2017-ci ilin bitməyinə artıq sayılı günlər qaldı. Bu il Azərbaycan ədəbiyyatında nələr baş verdi? Hansı hadisələrə şahid olduq?
İtirdiklərimiz
Dünya şöhrətli azərbaycanlı alim, qeyri-səlis çoxluqlar nəzəriyyəsinin və qeyri-səlis məntiqin banisi, Kaliforniya Universitetinin professoru Lütfi Zadə Kaliforniyada dünyasını dəyişdi.
Əməkdar artist Telman Əliyev ürək çatışmazlığından dünyasını dəyişib.
Xərçəng xəstəliyindən əziyyət çəkən Aşıq Ədalət (Ədalət Nəsibov) bu il gözlərini əbədiyyən yumdu.
Ağ ciyər xəstəliyindən əziyyət çəkən şair Yetim Eyvaz 65 yaşında vəfat edib.
Opera və Balet Teatrının solisti Qəndab Quliyevanın ölümü də mədəniyyətimizin ağır itkilərindəndir.
Bu il itirdiklərimiz arasında İlyas Tapdıq və Camal Yusifzadə də var.
Mövlud Mövludun intiharı - ilin ən dəhşətli hadisəsi deyə bilərik. Gənc yazıçı 2017-ci il martın 16-da gecə saat 02:00 radələrində yaşadığı 7-ci mikrorayon, Axundov küçəsindəki 17 mərtəbəli binanın 17-ci mərtəbəsindən özünü ataraq intihar etmişdi. Bu dəhşətli olay təkcə ədəbiyyat camesini deyil, bütün Azərbaycanı sarsıtdı. Yəqin ki, ilin ən travmatik hadisəsi kimi həmişə kədərlə xatırlanacaq. Mövlud Mövludu həmişə xatırladacaq daha bir hadisə isə onun “Çətirsiz” adlı kitabının çapı idi. Kitabda gənc yazıçının hekayələri toplandı. Bu həm də 28 yaşlı yazıçının ilk və son kitabı oldu.
Bu il ədəbiyyatımızda gözəl hadisələr də oldu. Kitablar çap olundu, mükafatlar qazanıldı, beynəlxalq festivallarda yazarlarımız iştirak etdi və s.
Bu il fərqlənən kitablar
Yazıçı Seymur Baycanın “Alatoran” yayınlarında “Gecikmiş hekayələr” kitabı nəşr olunub. Kitaba yazıçının son illər qələmə aldığı hekayələr toplanıb.
Nəriman Əbdürrəhmanlının “Taclı” romanı - “Qanun” nəşriyyatında çapdan çıxan əsər oxucuların marağına səbəb olub. Roman görkəmli dövlət xadimi Şah İsmayıl Xətai və onun həyat yoldaşı Taclı Bəyimin həyatından bəhs edir.
Zahir Sarıtorpağın “Dərdin sarı çəpkəni” kitabı - Üç romanın (“Dərdin sarı çəpkəni”, “Kül”, “Qarğa marşrutu”) yer aldığı kitab ədəbi ictimaiyyət tərəfindən maraqla qarşılanıb.
Uzun müddət oxucuların intizarla gözlədiyi, ilin ən maraqlı kitablarından biri Salam Sarvanın “Heykəl tənhalığı” şeirlər kitabı oldu. “Heykəl tənhalığı”nı Salam Sarvan özünün ilk kitabı hesab edib və məşhur şeirlərinin bir neçəsini yenidən redaktə ilə oxucuların diqqətinə çatdırıb. Kitabın imza günü “Soyuq əllər, isti ürək” yarmarkasında keçirilib və böyük maraqla qarşılanıb. 1000 tirajla çapdan çıxan kitab tamam satılıb.
Bircənin “Cəhənnəmdən qaçmış mələk” romanı - Kulis.azda hissə-hissə yayımlanan bu debüt-roman oxucuların diqqətini çəkib. Qadın mövzusunu ələ alan romanın müəllifi oxucular üçün qaranlıq qalıb. Kimliyinin gizli saxlanması, şəklinin olmaması da Bircəyə marağı birə-beş artırıb.
"ATV Kitab" və "Hədəf Nəşrləri"nin yeni "Çağdaş nəsrin ustaları" seriyasından işıq üzü görən “Balıq gülüşü” Mübariz Örənin ilk kitabı oldu. Kitaba yazıçının hekayələri ilə yanaşı dərc olunan və oxucuların böyük rəğbətini qazanan “Ağ buludlar” romanı da daxildir. 13 iyul 2017-ci ildə Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrında həmin kitab oxuculara təqdim olundu. Yazıçının çoxdan bəri gözlənilən kitabının təqdimatı teatr diliylə desək, böyük anşlaqla keçdi.
