Kulis.az Məlik Rzanın "Səkkiz tənha məzar" hekayəsini təqdim edir.
“- Başa düşmürəm, Cəfərov. Bədən yırtılmayıb, qan izi yox.
- ...
- Bəs ondan əvvəlki yeddi nəfər?
- ...
- Bəs o kitab? O kitabı oxudun? Bu adamlar necə ölüblər, Cəfərov?
- Bilmirəm, yoldaş prokuror. Məncə bu adamlar bəşərə sirr qalan üsulla özlərini öldürən gizli təriqətin üzvləridir. Kitabın səkkizinci hissəsi boşdur. Açığı, kitabdan heç nə başa düşmədim. Böyük ehtimalla mərhum dəli idi. Bəlkə də kitabı o yazmayıb".
Yazmayacağıma söz verdiyim gecənin səhərisi yazıb, onu öldürdüm.
Əylənmək üçün başladım, qurtuluş üçün hüznün səmasına uçdum, qəlbimə bütün dünyanın kədəri yığılıb döş qəfəsimə çırpıldı, içinə düşdüyüm səhranın tozu burnumu tutub nəfəsimi kəsdi, ilıq ilğımların şirin qıdıqlarından məstləşib ehtirasdan boğulan tənhalar kimi əllərimi işə saldım, içimdəkiləri vərəqlərə boşaltdım, yazdım. Yazmaq isə öldürmək idi.
Qara şahmat piyadasına bənzər çarşablı qadınların yanından ötüb qəbiristana girəndə yarpaqlar bir-birinə sürtülən əli içi təkin xışıldadı. Ölülərinə ağlayan təkəmseyrək adamların yanından təlaşla şığıyıb yeddi tənha məzara yetişdim. Yeddi siqareti dəstələyib sümürdüm. Külək ərəbcə duaları tərkində gətirib qulaqlarıma üfürdü. İkindi vaxtının kədərinin içimə girib qəlbimi hər döyüntüdə ayrı cür inlətdiyi qürub vaxtında qara üzlüklü kitaba səkkiz tənha məzarın əhvalatını yazmağa başladım. Yazıb, öləcəkdim.
I
Hər şey, zülmətlə başladı. O gün həmişəki kimi ikindi vaxtının içimə dürtdüyü sıxıntıdan qurtuluş üçün səs-küylü dostlarımın yanına qaçmış, beş-on dəqiqədən sonra vicdanımı sirkələyən peşmançılıq hissiylə bir bəhanə uydurub tənhalığıma qayıtmışdım. Günlərim dəhşətli keçirdi. Sabahlara planlar qurur, gün boyu axmaqlıqlar edir, Sizif kimi eyni qaya parçasını hər gün dik zirvəyə daşımaqdan yorulmurdum. İndi, yenə sabah saatlara bölüb hər parçaya parlaq işlər calayır, xəyallarımdan xumarlanırdım. Sübh vaxtı Ceylanın “Qış yuxusu”na baxacaq, günortaya qədər Prust oxuyacaq, ikindi vaxtından qüruba qədərsə “Məsumiyyət muzeyi”nin eksponatı kimi romana bütün ruhumla hopacaqdım. Qürubdan sonra isə keçən həftədən bəri oxumaq istədiyim “Yuxu ovçusu”na zəngin keçən günümün sərxoşluğuyla sinəmi dalğa kimi qabardıb səmt alacaq, gecənin zülmətində dəfələrlə yarımçıq qoyub ertələdiyim Tanpınar hekayəsini söz təşnəliyinin yanğısıyla bir qurtuma bitirəcəkdim.
Beləcə, xəyalımda veyillənirdim ki, sonrakı günlərdə həyatımı dəlib yuxularıma qarışacaq, bütün varlığımı sarsıdıb zəhərini qanıma yeridəcək o paslı, xırıltılı səsi eşitdim. Səs zülmətimə əvvəlcə azan kimi uzaqlardan pıçıltıyla gəldi, sonra Təpəgözün qulaq deşən hönkürtüləri kimi bağırtıyla canlanıb qulaqlarımı tutdu.
