“Əl-Qaidə” terror təşkilatının lideri Üsamə bin Ladenin öldürülməsi bu gün dünyanın aparıcı kütləvi informasiya vasitələrinin əsas xəbəridir. Bəs Üsamə bin Laden necə bir ailədə dünyaya göz açıb, ömür yolu necə olub, hansı əməllərin sahibidir?

Üsamə bin Ladenin atası Məhəmmədin 54 uşağı olub. Məhəmməd 1930-cu ildə Cənubi Yəməndəki Hadramut qəsəbəsindən Səudiyyə Ərəbistanına gəlib, tikinti sektorunda çalışıb. O, Səudiyyə Ərəbistanında çalışdığı dövrdə Orta Şərqin ən böyük tikinti şirkətlərindən birini qurub. Oğlanları Səudiyyə Ərəbistanının şahzadələri ilə birlikdə böyüyüb və oxuyub. Üsamə bin Laden 1957-ci ildə 53-cü uşaq kimi dünyaya göz açıb. Məhəmməd 1968-ci ildə qəzada həyatını itirən zaman övladlarına 11 milyard dollarlıq bir miras qoyub.

Bin Laden gənc yaşlarında Müsəlman Qardaşları Hərəkatının ideyalarının təsiri altına düşüb. O, 1979-cu ilin dekabrında dostu, Səudiyyə Ərəbistanının kəşfiyyat qurumunun rəhbəri şahzadə Turki bin Faysal tərəfindən Pakistanın Peşaver əyalətinə göndərilib. Bu əyalətdə başda ərəb ölkələri olmaqla, dünyanın müxtəlif ölkələrindən gələn islamçı gənclər peşəkar döyüşçü kimi yetişdirilir. Beş ölkənin birlikdə həyata keçirdiyi bu layihəyə görə əsas məsuliyyəti Pakistanın kəşfiyyat qurumu daşıyıb, bu qüvvələrin komandanı isə Fələstin əsilli Abdulla Assam olub.

Bin Laden Abdulla Assamın köməkçisi olduğu vaxt şəxsən döyüşlərdə iştirak edib, hətta Cəlalabad yaxınlığında yaralanıb. O, 1986-cı ildə şəxsi düşərgələrini qurub. Sərvəti, comərdliyi, sadə yaşamı, xarizması, savaşdakı cəsarəti səbəbindən əfsanələşib. 1988-ci ildən təşkilatlanma işinə başlayıb. Bunun üçün öncə könüllü döyüşçülər haqqında məlumatların toplandığı sistem yaradıb və beləliklə də “əl-Qaidə” adlı təşkilat ortaya çıxıb. Səudiyyə Ərəbistanının hakim rejimi cihadı hər yerə yaymaq istəyən Üsamə in Ladendən artıq qorxmağa başlayıb və 1989-cu ildə onun pasportunu əlində alıb.

İraq diktatoru Səddam Hüseyn 1990-cı ildə Küveytə qoşun yeridərkən bin Laden Səudiyyə Ərəbistanının sərhədlərinin qorunması vəzifəsinin ona və tərəfdarlarına tapşırılmasını istəyib və kral Fahd ABŞ əsgərlərini ölkəyə çağıran zaman çox qəzəblənib. Öncə Pakistana, sonra Əfqanıstana və nəhayət, Səudiyyə Ərəbistanına gedib. O, artıq Pakistanda da arzulanmayan minlərlə cihadçını Sudan və Yəməndə yerləşdirib, onlara bir çox ölkədə iş tapıb. Üsamə bin Laden ABŞ-a qarşı ilk cəbhəni Somalidə açıb. 1994-cü ildə Səudiyyə Ərəbistanı vətəndaşlığından çıxarılan “əl-Qaidə” lideri uzun müddət hakimiyyətə gəlməsində böyük yardım etdiyi Taliban Hərəkatının himayəsində Əfqanıstanda yaşayıb. ABŞ-ın ələ keçməsi üçün başına 5 milyon dollar qoyduğu bin Laden heç bir terror aktı ilə bağlı məsuliyyəti açıq formada üzərinə götürməyib, amma heç bir terror aktını da qınamayıb. Zatən “əl-Qaidə” lideri etdiyi yox, edəcəyi iddia edilən terror aktları ilə gündəmdə olub.

