Kulis.az Fransanın Strasburq şəhərində yaşayan vəkil, tərcüməçi Dilbadi Qasımovla Qarabağ müharibəsi haqda müsahibəni təqdim edir.
- Dilbadi bəy, Qarabağ müharibəsinin Fransız cəmiyyətindəki əks-sədasını necə qiymətləndirirsiniz?
- Təəssüflər olsun ki, fransız cəmiyyətində bu barədə tam olaraq həqiqi məlumat yoxdur. Çünki, fransız cəmiyyəti uzun illər erməni təbliğatının nəticəsində beyinləri dolub. Artıq bu cəmiyyətdə belə bir fikir formalaşıb ki, ermənilər yazıq, məzlum, balaca, qırılmış, genosidə məruz qalmış bir millətdir, bu gün Türkiyənin dəstəyi ilə Azərbaycan yenidən həmin genosidi davam edir. Çox təəssüf ki, bu cür bilgilər var. Amma sözsüz ki, artıq Fransada azərbaycanlıların, azərbaycanlılara dəstək verən fransızların fəaliyyəti nəticəsində az da olsa bu tendensiya dəyişir. Birinci onu demək istəyirəm ki, burada indiyə qədər səsini çıxartmayan hansısa səbəblərdən bəzi fransız intellektualları hansı ki, bəzi məsələlərdən artıq xəbərləri var idi, onlar sözlərini deməkdən çəkinirdilər. Amma son bir neçə gündə mən müşahidə etmişəm ki, bəzi politoloqlar, ziyalılar açıq-açıq Azərbaycanı dəstəkləyirlər, Azərbaycanın haqq səsini dünyaya çatdırırlar. İkinci bir tendensiya - Fransada və Fransanın xaricində yaşayıb fransız dilini bilən gənclərin, istər qızların, istər kişilərin çox fəaldırlar. Demək olar ki, fransız dilində olan məlumatların hamısının altında azərbaycanlıların şərhinə rast gəlmək olur. Burda on-on beş nəfərdən söhbət getmir, yüzlərlə, minlərlə azərbaycanlı mobilizasiya olublar. Bir misal deyim. Mən internet vasitəsilə bəzi televiziyalara, portallara müsahibələr verirəm. İlk vaxtlar çıxışlarımın altında yalnız ermənilər şərh yazır, söyüb-təhqir edirdilər. İndi baxıram azərbaycanlılar şərhlərə nəzarət edirlər, ermənilərin bütün suallarına cavab verir, qarşısına faktlar qoyurlar. Fransada Azərbaycan diasporu ermənilərlə müqayisədə zəifdir. Bizim təsir dairəmiz onlardan çox deyil. Çünki onlar yüz illərdir burada məskunlaşıblar, möhkəmləniblər, bir çox imkanları ələ alıblar. Dünən mən məhkəmədə olduğum zaman Livan əsilli bir tərcüməçi mənə yaxınlaşdı, dedi, sənin videolarına baxdım. Mən gülərək dedim ki, sən livanlısan, yəqin, mənim dediklərimə inanmamısan. Dedi, yox, mənim üçün fərqi yoxdur, haralı olmağıma baxmayaraq sənin dediklərini yoxladım və ermənilərin dediklərinin həqiqətə uyğun olmadığını gördüm. Sevindiricidir ki, bu gün az da olsa azərbaycanlılar Fransada öz sözünü qəbul etdirməyə, Azərbaycanın maraqlarına öz töhfələrini verməyə başlayıb.
- Bildiyim qədər, xüsusilə sizin yaşadığını Strasburqda azərbaycanlıların aktivliyi bu ildən etibarən seçilir.
- Elədir. Bilirsiniz, Fransa ilə Azərbaycan arasındakı münasibətlər Strasburqdan - Azərbaycan Dövlət Dillər Universiteti ilə Strasburq Universiteti arasında imzalanan müqavilədən başlayıb. İlk azərbaycanlı tələbələr zamanında bura gəlib. Strasburq Almaniyaya yaxın olduğu üçün Almaniyaya gəlib orda sənəd ala bilməyən bir çox həmvətənimiz də bura gəliblər. Bunun üçün Strasburq Fransada azərbaycanlıları qarşılayan ilk şəhərdir. Bura gələn azərbaycanlıların əksəriyyəti tələbədir. Onların bir qismi hələ də Strasburqda yaşayır. Bu səbəbdən düz deyirsiniz, Fransada azərbaycanlılar deyəndə Strasburqun yeri çox əhəmiyyətlidir.
- Mən bilən, ilk dəfədir ordakı mətbu orqanları azərbaycanlıların da fikir və düşüncələrini almağa ehtiyac duyublar və siz, orda yaşayan digər həmvətənlərimiz artıq mətbuata çıxırlar.
- Bu, hələ çox azdır. İstədiyimiz qədər deyil. Amma əvvəlki zamanlarla müqayisədə çox yaxşıdır. Fransız kanallarında monitorinq aparmışam, demək olar, eyni kanal gün ərzində əks tərəf olmadan dörd-beş erməniyə efir verir. Bu mənadan bizim söz demək imkanımız çox azdır. Buna baxmayaraq mümkün qədər sözümüzü deyirik. Mənim özümün bir neçə dəfə mətbuat orqanlarına çıxışım olub. Düşünürəm ki, ən azı hər gün bir azərbaycanlı qəzetdə və ya televiziyada çıxış etməlidir.
