Yeddi aydan bəri macal tapıb edə bilmədiyim işi bu axşam başlamaq istədim. Dəqiq yadımdadır, noyabrın 21-də rejissora söz vermişdim ki, xahişini hökmən yerinə yetirəcəm, rayon teatrlarının birində qurduğu tamaşa üçün bir neçə mahnı mətni yazacam. İki mətn artıq hazır idi. Zaurun mahnısını isə nəhayət, bu axşam bitirmək niyyətindəydim. Kompüterimdə dünən gecədən beynimdə bişirdiyim misraları yazdm. Mahnı Zaurun dilindən Təhminəyə ünvanlanmalıydı:
Səni möcüzə tək yaradıb fələk
Hər addım səsindən titrəyir ürək.
Nə qədər çalışdım bilə bilmədim
İnsansan, şeytansan, yoxsa ki, mələk.
Durub bir az var-gəl elədim, sonra bu beyti də yazdım:
Bildim ki, beləsən, belə də qalasısan,
Qəlbimin bayramısan, başımın bəlasısan.
Elə bu vaxt cib telefonum səsləndi:
–Allo!
Həyəcanlı səs gəldi:
–Sənsən?
–Mənim telefonumda başqa kim ola bilər ki...
–Allaha şükür, çox şükür. Bir şey olmayıb ki?
Yaxın dostlarımdan biri idi. Səsi hələ də təlaşlıydı.
–Nə olmalıydı ki?
–Heç, əşi... Çox yaşayacaqsan.
–Nə olub axı?
–Band az. saytına baxmısan?
–Yox.
–Onda baxma. Fikir vermə.
–Nə olub, adam kimi başa sal görək.
Bir qədər tərəddütdən sonra dostum:
–Xəbər yayıblar ki, ölmüsən – dedi.
Güldüm:
–Onda çox yaşayacam.
–Mən də onu deyirəm də. Allah bəlalarını versin. Ürək-göbəyimi yemişdim. Zəng eləməyə də ürək eləmirdim. Birdən, iraq-iraq, doğru olar...
–Narahat olma, hələ çox gözləməli olacaqlar.
–Amin. Amma sən belə-belə şeylərə fikir vermə.
–Vermərəm.
–Gecən xeyrə qalsın.
–Xeyrə qarşı.
Du, du, du...
Kompüterin arxasına keçsəm də, fikrim dağılmışdı. Nə qədər hıqqansam da, mahnı mətninin dalı gəlmirdi ki, gəlmirdi... Axşam-axşam mənfur saytı açıb qara xəbəri oxumağa da meylim yox idi.
Başa düşdüm ki, daha işləyə bilməyəcəm. Soyunub yatağıma girdim, istər-istəməz beynimi ölüm mövzuları doldururdu. Daha doğrusu, dəfn səhnələri canlanırdı fikrimdə. Öz dəfnim... Qulaqlarımda sevdiyim musiqi səslənirdi – “Laçın” mahnısı, Albinoninin Adajiosu... Qaralar geymiş yaxınlarımın hıçqırıqları... Uzaqdan-uzağa ağlaşanların göz yaşları... Az sonra yuxu apardı məni.
Dümağ, ucsuz-bucaqsız otaq. Divarları ağ kafelli. Bəmbəyaz əba geymiş, başında ağappaq kapyuşon, sifətinə un çəkmiş keşiş məni içəri keçirir. Otağın içində yalnız bir ağ masa, masanın üstündə ağ tabut. Tabutun içində Toğrul... Gözləri yumuludu, amma üzü canlıdan canlıdır. Bircə saqqalı yoxdur. Düşünürəm ki, yəqin indi yer üzündə yaşayan adamlardan heç biri Toğrulun saqqalsız vaxtını görməyib. Əynində mixəyi pencək, pencəyinin döş cibində dama-dama dəsmal, eyni rəngli dama-dama şərfi boynuna sarıyıb, sarı ipək köynəyinin yaxasından içəri salıb.
–Salam Toğrul, saqqalın hanı?
Gözlərini açıb:
–Burda qırxdılar – deyir. – Eşitmişəm Mərdəkanda təzə restoran açıblar Qoşa qala. Gəl gedək ora. Könlümə yaman düşbərə düşüb. Zəng elə Yuran da gəlsin.
