Kulis.az Xalq şairi Məmməd Rahimin görkəmli dramaturq Hüseyn Cavidlə bağlı xatirəsini təqdim edir.

...Hüseyn Cavid məndən düşbərə istəmişdi. Bişirtdirdim. Səmədi,(1) Müşfiqi və Abdulla Faruqu da dəvət elədim... Demək olar ki, hamısı bir vaxtda gəldi.

Şaqqıltılı nərd işə düşdü, uduzanlar bir-bir sıradan çıxdı. Yenə söhbət başlandı. Həmişə olduğu kimi, söhbətin mərkəzində Hüseyn Cavid dururdu. Müşfiq onun, Tofiq Fikrətin, Əbdülhəq Hamidin, Məhəmməd Hadinin şeirlərindən hərarətlə oxuyur, "Fintan”dən parçaları "Şeyx Sənan", "Sis"i "Tarixi-qədim" əvəz edirdi. Axırda Müşfiq Məhəmməd Hadidǝn:

• Daim şər istəyən, ancaq xeyir törədən fəndgir Tanrı - Kilsədə metafizik macəra
• Aygün Səmədzadəyə vəzifə verildi
• Xanəndə Aqil Məlikov: "Ehsan vermək üçün bankdan kredit götürürlər" - Müsahibə

Bir ildırım olsam da, əritsəm gecələrdən
Bir parça olan örtünü gül üzlü səhərdən,-

misralarını oxudu.

Cavid dedi:

- Hadi bu şeiri (2) mənə cavab yazmışdır. Mən qadının çarşabda gözəl göründüyünü iddia etmişdim. (3) Hadi buna etiraz eləmişdi. Mən Hadinin bu misralarını dedim:

Qoymuş milǝl imzasını övraqi-həyatə,
Yox millətimin xətti bu imzalar içində.

Hadinin milli intibaha atəşin şeirlər ithaf etdiyindən, böyük həsrətlə yazdığından, ürək yanğısı ilə dilə gəldiyindən danışdıq. Sonra yenə Caviddən söhbət düşdü. Xarici səfərinə dair suallar verildi. O dedi: "Bir dəfə İstanbulda qəzetdə oxudum ki, yaxşı şeir müsabiqəsi elan edilmişdir. Mən də bu şeirimi təqdim elədim" - deyib şeiri oxumağa başladı:

Sarı gül, ey şikəstə solğun nur!
Çeşmi-nazində başqa rəzm oxunur.
Neçin aludeyi-qubar oldun,
Söylə bir, söylə, neçin soldun? (4)

Bu şeiri mən vərəm xəstəliyinə tutulmuş bir qıza yazmışdım, heç gözləmədiyim halda mükafat aldığımı bildim.

Mən Caviddən xahiş etdim ki, şeiri təkrar etsin, yazım. O, həmin sətirləri təkrar elədi. Səməd böyük ehtiramla:

- Cavid əfəndi, mən sizin romantikanı çox sevirəm, ancaq olmazmı bir az sadə yazasınız, hamı başa düşsün? – deyə sual verdi.

Cavid: "Siz sadə yazın, mənim öz yolum, öz ədəbi təhsil və tərbiyəm vardır. Bir də, şeiri sadələşdirmək olmaz!" - dedi.

Söhbəti qəlizləşdirmədik. Gənc idik. Özü də Cavid tez tutulan idi. Hətta nərddə uduzanda da qanı qaralırdı. Ona görə də bəzən bilərəkdən uduzmaq istəyərdik... Az qalmışdı bu gün də belə olsun. Bunu biləndə, duyuq düşəndə acığı daha çox tuturdu. Nə isə, düşbərə gəldi, ədəbi söhbət kəsildi. Süfrə yığıldı, çay gəldi, yenə söhbət başlandı. Cavid dedi:

- Mən bu fikirdəyəm ki, əsəri zümrələr üçün deyil, insanlar üçün, dünyanı sevənlər üçün yazmaq gərəkdir.

Faruq "insan məfhumu mücərrəddir" dedi. Cavid "insan məfhumu müqəddəs və konkretdir!" - deyə etiraz elədi. O bu sözləri deyəndə ahəngində ciddilik vardı.

Topraq vətənim, nəvi-bəşər, millətim – insan,
İnsan olur, ancaq buna izanla inandım!

misralarını oxuyub, "böyük Tofiq Fikrətdən öyrənin!" - dedi.

Xalqın istəyincə, Bakı, 1970

1. Müəllif burada və sonra Səməd deyərkən Səməd Vurğunu nəzərdə tutur.

2. M.Hadinin "Əlvahi-nəfəsət” şeri nəzərdə tutulur.

3. Hüseyn Cavid "Pǝnbə çarşaf” şeirini nəzərdə tutur.

4. Həmin bənd "Vərəmli qız” şeirindəndir. Əslində belədir.

Sarı gül! Ey şikəstə solğun nur!
Neçin aludeyi-xəyal oldun?!
Çeşmi-nazində başqa rəmz oxunur,
Söylə, bir söylə, sən neçin soldun?!

• Daim şər istəyən, ancaq xeyir törədən fəndgir Tanrı - Kilsədə metafizik macəra
• Aygün Səmədzadəyə vəzifə verildi
• Xanəndə Aqil Məlikov: "Ehsan vermək üçün bankdan kredit götürürlər" - Müsahibə