım. Amma ani də olsa özümü onun yerində təsəvvür etmək istədim, lakin məni də qəfil evlilik həlqəsinə salan, əlimi-ayağımı bağlayan qüvvə yox idi. Mən anamı tez itirmişdim. Onu torpağa tapşıranda altıncı sinfə təzəcə gedirdim. Görəsən anam sağ olsaydı, o da belə edərdimi? Qul kimi taleyinin gərdişinə boyun əyən əziz dostumun qəmli çöhrəsinə baxa-baxa içimdən çox naqolay bir fikir boy göstərməyə başladı: yaxşı ki, mənim anam yoxdu. Eh… lənət şeytana.
«Allah xoşbəxt eləsin!» - bunu mən demədim, dodaqlarım dedi. İnandırım sizi, həmin an elə bil beynimdən küt ağrı tutdu. Bu sözlərdən heç ürəyimin də xəbəri olmadı. Ancaq dodaqlarım üyüdüb-tökürdü: «Oğullu-uşaqlı olasan, ay qardaş! Gözün aydın, ay qardaş! Sənin toyunda ananla qol-boyun olub «Tərəkəmə» oynayacam! Özü də ağır «Tərəkəmə». Sənin toyunda…»
Axır ki, özümdə güc tapıb, dodaqlarımın həyasızlığının qabağını kəsmək üçün əllərimi ağzıma tutub sıxdım. Bu, əsil riyakarlıq idi. Beynim çək-sevir eləməmiş, ürəyim dilə gəlməmiş bu şoqərib dodaqlarım iki daşın arasında o qədər sözü hardan tapıb çıxardı? Bəlkə də instinkt imiş… Bəlkə də dədə-bablarımdan kimlərinsə riyakarlığı dodaqlarımın yaddaşında ilişib qalıbmış…
Sözlərim onu çox təsirləndirmişdi. Yəqin belə anlayış göstərəcəyimi, tez təslim olacağımı gözləmirmiş. Handan-hana özümə gəlib, ürəyimin səsinə qulaq verə bildim, dodaqlarım sanki bayaqkı sözləri deməyibmiş kimi pıçıldadı: «Barı qızı tanıyırsanmı? Görmüsənmi? Nə vaxtsa kəlmə kəsmisənmi?»
«Çəpər qonşumuzdu. Uşaqlığı gözümün qabağında keçib. Həm də əmim qızıdı axı… Anam deyir halal süd əmmiş uşaqdı, ev qızıdı. Bax, atalarımız da yaxşı deyib «elini hürküt, axsağından yapış». Nəysə anamın sözündən çıxa bilməyəcəm».
«Toy nə vaxtdı?» - qeyri-ixtiyarı soruşdum. Həm də hiss edirdim ki, artıq çək-çevir etməyin, zəhlə tökməyin yeri deyildi. Necə deyərlər, «püşk atılmışdır».
«Anam nə vaxt desə. Məndən olsa lap tez, təki onun ürəyi yerinə gəlsin. Bilirsən, anamın başından bir tük əskik olsa mən yaşaya bilmərəm. Ömrü boyu günahkar kimi yaşamaq mənlik deyil. Nə qədər tez olsa yaxşıdı. Dost-tanışdan ancaq səni dəvət edəcəm. İstəmirəm qələbəlik olsun» - dedi.
Onun toyu da öz xasiyyətinə oxşayırdı, çox sakit keçdi. Köhnə dost-tanışdan həmin günün şahidi olmaq mənim qismətimə düşdü, doğrudan da sevinirdim. Dodaqlarımın söz verdiyi kimi, anasıyla ağır «Tərəkəməni» dönə-dönə sındırdıq. Deyim sizə ki, zalım qızı heç xəstəyə də oxşamırdı, onun deyib-gülən çöhrəsində yalnız sevinc dolu rahatlıqdan, qəh-qəhədən və təntənədən başqa heç nə sezilmirdi. Toyun şıdırğı yerində boynumu qucaqlayıb «Allah səni də xoşbəxt eləsin, bala» - dedi, sonra «qızlara yaxşı bax, hansı ürəyinə yatırsa xalana de, canımız suluykən sənin də əl-ayağını kəndirləyək» - söylədi. İçkinin təsirindən buxarlanmış beynimdə ananın sözləri çox bənd ola bilmədi. Eləcə sifətimə yalançı təbəssüm verdim, riyakar dodaqlarım himə bəndmiş kimi aralanıb dişlərimi göstərdi.