Bir amili də nəzərə almalıyıq, on il əvvəl burda sözünü deyə biləcək azərbaycanlı çox deyildi. Televiziya kanalları azərbaycanlı ziyalılar tapmaqda çətinlik çəkirdilər. Bunun üçün əlaqələr lazımdır. Mən özüm burda mediaya çıxmaq üçün çox çalışıram. Tez-tez məktublar yollayıram televiziyalara. Burda Fransa telekanallarına nəzarət edən bir orqan var, televiziyaların birtərəfli çıxışına, yalnız ermənilərə söz verdiyinə görə ora şikayət məktubu yazmışam. Hazırda cavab gözləyirəm. Bu şikayəti Strasburqun millət vəkilinə də bildirmişəm. O da qeyd edib ki, çox doğru addım atmışam. Hətta məsələ ilə yaxından maraqlanacağını deyib. Deməyim odur ki, ermənilərlə müqayisədə bizim mütəxəssislərimiz çox azdır burda. Bəzi kanallarsa ya qorxurlar, ya da ümumiyyətlə ermənilərin irəli sürdüyü versiyalara qarşı söz demək üçün maraqlı deyillər.
- Belə bir tendensiya da var ki, Fransa cəmiyyəti irqçi mahiyyətlidir. Hind-Avropa ailəsi və xristian təəssübkeşliyi ilə ermənilərin haqsız mövqeyini müdafiə edir...
- Fransız cəmiyyəti birrəngli deyil. Burda həm də çox gözəl insanlar var. Sosial yönlü, başqalarını sevən, qardaşlıq prinsipi ilə çıxış edənlər var. Dediyiniz də doğrudur. Fransada əhalinin bir hissəsi, bəlkə də bir az çox hissəsi irqçi fikirlərlə yaşayır. Fransada bir problem də var. Tədris orda - Azərbaycanda olduğu kimi beynəlmiləl xarakterli deyil. Biz Azərbaycanda hər şeyi öyrənirik. Hətta ən kiçik ölkələri, onların tarixini, mədəniyyətini... Burda yaşayan insan elə bilir ki, Fransa sərhədlərindən o tərəfdə heç nə yoxdur. Yaxud da hamı acından ölür. Onlar Fransanı dünyanın mərkəzi sayır. Tədrisi yalnız öz mədəniyyətlərinə, öz tarixlərinə yönəlib. Qapalılıq var. İkinci tərəfdən, siz deyən xristian amili də var. Ermənilər yüz illərlə elə bir imic yaradıb ki, guya türklər onları qırıb. Fransa həmişə şərqdəki xristian azlıqları həmişə müdafiə edib. Xristian azlıqlara zəifliyi var. Fransada belə təqdim olunur ki, guya ermənilər oturduğu yerdə biz onlara hücum etmişik, onları qırırıq. Uzun illərdir təsəvvürlərində yaratdıqları yazıq, balaca xristian millətinə yenə də yazıqları gəlir, yenə də nə olur-olsun, hətta Azərbaycanın haqlı olduğunu bilsələr belə, ermənilərlə sakit davranmağın, müharibə etməməyin tərəfdarıdırlar. Fransızlar belə bir xasiyyət var; inandıqları bir fikri sonradan kiminsə dəyişdirməsi çətin olur. Onlar hesab edirlər ki, mən fransız kimi düşünürəmsə, deməli haqlıyam. Çünki mən güclü ölkəyəm, kimin haqlı, kimin haqsız olduğuna mən qərar vermişəm. Kənardan gələn biri onların yanlış düşündüyünü deyəndə, heç cür qəbul etmirlər.
- Prezident Makronun ermənipərəst çıxışı yerli fransızlar və digər xalqlar tərəfindən necə qarşılandı?
- Onlara görə, Makronun ermənipərəst çıxışında qeyri-adi bir şey yoxdur. Makron fransızların istədiyi fikirləri söyləyib, yenilik yoxdur. İkinci bir tərəfdən, Fransada çox böyük daxili problemləri var. Erməni məsələsi onların tək problemi deyil. Onlar üçün bu məsələ hər hansı bir ölkədə gedən müharibə haqqında məlumat sahibi olmaqdan kənara çıxmır. Söhbət, təbii ki, erməni əsilli olmayan fransızlardan gedir. Onların işsizlik problemi, miqrasiya problemi daha vacibdir, nəinki erməni məsələsi...
- Biz nə edə bilərək ki, fransızların siz deyən eqosu deyil, həqiqəti öyrənmək istəyi önə çıxsın?
- Bu suala cavab vermək asan deyil. Bu haqda mən də çox düşünmüşəm. Şəxsi fikrim belədir ki, biz Fransaya bacardığımız qədər çox tələbə göndərməliyik. Orda intellektual baza, intellektual icmalar yaratmalıyıq. Bu tələbələr zamanla öz çıxışları, yazıları ilə sözlərini deyəcəklər. Düşünürəm ki, bu gün bu, ən mədəni və effektli çıxış yoludur. Övlad valideynini seçmədiyi kimi, biz də qonşularımızı seçməmişik, ən axmaq, ən pis qonşular bizə qismət olub. Bizim də ömür boyu onlarla mübarizə aparmaqdan başqa əlacımız yoxdur. Arzu edirəm, gələcəkdə Azərbaycanda elə bir nəsil yetişsin ki, erməniləri siyasi-mədəni formada məğlub etsin, öz yerində oturtsun və ölkəmizin haqlarını qorumağa müvəffəq olsun.
- Amin. Müsahibə üçün sağ olun.
- Siz də sağ olun.