“Gördüyü hər işdə aldanmaq dəyişməz taleyidir insanın. Hər axşam parlaq planlar qurar, günboyu axmaqlıqlar edərəm”
İçimə çovğun düşdü, buz kimi soyudum. Çovğun bütün yad uğultuları boğdu. Yalnız o paslı, xırıltılı səsin əks sədası qulaqlarıma qandallandı. Zülmətdə boş-boşuna vücudsuz səsin bədənini axtardım. Heç kimi görmədim, heç nəyi tapmadım. Həyatıma gəlmiş bu mübhəm səsi yozmaq üçün gözlərimin ardına, yuxularıma getdim.
II
Gen dünyadan uzaq düşdüyüm gündən bu yana xoşbəxt idim. Həyatım dəyişmişdi. Artıq kitablara məhkum olmuşdum. Gün boyu sarı vərəqlərin içində səhradakı dərviş kimi veyillənir, qəhrəmanların bütün ehtiraslarını, bədbəxtliklərini, itkilərini özümünkü bilirdim. Mövcud şəhərlərə tutuna bilməyib xəyali şəhərləri yaradan Markoyla birgə xaqanlara yalanlar danışır, rütubətli otaqların soyuq yataqlarında şəhərin uğultularına məhəl qoymadan bəyaz qadınlarla sevişir, bəzən qaramat bir qəhrəmanla körpüdən külrəngi səmada uçuşan qara-qara qarğalara baxırdım. Xəyallarımda yaşayırdım. Köhnə sovet binalarının ətəyindən yapışmağa göydələn tapmadığı şəhəri - tanrıdan göndərilmiş bədbəxtlik açıqcasını çoxdan unutmuşdum.
Sən demə, xoşbəxtlik Çexovun hekayələri kimi yerin üstündə, gözlərimin önündə imiş! Dostlarımın bütün dəvətlərini rədd etdim. Xəyalımın işıqlı sahələri əvəzinə palçıqlı yollarda gəzinmək mənə qorxunc gəlirdi. Yalnız həftə sonları qolları bal rəngli, şəlalə saçlı sevgilimlə görüşür, kinoteatrın qaranlıq künclərində həyatımızın hələ yaşanmamış ən xoşbəxt anını təqlid edir, yağışdan sonra bozarmış Xəzərin sahilində oturub sükutumuzu dinləyirdik. Sanki, həyatım bitməyəcəkdi.
Amma, bitdi, gözlənilmədən. Ona görə ki, yaza bilmədim. Ona görə ki, xoşbəxtlik məni zəhərlədi. Ona görə ki, fəhmimi itirdim. Ağzımda dəniz suyunun acısı, qarnımda peşmançılıq sancısı vardı o gecə, skamyada oturmuşdum. Küçələr boş, içim tənha idi. Yarpaqlar xışıldayır, sarı işıqlar pəncərələrdən qaranlıq səkilərə axırdı. Mətnlərimi yazdığım zülmətimi məndən oğurlamış o pıçıltını düşünürdüm. Sanki, tozlu bir kitabın içindən, quyuların dibindən çıxıb gəlmişdi o səs. Demək işıqları söndürsəm, zülmətimə qayıtsam o pıçıltı pillə-pillə böyüyüb bağırtıyla qayıdacaqdı. Düşüncəmdən vahimələndim, içimə üşütmə düşdü bürkülü havada. Elə o an, o an kimsə şamı üfürdü, bütün şəhərin, göylərin işıqlarını söndürdü. Qulaqlarıma vücudsuz bir səsin bağırtısı çırpıldı.
“Xoşbəxt illər, itmiş illərdir”.
Şəhər işıqlananda skamyadan qalxıb ağır-ağır evimə yeridim, qapını kilidlədim, pəncərələrimi pərdələdim. Ondan sonra nə sevgilimi, nə də dostlarımı heç vaxt görmədim.
III
Hər şeyin əvvəli iztirab idi. Gecələri yatmayan, gündüzləri yuxularına qaçıb həyatı unutmuş yazıçının kirli pastelində öskürəklərini uda-uda, canındakı cəncəl xəstəliklə əlləşə-əlləşə yuxusuzluqdan bərəlmiş gözlərinin ardındakı xəyallarını, bədbəxtliklərini yazdığı roman idi əlimdəki. Sənətin mayakı olan bədbəxtlik ruhuma dolmuşdu. Ağrıyırdım. Qurtuluş üçün yazmalıydım. Yazmaq isə zülmətə qayıdıb o dəhşət bağırtılarını yenidən eşitmək idi.