–Yuran çoxdan ölüb, Toğrul – deyirəm, bura da Parisdir.
Təəccüblə:
–Paris? Bakıda deyilik? – deyir.
–Yox, Parisin meyitxanasındayıq. On beş gündür ki, burdasan.
–Mən Bakıya istəyirəm, qoyma məni burda yandırsınlar...
Aramsız telefon zəngləri gəlir. Hövlnak oyanıram. Cib telefonumdur. Düyməni basıram, başqa bir dostumun həyacanlı səsi gəlir:
–Sənsən?
–Mənəm – deyirəm, – hələ ölməmişəm.
– Görürsən bu... Yeddimərtəbəli söyüş söyür.
–Yenə ölümümdən yazıblar?
–Bəli, “Avamlıq”qəzetinin saytını aç.
Bu ən çox SATILAN qəzeti öz aramızda “Avamlıq” adlandırırıq.
–Yaxşı, indi durub baxaram.
Dostum:
–Sən belə şeylərə fikir vermə – deyir.
–Vermərəm – deyirəm.
Telefonun düyməsini basıb internetə girirəm. Hər halda öz ölümüm haqqında xəbərlə tanış olmaq maraqlıdır. Münasib saytı tapıram. Qara çərçivə içində şəklimi görürəm. Şəklin altında öz imzasını “Mürtəd” qoymuş köşə yazarının “Nəhayət!!!” başlıqlı mətni dərc edilib. Təəccüblənmirəm. “Aftafa axtarışında” hekayəsiylə tanınan bu adamın işi-peşəsi mənə sataşmaqdır. Necə deyərlər, çörəyi məndən çıxır. Bu nekroloqunda da yazır ki, mötəbər mənbələrdən alınan məlumata görə mən, demə, ölmüşəm. Sonra haqqımda tutuquşu kimi daima təkrar etdiyi ifadələri bir daha təkrarlayır və əlavə edir ki, ömrü boyu iqtidara xidmət edən adamı uzaq kəndlərin birində, ümumi qəbirstanlıqda basdıracaqlar. Yazısının axırında lap gül eləyib. Yazıb ki, adının çəkilməsini istəməyən etibarlı mənbədən alınan məlumata görə mənim seyfimdən bir milyon Azərbaycan manatı, bir milyon evro, bir milyon dollar və böyük miqdarda ləl-cəvahirat, daş-qaş çıxıb. Yazı belə bir cümləylə bitir: Sözünə inanılası bir mənbə belə hesab edir ki, illər boyu yazıçılardan yığdığı bu sərvəti vaxtlı-vaxtında rütbəli məmurlarla bölüşmədiyinə görə mərhumu bu sayaq cəzalandırırlar.
Yazını oxuyub əvvəl-əvvəl xeyli güldüm. Sonra düşündüm ki, bu səfsəfəni həqiqət kimi qəbul edən sarsaqlar da ola bilər axı... Oturub “Hələ ki, sağam” başlıqlı kəskin bir cavab yazdım. Yazdım ki, kitabının üstündə dəmbərə gözlü şəklini verib (yəni ki, bu sözlərin məhz onun özünə aid olduğuna kimsədə şəkk-şübhə oyanmasın) altında kitabının adını “Mən –alçağam” qoyan müəllifə deməliyəm ki, ölüm hamı üçün var. Mən də bir gün öləcəm, o özü də öləcək. Amma mərd-mərdana, ləyaqətlə yaşayanlarçün, dünyada təmiz ad qoyub gedənlərçün ölüm qorxulu deyil. Ölüm böhtan ata-ata, mənliyini bir təqaüdə sata-sata, sülənə-sülənə, sürünə-sürünə yaşayanlar üçün qorxuludur. Çirkə çıxıb gedəcəklər, adları belə kimsənin yadında qalmaycaq. Amma illər boyu ömrünü mənə həsr etdiyi üçün Mürtədə bir xoş niyyətimi də bildirmək istəyirəm. Mən bir gün doğrudan-doğruya öləndə seyfimdəki bütün manatları, dollarları, evroları, ienləri, lariləri, təngələri, tuqrikləri, üstəlik bütün üzükləri, sırğaları, kulonları, boyunbağıları, mirvariləri, daş-qaşı Mürtədə vəsiyyət edirəm ki, daha aftafa axtarışlarında ömrünü çürütməsin.