Ayxan Ayvazın “Buri”si - “Qanun” nəşriyyatında çap olunan kitabda gənc yazıçının 10 hekayəsi toplanıb. Aprelin 1-də, yazarın doğum günündə keçirilən təqdimat maraqla qarşılanmışdı. İmza günündə kitabların yanında bir dilim çörək qoyulmuşdu. Bunun səbəbi isə kitabın adı ilə bağlı idi. “Buri” gürcü dilində çörək deməkdir.
Şərif Ağayarın “Arzulardan sonrakı şəhər” romanı - Öz yaradıcılığında yeni mərhələ hesab etdiyi əsər müəllifin sayca üçüncü romanı oldu. “Qanun” nəşriyyatında çap olunan kitabların arasında bir neçə dəfə ayın ən çox satılan kitabı seçildi. Haqqında çoxlu yazılar yazıldı, müzkirələr keçirildi.
Gənc şair Hikmət Orhunun “Qadın qolları dövrü” adlı şeirlər kitabı Yaradıcılıq Fondunun Kitabxanası seriyasından çap olundu. Kitab iyunun 10-da Gənc Tamaşaçılar teatrının önündə oxuculara təqdim edildi.
Faiq Balabəylinin “Bayıldan bayıra”sı - Adından göründüyü kimi kitaba müəllifin məhbəs xatirələri daxildir. Buradakı hekayətlərin ən maraqlı tərəfi ondadır ki, yazıçı öz qəhrəmanlarını anlamağa, hətta bəzən də onlara haqq qazandırmağa çalışır.
Hədiyyə Şəfaqətin “Qapı”sı - Xanım yazarın ilk kitabı oktyabrın 1-də "BookZone" Kitab evində təqdim olundu. "Vektor" nəşriyyatında çap olunan kitaba müxtəlif mövzulu 94 şeir daxil edilib.
Bu il kitab sektoruna tanınmış jurnalistlər İlham Tumas və İlqar Rəsul da öz töhfələrini verdlər. “Dünyanın gizli ocağı: Vatikan” kitabına İlham Tumasın müxtəlif illərdə yazdığı bir-birindən maraqlı esseləri toplanıb. İlqar Rəsul isə “Getmə” romanı ilə oxucularının intizarına son qoydu. Romanın əsas mahiyyətində insanın psixoloji durumu, yaşadıqları, həyata, zamana münasibəti durur.
İlin tərcümələri
Seyfəddin Hüseynlinin tərcüməsində Culian Barnasın “Aqibət duyğusu” əsəri çap olundu. Əsər təkcə özünün orijinal təhkiyəsi, ehtiva etdiyi mövzu ilə deyil, tərcüməsi ilə də oxucuların diqqətindən yayınmadı. Keyfiyyətli tərcümələrə susamış Azərbyacan oxucusu üçün “Aqibət duyğusu” misilsiz hədiyyə oldu.
Qismətin tərcüməsində iki kitab - birinci kitab Vladimir Nabokovun "Rus ədəbiyyatından mühazirələr"dir. Bu kitabda dünya şöhrətli rus yazıçılarının bütün ədəbi-bədii yaradıcılığının geniş şəkildə təhlili və tənqidi toplanıb. Kitab Yaradıcılıq Fondunun kitabxanası seriyasından çap olundu.
İkinci kitab “Ədəbiyyatsız dünya” adlanır. “Alatoran” nəşriyyatında çapdan çıxan kitabda məşhur dünya yazarlarının ədəbiyyat və sənət məsələləri haqqında esseləri toplanıb. Hər iki kitabın çapı içində ədəbiyyat sevgisi daşıyan adamlar üçün əhəmiyyətli hadisədir.
Noyabrın 26-da "Yaşıl Elm" platformasının uzu zamandır üzərində işlədiyi "Təkamülə giriş" kitabının təqdimatı keçirildi. Təqdimat böyük maraqla qarşılandı, tədbirin keçirildiyi məkan insanlarla dolub-daşdı.
Bu, təkamül təlimi ilə bağlı Azərbaycan dilində olan ilk elmi-populyar kitabdır.
Yapon əsilli ingilis yazıçı Kazuo İşiquronun 2017-ci il Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatına sahib olmasından bir müddət sonra TEASpress nəşriyyatında yazıçının “Mən heç vaxt tərk etmə” romanı çap olundu. Kitabın tərcüməçisi İlahə Əkbərdir. TEASpress nəşriyyatında İlahə Əkbərin tərcüməsində daha bir kitab çap olundu: Pol Osterin “Qaranlıqdakı adam” romanı.
İlin sonuna yaxın daha bir əhəmiyyətli kitab oxucuların ixtoyarına verildi: Tanınmış din tarixçisi Karen Armstronqun "Mifin qısa tarixi" kitabı. TEASpress nəşriyyatında çapdan çıxan kitabın tərcüməçisi Yalçın İslamzadə, redaktoru Famil Cəfərlidir.
Azərbaycan Respublkasının Nazirlər Kabineti Yanında Tərcümə Mərkəzi də bu il fəaliyyəti ilə fərqləndi. Gənc şair və yazarların əsərlərindən ibarət “Yeni söz” almanaxı ilə yanaşı bir sıra məşhur yazaların əsərləri də dilimizə tərcümə olundu. İmre Kertezin “Talesiz”i, Yuri Tirofimovun, Stiven Kinqin seçilmş əsərləri və başqaları nəşr olundu.
