Kimi insan quşların çeşidini bilir, mən ayrılıqların...

Ədəbi tənqid

Ana səhifə
Ədəbi tənqid

Kimi insan quşların çeşidini bilir, mən ayrılıqların...

3 iyun 2011

11:18

Bu gün böyük türk şairi Nazım Hikmətin ölümündən 48 il ötür.

Müasir türk şeirinin banilərindən biri N.Hikmət 1901-ci ilin dekabrın 20-də anadan olub. “Gözəl üzlü şair”, “Mavi gözlü div” ləqəbləri ilə şeirlər yazıb. Solçu baxışlarına görə Türkiyədə qadağan olunduğu vaxtlarda Orxan Səlim imzasından istifadə edib.

1932-ci ildə türk kommunistlərini mübarizəyə səsləyən \\\\\\\"Gecə gələn teleqram\\\\\\\" şeir toplusuna görə 5 il həbs cəzasına məhkum olunub. Bir ildən sonra amnistiya əsasında azad edilib.

Üzv olduğu Türkiyə Kommunist partiyasında daha fəal mübarizə aparan Nazim Hikmət 1938-ci ildə yenidən həbs olunub. Sübut olunmamış ittiham əsasında 28 il 4 ay həbs cəzasına məhkum edilən Nazim Hikmət 13 il həbsxanada yatır.

N.Hikmət məşhur “İnsan mənzərələri” epopeyasını, “Həbsxanadan məktublar” silsiləsini, “Məhəbbət əfsanəsi”, “Yusif və Züleyxa” pyeslərini və s. əsərlərini həbsxanada yazıb.

1950-ci ildə mütərəqqi dünya ictimaiyyətinin tələbi ilə Türkiyə hökuməti N.Hikməti azad etməyə məcbur olub.

Eyni ildə Beynəlxalq Sülh Mükafatına layiq görülüb.

Türkiyədə yaşamağın onun üçün mümkün olmadığını görən şair 1950-ci ildə ikinci vətəni saydığı SSRİ-nin paytaxtı Moskvaya köçüb. Ömrünün sonuna kimi burada yaşayıb.

1951-ci ildə Türkiyədə “vətən xaini” elan edilən N.Hikmət vətəndaşlıqdan çıxarılıb.

58 ildən sonra Nazimə bəraət verilib, o, yenidən Türkiyə vətəndaşı olub.

Nazim SSRİ-də yaşadığı illərdə dəfələrlə Bakıya gəlib, Azərbaycan şair və yazıçılarının bir çoxu ilə şəxsən dostluq edib, onlarla yaradıcılıq əlaqəsi saxlayıb.

Onun Azərbaycana həsr olunmuş şerləri, Azərbaycan mədəniyyətinə dair məqalə və xatirələri vardır.

Bəstəkar Arif Məlikov şairin \\\\\\\"Məhəbbət əfsanəsi\\\\\\\" pyesi əsasında eyni adlı balet yazıb.

Anım günündə Nazimin “Avtobioqrafiya” şeirini təqdim edirik

1902\\\\\\\'de doğdum
doğduğum şehre dönmedim bir daha
geriye dönmeyi sevmem
üç yaşımda Halep\\\\\\\'te paşa torunluğu ettim
on dokuzumda Moskova\\\\\\\'da komünist Üniversite öğrenciliği
kırk dokuzumda yine Moskova\\\\\\\'da Tseka-Parti konukluğu
ve on dördümden beri şairlik ederim

kimi insan otların kimi insan balıkların çeşidini bilir
ben ayrılıkların
kimi insan ezbere sayar yıldızların adını
ben hasretlerin

hapislerde de yattım büyük otellerde de
açlık çektim açlık gırevi de içinde ve tatmadığım yemek yok gibidir

otuzumda asılmamı istediler
kırk sekizimde Barış madalyasının bana verilmesini
verdiler de
otuz altımda yarım yılda geçtim dört metre kare betonu
elli dokuzumda on sekiz saatta uçtum Pırağ\\\\\\\'dan Havana\\\\\\\'ya

Lenin\\\\\\\'i görmedim nöbet tuttum tabutunun başında 924\\\\\\\'de
961\\\\\\\'de ziyaret ettiğim anıtkabri kitaplarıdır

partimden koparmağa yeltendiler beni
sökmedi
yıkılan putların altında da ezilmedim

951\\\\\\\'de bir denizde genç bir arkadaşla yürüdüm üstüne ölümün
52\\\\\\\'de çatlak bir yürekle dört ay sırtüstü bekledim ölümü

sevdiğim kadınları deli gibi kıskandım
şu kadarcık haset etmedim Şarlo\\\\\\\'ya bile
aldattım kadınlarımı
konuşmadım arkasından dostlarımın

içtim ama akşamcı olmadım
hep alnımın teriyle çıkardım ekmek paramı ne mutlu bana

başkasının hesabına utandım yalan söyledim
yalan söyledim başkasını üzmemek için
ama durup dururken de yalan söyledim

bindim tirene uçağa otomobile
çoğunluk binemiyor
operaya gittim
çoğunluk gidemiyor adını bile duymamış operanın
çoğunluğun gittiği kimi yerlere de ben gitmedim 21\\\\\\\'den beri
camiye kiliseye tapınağa havraya büyücüye
ama kahve falıma baktırdığım oldu

yazılarım otuz kırk dilde basılır
Türkiye\\\\\\\'mde Türkçemle yasak

kansere yakalanmadım daha
yakalanmam da şart değil
başbakan filân olacağım yok
meraklısı da değilim bu işin
bir de harbe girmedim
sığınaklara da inmedim gece yarıları
yollara da düşmedim pike yapan uçakların altında
ama sevdalandım altmışıma yakın
sözün kısası yoldaşlar
bugün Berlin\\\\\\\'de kederden gebermekte olsam da
insanca yaşadım diyebilirim
ve daha ne kadar yaşarım
başımdan neler geçer daha
kim bilir.