Cavabımı bitirib “525-ci qəzet”ə göndərdim. Nə dəhşətli zəmanədə yaşayırıq İlahi, – deyə düşündüm. Keçmişdə də belə şeylər olurdumu? Keçmişdə də murdarlıq az deyildi, amma heç kəs murdarlığıyla öyünmürdü, heç kəs əclaflığıyla fəxr etmirdi.
Gələcək necə? Bunlardan törəyənlər gözlərini açıb bu cür əxlaqa alışacaqlarsa, gələcək bundan da betər olmayacaqmı? Qalır yalnız İNDİ. Biz İNDİYƏ məhkumuq.
İndi, indi, indi... Dünən bitirə bilmədiyim mahnının bir bəndi də yadıma düşdü:
Nə keçmiş, nə gələcək,
Yalnız, yalnız var İNDİ.
İNDİ axşam və səhər,
gecə-gündüz – sənindi.
Telefonum səsləndi:
–Allo!
Salam-kəlamsız:
–Xəbərin var? –Tanışım idi.
–Var –dedim.
–Əşşi, fikir vermə.
-Vermərəm – deyə telefonu qapatdım.
- Bir-bir dostlarımı xatırladım. Dostlarım üçün yaman qəribsəyirəm. Nə yazıq ki, çoxu o dünyadadır, azı burda, bizim bu “yalan dünyada”. Dostlarımın bəzilərini ölüm aldı məndən, bəzilərini həyat. Çörəyi dizinin üstündə olan nankorları, üzü dönükləri bir dəfəlik sildim yaddaş dəftərimdən.
Fəxri Xiyabanı ziyarət etməyə ehtiyac duydum. Gül alıb Eminin, Arazın, Rasim Ocaqovun, Dilarə xanımın, baldızım Elmiranın məzarlarına qoydum. Fəxri Xiyabandan çıxırdım ki, nimdaş, yamaqlı paltarlı,yaşlı qadın yanaşdı. Əlində iri süpürgə vardı. Burda xidmətçi işləyirdi.
–Sən Allah bağışla – dedi.
– Kimi bağışlayım?
– Oğlumu. O Mürtəd adıyla yazan mənim oğlumdu. Eşitdim, yenə sənin haqqında nə isə murdar bir şey yazıb.
– Belə oğul böyütmüsən də – dedim.
–Onu oğul sayanın dili qurusun. Mənim oğlum odur e, Şəhidlər Xiyabanında yatır. Cavan arvadı, iki balası qalıb. Bu mürtəd dediyin bir dəfə qardaşının ailəsiylə maraqlanıb, bir dəfə qəbrinin üstünə gəlib? Yazıçılıq eləyir, özü də, deyilənə görə elə biabırçı şeylər yazır ki, adam utandığından yerə girir. Qeyrətli oğul olsaydı, anası burda işlərdi? Gün olur çörəyə pul tapmıram.
Çıxarıb on manat verdim.
–Allah səni qorusun – dedi, – elə şeylərə fikir vermə.
–Vermərəm – dedim.
Yadıma düşdü ki, bu gün bankomatdan maaşımı çəkməliyəm.
Nərimanov heykəlinin yanındakı bankomata yanaşdım. Bankomatın qarşısında eyniylə bayaqki qadın kimi nimdaş paltarlı bir qoca dayanmışdı. Qoca qadın bankomatın ekranını döyəcləyir:
– Ay bala, başıva dönüm axı mənim iki manatım qaldı – ekranla canlı adama müraciət edən kimi danışırdı – belə də iş olar?
–Nə olub, ay xala – deyə soruşdum.
–Bu nə sayaq adamdı, əlli iki manatım var, əllini verdi, iki manatı vermir ki, vermir, səhərdən yalvarıram...
–Xala bankomat iki manatı, xırda pulları vermir.
–Bəs mənim iki manatım necə olacaq.
Arvada beş manat verdim, təəccüblə baxdı, amma heç nə demədi.