“Aç mənəm” və ”Umberto Eco və Postmodernizm fəlsəfəsi” kitablarından sonra Nərmin Kamalın bu il “Küçədən Keçən Adam haqda yazılar” kitabı çap olundu. Kitaba yetmiş esse daxil edilb.
Əlamətdar hadisələr
İlin ən maraqlı hadisələrindən biri də beynəlxalq festivalda iştirak edən yazarlarla bağlı oldu. Gənc şairlər Fərid Hüseyn və Şəhriyar del Gerani Türkiyənin Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin dəstəyi və Bəyoğlu Bələdiyyəsinin təşkilatçılığı ilə keçirilən X Beynəlxalq İstanbul Şeir və Ədəbiyyat Festivalında iştirak etdilər. Festivala Türkiyədən 30, xaricdən isə 20 gənc şair və yazıçı qatılıb. Festivalın açılış mərasimində Şəhriyar del Gerani "Küçə uşaqlarına ithaf” şeirini Türkiyə türkcəsində səsləndirib. Fərid Hüseyn festival çərçivəsində Əhməd Həmdi Tanpınar Kitabxanasında keçirilən "Şeir akademiyası” panelində "Gənc şairlər şeirə necə başlamalı?” adlı müzakirədə iştirak edib. Türkiyəli məşhur şairlərin moderatorluğu ilə keçirilən paneldə Fərid Hüseynin çıxışı maraqla qarşılanıb. Şairlər həmçinin Türkiyənin ən böyük ədəbiyyat auditoriyasına ünvanlanan, yüksək tirajlı "Karabatak” ədəbi jurnalının redaksiyasında və Türkiyədə böyük yayım şəbəkəsi olan, klassik Şərq və Qərb ədəbiyyatı nümunələri, habelə çağdaş Türkiyə ədəbiyyatının seçkin imzalarının əsərlərini yayımlayan və nəşr prinsipiallığı ilə ad qazanmış "Şule” nəşriyyatında da görüşdə iştirak ediblər. Görüşdə qarşılıqlı əməkdaşlıq məsələlərinin bünövrəsi qoyulub.
Mirmehdi Ağaoğlunun beynəlxalq mükafatda qalib olması - Yazıçının “85-ci gün” hekayəsi Dialoq və Əməkdaşlıq uğrunda İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı Gənclər Forumunun dekabrın 20-də İranın Şiraz şəhərində keçirdiyi Birinci Qısa hekayələr müsabiqəsinin qalibi oldu. Müsabiqəyə adı gedən təşkilata üzv olan ölkələrdən mindən artıq hekayə təqdim olunmuşdu. Azərbaycanlı yazıçının bu qədər hekayə arasında 1-ci yer tutması böyük uğurdur.
Xatırladaq ki, Mirmehdi Ağaoğlunun eyni adlı hekayəsi bundan əvvəl 2016-cı ildə Azərbaycan Yaradıcılıq Fondu və Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin birgə keçirdiyi “Quran motivləri əsasında hekayələr” müsabiqəsinin qalibi olmuşdu.
AYB-nin binasında yerləşən “26-lar” kafesi ətrafında baş verənləri yəqin ki, ilin ədəbi qalmaqalı adlandırmaq olar. Kafenin bağlanmasından sonra AYB rəhbərliyinin bəyanatı və kafe ilə bağlı söz-söhbətlər bir müddət gündəmdən düşmədi.
Bu ilin ən çox müzakirə olunan ədəbiyyat verilişi “Xalqın şairi” müsabiqəsi oldu. Narazılar, sevinənlər, etiraz və təqdir edənlər...
Gündəmdə olan şeirlər
Hamımın ağlındakı imza: Elza Seyidcahan. Onun il ərzində yazdığı şeirlər xeyli müzakirələrə səbəb oldu.
İlin ən çox müzakirə olunan müəllifi - Bahar Zamanova oldu. Şeirləri sosial şəbəkələrdə əl-əl gəzdi. Oxucular müəllifin kimliyi ilə maraqlansalar da heç nə əldə edə bilmədilər. Görünür Bahar Zamanova 2018-ci ildə də sirr olaraq qalacaq.
İlin ən maraqlı hadisələrindən biri - Cəlil Cavanşirin ədəbiyyatdan gedişi oldu. O, son kitabının satışından narazı qaldığını bildirən statusla ədəbiyyatdan getdiyini elan etdi. Xatırladaq ki, bu yaxında Cəlilin esselərindən ibarət “Sola dönmək qadağandır” adlı kitabı çıxmışdı.
P.S. Materialda yaddaqalan kitab, hadisə və tədbirlərin bir qismindən bəhs olunmuşdur. Bir məqalədə bütün ili tam əhatə etmək təbii ki, mümkün deyildir.