Amma sonra… Elə toyun səhəri günü özümə gəlib olub-keçənləri götür-qoy edəndə nədənsə ananın «kəndirləmək» sözü beynimi döyəcləməyə başladı. Bəli, bu, doğrudan da toy yox kəndirləmə məzhəkəsi idi. Mənim sadədən sadə, uşaqdan uşaq dostumun ayaqlarına vurulmuş kəndir getdikcə onun bütün vücudunu, ürəyini, düşüncələrini sıxan buxova çevriləcəkdi. O kəndir dartındıqca onun zərifdən zərif hislərini tarıma çəkəcək, içində özünün də dərk edə bilmədiyi boşluğa, daha doğrusu qaraja tərəf itələyəcəkdi. Boşluq içində çırpınan ürəyinin nisgilindən niyə bu vaxta kimi xəbərsiz olduğuma görə özümü qınamağımın da yeri yox idi. Artıq hər şey keçmiş zamanda qalmışdı. Vaxtında duyuq düşə bilməmişdim. Deməli onun üçün qaraj maşınını saxladığı, dəmir-dümürünü yığdığı, qışın sazaqlı vaxtlarında xaş bişirdiyi yer deyilmiş. Qaraj onun üçün boşluqdan qaçıb özünü tapdığı, ömür boyu arzuladığı sevgiyə sığındığı, məhəbbətini gizlətdiyi məbəd imiş. Əsil sevgi məbədi. Bəlkə də çoxları üçün indi yalnız xəyanət yuvasını andıran bu məkanda o, yaşamaq istədiyi, arzuladığı, can atdığı həyatı yaşayırmış. İndi onun meyitinin qarajdan, daha doğrusu, pünhan sevgisinin məbədindən tapılmasında da nəsə bir qanunauyğunluq, sadə məntiqin izah edə bilməyəcəyi əlaqə var idi.
Bilmirəm, onun meyitinin iki addımlığında belə düşüncələrə dalmağın nə mənası vardı. İndi əsas məsələ keçmişin təftişini aparmaq yox, bu dəhşətli xəbəri onun yolunu gözləyən uşaqlarının anasına və nəhayət ayaqlarına kəndir vurmuş öz anasına çatdırmaq idi. Onsuz da başa düşməyəcəkdilər… «Necə yəni qarajda ölüb? Bəs nə cür ölüb?» Aman Allah, ölüm necə dəhşətli, necə mənasız olarmış. Heyf deyil uzun bir ömür yaşayasan, qocalıb əldən düşəsən, zarıldayıb, ufuldayıb oğul-uşağının zəhləsini tökəsən, axırı bir gün də isti yatağına uzanıb gözlərini yumasan. Belə ölüm bir tərəfdən də yaxşıdı; birincisi, qanunauyğun görsənir, yəni dördəlli yapışmaqla deyil, onsuz da axır ucu ölümlüdü bu dünyanın, ikincisi, sənin qocalıb yöndəmsiz hala düşmüş vücudunu o dünyaya yola salmaqla insanların çiynindən yük götürülmüş olur. Adətən belə qara xəbərləri insanlar bir-birinə muştuluq kimi xəbər verirlər. Həm də belə ölülərin ehsanı da dadlı olur, halvası da adama şirin gəlir, hamı nuşi-canla yeyir. Çoxları sənin nəşinin arxasınca baxaraq qibtə də edə bilər, məsələn öz ürəklərində deyərlər ki, rəhmətliyin sağ əli bizim başımıza, keşkə biz də belə ölə biləydik. Biri də var nakam ölüm… Lap mənim dostumun qarajdakı kimi…
Müstəntiqin mənə yaxınlaşdığını görüb çətinliklə də olsa daxili təlatümlərimdən ayrıla bildim. Yəqin yenə deyəcək ki, nə oldu, xəbər verə bildinmi? Amma o mənə heç ağlımdan keçirmədiyim və məni yenidən təlatümlər burulğanına salacaq sözlər dedi:
- Problem yaranıb – əlini hürkə-hürkə qarajın yanında dayanmış ölü maşınına tərəf uzadaraq – onları bir-birindən ayıra bilmirlər – söylədi.
- Bəs nə olacaq?
- Elə bilirsiniz mən bilirəm. Ekspertlər deyirlər ki, onları yalnız morqa aparıb cərrahi yolla ayırmaq lazım gələcək. Amma yenə də tam şəkildə ayırmaq mümkün olmayacaq, başa düşürsünüz də?..
- Hə, əlbəttə – mən dodağımın altında pıçıldadım.
Müstəntiq nə fikirləşdisə əlini cibinə salıb bir üzük çıxartdı:
- Tanış gəlir?
- Onun nişan üzüyüdü. «Moskva» univermağından almışdıq, yadımdadı. Cibindən tapdınız?
- Yox, barmağından çıxardıq – deyib onu mənə sarı uzatdı.
- Qəribədi, o, heç vaxt nişan üzüyünü barmağına vurmazdı. Yalnız bircə dəfə toyunda taxmışdı, vəssalam.
- Nə bilirsiniz, bəlkə heç vaxt bəxt üzüyünü barmağına taxmağa ehtiyac duymayıbmış? Bəlkə özü belə istəyibmiş?..
Sözün açığı müstəntiqin məsələyə belə yanaşması mənə bir az qəribə gəldi. İndi o da soyuq başlı, normativlərlə hərəkət edən əməliyyat işçisi kimi yox, elə mənim kimi düşünürdü. Bəlkə də dilə gəlib danışsaydı bu anlaşılmaz ölümə haqq qazandırmaq üçün məndən də yaxşı arqumentlər tapa bilərdi. Amma o, çox danışmadı, sadəcə ikicə kəlmə deyib uzaqlaşdı.
- Onlar meyitdən çox sevgi heykəlinə oxşayırlar.
- Siz də elə düşünürsünüz?
- Əlbəttə, elə bilirsiniz mənim ürəyim yoxdu…
Avqust, 2013