“Poçt qutusu” yadıma düşdü. Allah sənə rəhmət eləsin, Mirzə Cəlil. Yüz il ötüb, heç nə dəyişməyib. Poçt qutusu yerinə bankomat, vəssəlam. Həmin avamlıq, həmin dərdlər... Bu gün Mirzə Cəlilin özünə belə ağız büzənlər də elə o vaxtkı zırramaların taylarıdır...
Şəhərin dağlıq hissəsindən bulvara tərəf düşməyə başladım. Çala-çuxur ara küçələrinin birində kələ-kötür səkiyə qəzətlər salınmış, üstünə köhnə-təzə kitablar düzülmüşdü. Gözucu kitablara baxıb keçmək istəyirdim ki, satıcı adımı çağırdı.
–Burda sizin də kitabınız var – dedi.
Baxdım. Nazım Hikmətə həsr etdiyim “Kərəm kimi” kitabım idi.
Satıcı:
–Kiməsə bağışlamısınız – dedi.
Kitabı açdım. Öz xəttimi tanıdım: “Nazım heyranı Qasıma müəllifdən” sözlərini yazmış və imza atmışdım.
Qasım orta məktəb yoldaşım idi. Nazım Hikmətin vurğunuydu. Bir çox şeirlərini əzbər bilirdi. Kitabım çıxanda eşidib yanıma gəlmişdi, xahiş elədi ki, ona bağışlayım. Bir neçə il bundan qabaq rəhmətə getdi. Axır illər çətin dolanırdı. İşsizdi, evlərində olan-qalan hər şeyi satmışdı. Ürəyim ağrıdı, gör nə qədər ehtiyac içində olub ki, bu kitabı da satmalı olub. Öz-özümü qınadım. İldə-ayda bir görüşsək də, gərək halına qalaydım, maddi yardım göstərəydim. Sonrakı peşmançılıqdan nə fayda? Öz kitabımı – Qasımın xatirəsi naminə – aldım, addımlaya-addımlaya varaqlamağa başladım. Az qala unutduğum yazılarım bir-bir yaddaşıma qayıdırdı. On beşil qabaq, bu kitabı yazdığım vaxt keçirdiyim hisslər yenidən qəlbimdə canlanırdı. Qulaqlarımda Zülfü Livanelinin Nazım sözlərinə yazdığı mahnı səslənirdi:
Qarlı qayın ormanında
Yürüyürəm gecəleyin
Əfkarlıyam, əfkarlıyam
Ver əlini, nerdə əlin
Məmləkətmi,
Yıldızlarmı
Gəncliyimmi
Daha uzaq...
On beş il bundan əvvəl mənim də gəncliyim belə uzaq deyildi. Elə bil cavanlığım qayıdırdı. Nazımın son eşqi, son ağrısı haqqında düşünürdüm. Nazımçün bu son sevda – son eşqin möcüzəsi yox, son eşqin faciəsi oldu. Son eşqi Nazımın həyatda son üsyanı idi. Yaşına üsyanı... Taleyiylə oyuna girmişdi. Bu oyunda kim uduzdu, kim uddu? Qismətinə qalib gəlmək, sevdiyiylə böyük yaş fərqini unutmaq və unutdurmaq istədi. Omu aldadırdı taleyini, taleyimi onu? Kim bilir...
Bəlkə də sonu yalançı deyil, həqiqi, doğruçu ölümlə bitəcək ömrün qısa, bir göz qırpımlıq səadəti, üzün illərin bitib- tükənməyən yeknəsəkliyinə dəyər...
Bu eşq macərasında
Qaldıq üçümüz, gülüm,
Bir sən, bir mən, bir ölüm...
Bu misralar Nazımın deyil. Amma bu misraları ömrünün son aşırımında Nazım yaza bilərdi... Ay hay... Bircə Nazımın yerinə şeir yazmağın qalıb...
Yox, amma Nazım bizə sevməyi, anlamağı, deməli bağışlamağı öyrədir.
Cib telefonumu çıxarıb münasib düyməni basdım.
– Rəşad, xahiş edirəm bayaq göndərdiyim yazını çap etməyin.
– Niyə?
– Əvəzində ayrı yazı göndərirəm. Bax bu hekayəni.
525.az