Şəhərimi qarış-qarış gəzdiyim o günlərin xoşbəxtliyindən əsər-əlamət qalmamışdı. Yaza bilmədiyim günlərdə pəncərəmdən mənzərələrini çəkdiyim şəhər indi ağ-qara şəkillərə çevrilib yaddaşımdakı tozlu bədbəxtlik albomunun xəzan vərəqlərində özünə yer eləmişdi. Artıq xəyalımın sonuncu ümid yerini - şəhərimi, bədbəxtliyimə uduzmuş, zülmətə qayıdıb həmin bağırtıları, pıçıltıları yenidən eşitməkdən qorxmuşdum. Ona görə də qürub vaxtı pərdələrdən süzülən sarı işıqlarda bədbəxtliyimi ağ vərəqlərə yazıb ağrıdan qurtulmaq istədim, o gün. Qərarlıydım, yazacaqdım. Əvvəl yaza bilməmək uğursuzluğundan ürküb kədərləndim, sonra ruhum bədənimə-göyərtəsinə çıxıb mənə bu cümləni yazdırdı.
“Həyatımın ən xoşbəxt anıymış, bilmirdim”.
Cümlə bir an gözlərimdən itdi, qayıdanda isə mən yox idim. Bəyaz kağızda, dumanların içində tənha qalmışdım. Dumanda peyda olmuş vücudsuz səsin cüt gözü mənə ötüb-keçənlərin, unudulanların kədəriylə baxmışdı. Artıq, hər şeyin bitidiyini, heç bir şeyin mənim bədbəxtliyimi qarşılaya bilməyəcəyini, ölənəcən canımdakı xatirələrdən rahatlıq tapmayacağımı anlamışdım.
IV
“O gün bütün daşlar ağacın təkəmseyrək budaqlarına dəyib qayıdır, yarpaqları xışıldadıb yağış kimi başımıza yağırdı. Başı göyə dirənən, binalardan uca ağacın lap ucu qırmızıyla ləkələnmişdi. Hamımız da daş atmaqdan yorulmuşduq. Tutdan qaralmış torpaqdakı yalın ayaqlarımız yapış-yapış idi. Günəş çoxdan üfüqdən itmişdi, toranlıq çökürdü şəhərə. Uşaqlar son daşlarını başdansovdu ağaca atıb evlərinə qaçır, tinlərdən burulub gözlümdən itirdi. Bircə mən, bir də aşağıdan yuxarı ilk itkisi olan qırmızı topuna baxan gözüyaşlı Səlim qalmışdı cəncəl ağacın altında. Səlim sarı, solğun üzümə ərklə ağlayırdı. Son ümidi mən idim Səlimin, bilirdim.
Balaca, itiuclu daşı ovucladım, ucalarda küləklənən azman ağacı gördüm, daşşız əlimdən yapışmış Səlim gözlərini yumdu. Titrəşən kirpikləri göylərə dua edirdi. Gözlərim onun kirpiklərindən qopub ağaca qayıdanda qarşımdakı ucalıqdan qorxub tərəddüd etdim bir an, sonra, var gücümlə daşı ağaca atdım. O ağaca ki, o, bizim şəhərimizdə göydələn əvəziydi. Daş qanadlanıb uçdu. Budağa dəyib küt səs çıxardı. Uçduğu kimi də qayıdıb başımı yaranda ilıq qanın dadını dodaqlarımda hiss etdim. Göydəki buludlar məni dövrələyib duman oldular. Səlim isə yenə də ağacın başına, qırmızı topuna kədərlə baxırdı. Son gördüyüm bu oldu.
O gündən illər keçdi, oradakıların hamısı böyüdü, hamısı itirdi, hamısı kədərləndi. Amma Səlim, Səlim elə o il, o gülüşlü yaşında özünü, hər şeyini yuxarıya itirdi. Atasını çovğunda döyülmüş şəhərin qış günündə içməkdən huşu itirdiyi kafenin soyuq masasında yuxusu, anasını atasının yoxluğu öldürdü. Böyük kişilər kimi kimsəsiz otaqların təkcənələyində ürəyi partladı Səlimin. Mən Səlimlə birgə uşaqlığımı itirdim o qış. Ağac isə, bizim başımızın üstündə yaşıl yarpaqlarıyla necə küləklənirdisə, bizdən sonrakı uşaqların başı üstündə də canındakı qırmızısını itirib solğunlaşmış topla birgə - eləcə küləkləndi”.
