Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının üzvləri hər il dəhşətli Xocalı faciəsinin ildönümünü dərin kədər hissi ilə qeyd edirlər. Yüzlərlə günahsız insanın qəddarlığın və zorakılığın qurbanı olduğu həmin hadisənin baş verməsindən 27 il ötür.
Dəhşətli Xocalı hadisələri Azərbaycanın hər bir vətəndaşı, bütün xoşməramlı insanlarla yanaşı, respublikamızın bəstəkarlarını da sarsıdıb. Xocalı soyqırımından qısa müddət sonra bu faciəyə həsr olunmuş müxtəlif janrlarda musiqi əsərləri yaradılıb.
Bu mövzuda ilk əsərlərdən biri musiqisi faciəli notlarla dolu olan Məmməd Quliyevin böyük “Simfoniya-Rekviyem”idir. Sonra Arif Mirzəyevin “Xocalı uşaqlarına laylay” orqan kompozisiyası, Oqtay Rəcəbovun “Xocalı avazları” çoxhissəli oratoriyası, Yusif Mirişlinin “Xocalı-613” simfonik poeması bəstələndi.
Hadisələrin birbaşa izi ilə yazılmış bu ilk əsərlərdən sonra Xocalı faciəsi sonrakı illərdə də bəstəkarların azalmayan həyəcanla müraciət etdikləri mövzu oldu. Bir-birinin ardınca Azər Dadaşovun “Xocalıya ədalət” simfonik plakatı, Faiq Nağıyevin xor üçün “Xocalı harayı” əsəri, Nazim Quliyevin “Xocalı” operası, Elnarə Dadaşovanın “Xocalı laylası” bəstələndi.
Başqa ölkələrin və xalqların da musiqi sənəti təmsilçiləri Xocalı mövzusuna biganə qalmadılar. Məsələn, tanınmış Rusiya bəstəkarı, Rusiyanın Xalq artisti Aleksandr Çaykovski “Xocalı” matəm musiqisini bəstələyib. Fransız bəstəkarlar Pyer Tillou və Roman Zantenin bəstələri, həmçinin tanınmış qazax bəstəkarı Balnur Kıdırbekin “Xocalı qurbanları” əsəri bu dəhşətli faciəyə həsr olunub. Bu əsərlərin təkcə bəstələnməsinin deyil, həm də son illərdə dünyanın müxtəlif şəhərlərində ifa edilməsinin də böyük əhəmiyyətini qeyd etmək lazımdır.
Xocalı faciəsinə həsr olunmuş mətəm əsərlərinin sırasında həm də Azərbaycan bəstəkarlarının bu faciənin adının keçmədiyi əsərlərini də xatırlatmaq olar. Onların arasında Tofiq Bakıxanovun “Hümayun” simfonik muğamı, Nəriman Məmmədovun Yeddinci simfoniyası, Azad Zahidin “Rekviyem” əsərini göstərmək olar.
Yeni əsrin Dağlıq Qarabağ münaqişəsi və Xocalı hadisələrinə həsr olunmuş ən böyük və əhəmiyyətli əsəri Firəngiz Əlizadənin “İntizar” operasıdır. Bu əsərdə xalqımızın çəkdiyi ağrı-acı, günahsız insanların öldürülməsi, Azərbaycan ailələrinin qəddarcasına məhv edilməsi, xeyir və şərin mübarizəsi əks olunub. Təsadüfi deyil ki, bu opera kədərli anım günlərində Opera və Balet Teatrının repertuarından düşmür.
Xocalı faciəsi ilə bağlı yeni və bu yaxınlarda ərsəyə gətirilmiş əsərlərdən isə Rəna Qədimovanın “Sarı gəlin” balladasını, Rüfət Ramazanovun simli orkestr üçün “Təəssürat” və orqan və xanəndə üçün “And” əsərlərini, İlham Azmanlının orkestr üçün “Ağı” musiqisini göstərmək olar.
Üzərindən illər keçməsinə baxmayaraq, kədər və qəzəb hələ də ədalət və humanizm prinsiplərinə biganə olmayan insanların qəlbini doldurur. Respublikamızın bəstəkarları Heydər Əliyev Fondunun vitse-prezidenti Leyla Əliyevanın rəhbərliyi ilə dünya miqyasında aparılan və Xocalı haqqında həqiqətləri yayan beynəlxalq kampaniyanı bütün qəlbi ilə dəstəkləyirlər.
Hər il Xocalıya həsr edilmiş yeni əsərlərin ərsəyə gətirilməsi ziyalılarımızın və incəsənət xadimlərinin bütün Azərbaycan xalqı ilə birliyinin, yaradıcılıq prosesinin Vətənimizdə baş verən hadisələrlə ayrılmaz vəhdətinin təcəssümüdür.