Məsələn, 1998-ci il fevralın 23-də Londonda ərəbcə yayımlanan “El Qüds el Ərəbi” qəzetində Üsamə bin Laden, Misir Cihad Təşkilatının lideri Ebu Yasir Rifai Ahmed Taha, “Pakistan Cəmiyyət-əl Üləma”nın rəhbəri Şeyx Mir Həmzə və Banqladeş Cihad Hərəkatının lideri Fəzlul Rəhmanın “Dünya İslam Cəbhəsi” adı altında yazdıqları fətva yayımlanıb. Fətvada yazılır ki, 7 ildir, ABŞ islamın ən müqəddəs torpaqlarının olduğu Ərəbistan yarımadasını işğal edir, ölkələrin rəhbərlərini oyuncağa çevirir, qonşulara qarşı terror törədir, xalqı təhdid edir və yarımadadakı bazalarından qonşu ölkələrə hücum məqsədi ilə istifadə edir: “Amerikalılar yalnız iqtisadi və dini səbəbdən müsəlmanlara qarşı savaş açmayıb, eyni zamanda kiçik yəhudi dövlətinə xidmət edir və orada müsəlmanların qatillərini gizləməyə çalışır. Müsəlmanları Əl Aksa məscidini və Məkkəni işğaldan qurtarmaq və işğalçıların ordularını islam torpaqlarından uzaqlaşdırmaq üçün istər mülki şəxs, istər hərbiçi olsun, amerikalılara və onların müttəfiqlərinə hücum etməyə çağırırıq. Hansı ölkədə olursa olsun, onları öldürmək hər bir müsəlman üçün gərəklidir. Amerikalılar hər yerdə öldürülməli və pulları müsadirə edilməlidir”.

Üsamə bin Ladenin təşkilatçısı olduğu bildirilən əməllərin siyahısı da genişdir. Bu sırada 1992-ci ilin dekabrında Yəməndəki ABŞ əsgərlərinin qaldığı otelin bombalanması, 1993-cü ildə Somalidə Qərbə qarşı çıxan Aididə dəstək verərək Moqadişidə 18 amerikalının öldürülməsi, 1993-cü ilin fevralında Nyu-Yorkda Dünya Ticarət Mərkəzində partlayış törədilməsi, 1995-ci ilin yanvarında Filippində Roma Papasına sui-qəsd cəhdi, 1995-ci ildə Əlcəzair Silahlı İslam Qrupunun Fransaya qarşı savaşının dəstəklənməsi, 1995-ci ilin iyununda Efiopiyanın paytaxtı Əddis-Əbəbədə Misir prezidenti Hüsnü Mübarəki öldürməyə cəhd, 1995-ci ilin noyabrında ər-Riyadda 5 amerikalı əsgərin öldürülməsi, eyni ayda Misirin Pakistandakı səfirliyində partlayış törədilərək 17 nəfərin həyatını itirməsi, 1996-cı ildə Səudiyyə Ərəbistanının Hobar şəhərində 19 amerikalı əsgərin ölümünə yol açan terror aktının təşkil olunması, 1998-ci il avqustun 7-də Kenya və Tanzaniyada ABŞ səfirliklərinin partladılaraq 257 nəfərin öldürülməsi, 5 min 500 nəfərin yaralanması, 2000-ci ilin oktyabrında Yəmənin Ədən limanında 17 amerikalı dənizçinin öldürülməsi və nəhayət, 2001-ci il 11 sentyabrda Nyu-Yorkdakı Dünya Ticarət Mərkəzinin qoşa qüllələrinin bombalanması var. Ələ keçirilən təyyarələr vasitəsi ilə törədilən bu terror aktında 2 min 974 nəfər həyatını itirib...

Üsamə bin Ladenin lideri olduğu “əl-Qaidə” terror təşkilatı Orta Şərqdə geopolitik mənzərənin müəyyənləşməsində iştirak edən qüvvələrdən biri sayılıb, əfsanələşib. Bu əfsanə liderin ölümü ilə sona çatacaqmı?

Bunu zaman göstərəcək...

• “Meşənin pıçıltısı - səsin sehri” adlı sərgi açıldı
• Şeiri yaradan məqamlar
• "Təbiətin səsi" adlı sərgi keçiriləcək