Keçən gecədən yazmağa başladığım uşaqlıq xatirələrimdən sonuncusudur bu. Dayanmışam. Nə ətrafımdakı zülmətdən, nə də o zülmətin bağrından qopub gələ biləcək bağırtılardan qorxuram. Amma yenə də yazmaq, dayanmadan yazmaq, bağırmaq, mətnlərimlə adamları tənhalığımın görüşünə çağırmaq istəyirəm. Uzun saçlarını qulaqlarının ardına bənd eləmiş içimdəki adam da mənə bunu təlqin edir. Həyatını yuxularında yozan Xəzər sevdalısının şair hayqırtısıdı bu səs. Amma, yaz. Tolstoyun romanlarının sükutunda, Pamukun mazoxistliyinin coşqunluğundakı bu sədadən ürəklənib yazıram.
“................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ Yazmaq isə xəyanət idi...”
İndi həmin gecəni dumanlı xatırlayıram. Nə etdiyim, necə etdiyim yadımda deyil. Yalnız o yadımdadır ki, həmin o mübhəm səsin vücudu olub bu cümləni zülmətə dəfələrlə pıçıldadım. Dəfələrlə. Pıçıldıya-pıçıldaya yuxularıma getdim. Dəfələrlə.
Yatağımda yuxuyla oyaqlıq arasında bu cümləni sayıqlayanda əlindəki qara pişiyi tumarlayan, gözlərinin altı çökmüş bir kişi peyda oldu. Yorğun idi, sanki əsl şəxsiyyətini hansısa içki masasında qoyub gəlmişdi. Zəlzələdən sarsılmış əyalət şəhərinin veyilləndiyi küçələrindən zülmətimə gəlib çıxmış qaramat kişi başımın üstündə çox dayanmadı, nağıl kimi bir cümlə pıçıldayıb gəldiyi kimi də getdi.
“Bu ölümlü həyat, yuxusuzluğa dəyməzdi”.
Həyatımdan qopub yuxularıma qayıtdım.
V
Gördüyüm səma idi - mavi səma. Buludsuz, quşsuz... Bizim şəhərin küləksiz günlərindəki dənizə bənzəyirdi bu səma. Sinəmdə isə bir ağırlıq – dünya ağırlığı. Gördüm ki, sinəmdəki ağırlıq üzünü görmədiyim bir kişinin dərdli başıdır – üzünü əlimlə yoxlamışdım, cod tüklərindən bildim, kişidir.
Uzandığım yerdən qalxa bilmirdim, məni torpağa zəncirləmişdilər. Hər tərpənişdə zəncirlərin səsini eşidirdim. Adamlar yatanda necə sakitcə nəfəs alırsa, o da elə nəfəs alırdı. Sağ əlində kitab vardı. Kitabın qırışlı qara üzlüyünə heç nə yazılmamışdı. Bu kitabı xəyallarımdan tanıyırdım. Kitaba baxan kimi o paslı səsi xatırlamışdım. O səs ancaq vərəqlərini hər çevirəndə yarpaq kimi xışıldayan, içində qurumuş çiçəkləri bəsləyən, çürümüş otların qoxusuyla ətirlənmiş bu kitabın içindən çıxıb gələ bilərdi. Başını sinəmə qoymuş bu adam da həmin mübhəm səsin vücuduydu. Qəhvəyi, yumşaq saçları ancaq səmasını, sarı qumlu torpağının bir parçasını gördüyüm məkanda bizim şəhərin kənarındakı tarlalar kimi küləklənirdi. Əlim bu saçları şəfqətlə sığalladıqca yeni bir aləmin astanasında təlaşlanan içim ilıq ilğımların şirin qıdıqlarıyla dolur, gözlərim yaşlanırdı. Sanki sinəmdəki başın yiyəsini cənnət günlərindən bu yana tanıyırdım. Bir tərəfdən də ətrafımın cazibəli sükutundan məst olmuşdum. Hər şey yuxularımın rəngindəydi.
Amma, Çexovun hekayələrindəki kimi birdən, sinəmdəki baş tərpəndi, sərt tərpənişlərdən diksinib gözlərimi göylərdən endirəndə yarpaq damarlı qırışların həkk edildiyi ovucda, nazik, uzun barmaqlı ələ yapışmış həmin tozlu kitabla qarşılaşdım. Kişi əvvəl öz səsiylə danışmaq istədi, sonra boğazını təmizləyib öskürdü, həmin mübhəm səsin xırıltısıyla sözlərini hecaladı.
“Eşit. Gördüyün kitabı mən sənin sözə çevirə bilmədiklərindən bəslənib yazmışam. Birinci hissəsi çox bayağıdır, rəzillikdir. İkinci hissəsi... Birincini oxusan, kitabı yandırıb yaşayacaqsan, birbaşa ikincidən başlasan, əminlikdən öləcəksən”.
Səma küllənib buludlandı, yağışların dərimə təmasından huşum getdi, yalnız belimdəki yanğıdan, qulaqlarımdakı çırtıltıdan ətrafımın yandığını biləndə qışqırıqla zülmətimə oyandım. Tər içindəydim. Bəlkə yuxumdakı yağışların damcılarıydı, qurumayıb bədənimdə qalmışdı, bilmirəm. Amma o... O da yuxumdan mənlə bir oyanıb zülmətimə gəlmişdi. İndi paslı, xırıltılı səslə yox, özünün təmiz, pak səsiylə danışırdı.
VI
“Yuxularından tək oyanmayan birinci adam sən deyilsən, qorxma. Səndən əvvəl bizə xəyanət edənlərin yuxularından çıxıb gəlmişdik şəhərlərinizə. Təbiətdən qaçıb şəhərlər yaratdız, evlər tikdiz. İndi, qaçdığınız yerlərin həsrətini çəkirsiz bomboz şəhərlərdə. Onların hamısı yazıb bizi öldürdü. Özlərindən sonra quruca kitabları qaldı gen dünyada. Elə sən özün, məndən əvvəl öldürdüyün bərkiməmiş pıçıltıların, vücudlaşmamış səslərin sayı hesabı yoxdur. Sən var olandan biz də varıq bu zülmətin içində. Göydələnsiz uşaqlıq günlərində əynində tünd məktəb paltarı, evsizlərin səkilərdə sürünən addımlarının məchulluğundan qorxub yerinə mıxlananda göz yaşlarından pıçıltılarımız axırdı. Unutmusan. O tut ağacının başında yarpaqlarımızın xışıltısını dinləyib bütün şəhəri, şəhərin arxasında mavilənən Xəzəri görüb şəhərin bətnindəki heçlikdən heyrətlənəndə içində cücərib bərkimişdik. İndi o heçliklərin canına yamanmış sehrli quyuların cazibəsindən xəbərdarsan. Boşluqdan heyrətlənən babanının üzündəki təəccübə həqiqətimizi nəqş etmişdik o cənnət günlərində. Sonra şəhəri tikən baban təkcənəliyindən boğulub adamsız evində ərəbcə duaları kiril hərfləriylə həkk etdiyi qara üzlüklü dəftərinə “Şəhəri tikdik, indi tənhayıq”, yazmışdı. Babama xəyanət etmişdi. Yazıb, onu öldürmüşdü. Hardan biləydik, inanmışdıq sənə. Babanın xislətindəki xəyanət sənin xilqətində susmuşdu. Heç yerə yazmırdın, heç kimə danışmırdın, yuxularını gizlədirdin. Sənə küləklərimizin uğultusundan, günəşimizin istisindən, qürubumuzun sürməsindən pay verdik. Pay verdik ki, sirrimizi içində dəfinəyə çevirib geninlə özündən yarananlara ötürəsən. Sən də oldun əclaf. Yazırsan, dayanmırsan. Məndən əvvəl neçə-neçə vücudsuzlaşmamış səsi, bərkiməmiş pıçıltını, hələ kəkələyən qardaşlarımı yazıb öldürdün. Yorulmursan. Hələ ölüb getmiş adamların duymadığı mübhəmlikləri yazıb onlardan sonra gen dünyada qalıb veyillənən pıçıltılarımızı da öldürürsən.
Bərkimiş pıçıltılarımla zülmətinə gəldim. Düşündüklərindən, yazmadıqlarından, yuxularından vücudlaşıb sənə əyan oldum. Böyük bir sirrin astanasındasan. Daha nə deyim sənə? Səni sözə çevirə bilmədiklərindən bəslənib yazdığım kitabla müjdələyirəm. Birinci hissəsini oxusan, yaşayacaqsan. Xilqətində əbədiyyət qədər yer eləmişəm özümə. Hər şey geninə yazılıb. Səndən yarananlarla birgə cənnətin sözsüz günlərinə yolun var. Söz vermə, eşit. Ya da, yazıb məni öldürəcəksən, hər şey toz olacaq. İçindəki ilğımların şirin qıdıqları səni ikinciyə aparıb öldürəcək. Əminlikdən öləcəksən.
Sübh düşür, gedirəm.
Unutma, yaşasan səndən yaranan tayfayla birgə mübhəm aləmə gömüləcəksən, ölsən vücudun qədər yerin var bağrımızda”.
VII
Yazmayacağıma söz verdiyim gecənin sabahı yazıb onu öldürdüm.
Əylənmək üçün başladım, qurtuluş üçün hüznün səmasına uçdum, qəlbimə bütün dünyanın kədəri yığılıb döş qəfəsimə çırpıldı, içinə düşdüyüm səhranın tozu nəfəsimi kəsdi, ilıq ilğımların şirin qıdıqlarından məst olub ehtirasdan boğulan tənhalar kimi əllərimi işə saldım, içimdəkiləri vərəqlərə boşaltdım, yazdım. Yazmaq isə, öldürmək idi.
Ondan sonra daha altı vücuda xəyanət edib yazmışam. Hamısı zülmətimə gəlib eyni nağılları danışdı, eyni vədləri verib bir gün sonra öldürüldülər. Cansız vücudlarını gecə xalçaya büküb adamsız küçələrə atdım. Hamısını şəhərdəki qəbiristanda basdırıb üstlərinə ağ şahmat piyadalarına bənzər adsız başdaşıları sancdılar. Heç yeri yırtılmayan, vücudunda qan izi olmayan cəsədlərin sirri bu günə qədər də açılmamış cinayətlərin sırasındadır.
Sonuncu vücudu öldürdüyüm gündən bu səhərə qədər xilqətimdə özünə yer eləmiş ehtirasla həmin qara üzlüklü kitabı oxuyuram. Oxuduqca gözlərim çuxura düşür, saçlarım tökülür, üzüm solğunlaşır, tabutsuz ölüyə çevrilirəm. Burnumda əminliyin leş qoxusu var.
Yalnız bu səhər sürətlə çevirdiyim vərəqlərin birinin ortasında “Şəhəri tikdik, indi tənhayıq” cümləsiylə qarşılaşanda anladım ki, bu mübhəm kitab tayfamızın əvvəlindən bu yana yazılan, yazmaqla öldüyümüz intihar kitabıdır. “Atan oxuduğu kitaba nəsə yazdığı yerdə öldü, oğul” O vücud məni aldatmışdı. “..ərəbcə duaları kiril hərfləriylə həkk etdiyi qara üzlüklü dəftərinə..” “..sözə çevirə bilmədiklərindən bəslənib yazdığım kitabla..” Sonuncu mən idim, anlamışdım. Bu rəzil kitabı yazıb bitirəcək, həyatları əvvəlindən bədbətliklə hədiyyələnmiş tayfamızın kökünü kəsəcəkdim.
İçimdəki əminlikdən qurumuş “cadarlı şoran torpaqlar” ayaqlarımı dikəldib qəbiristina necə gəldiyimi əhvalatın əvvəlində yazmışam. Ölümümdən sonra kitabımı oxuyacaq bədbəxtlərin halına acıyıram. Əminlikdən öləcəklər. İndi, burada, qürubda son cümlələrimi yazıram. Yəqin ki, bu cümlələrdən sonra öləcəm. Qəbirisitandayam. Yarpaqlar xışıldayır, küləklər əsir, kimsə, konserv qutusunu təpikləyir, adamlar ağlayır. Quşlar uçur. İtlər ulayır qüruba. Həyatdır. Başımın üstündəki.. Mavi. Mavi... Fəhmimi itirirəm. Sözləri itirirəm. Fəhm. Yazmaq. Söz. Bu ucalığın adı... Ucalıq... Sözlər... Qırmızı. Qürub. Qürub? Qürub nə idi?
VIII
