Kulis.az şair Elman Cıvıroğlunun “Qaçaq Nəbi” mahnısı və “Səttərxan” təsnifi”yazısını təqdim edir.

Bilindiyi kimi ədəbiyyat, bədii yaradıcılıq sahəsi də içində olmaqla sənət aləmində sənətkarlarmız arasında bir-birindən təsirlənmələr olub. Hətta poezyada bir klassikimiz özündən öncəki klassikdən, sənətkardan təsirlənərək onun hər hansı bir şeirinə nəzirə də yazıb. Məsələ, klassiklərimizdən olan Ə.Nəvainin bəzi qəzəlindən ilham alaraq Füzulinin gözəl əsər ortaya qoyduğu bəllidir.

Yaxın tariximizdə görkəmli sənətkarımz Hüseyn Cavid "Şeyx Sənan” faciəsindəki kor ərəbin məşhur mahnısının mətnini Güney Azərbaycanlı şairimiz Əbülhəsən Racinin

Nə eşq olaydı, nə aşiq, nə hüsni-dilbər olaydı
Nə ayinə, nə səfa, ey könül, nə cövhər olaydı

beytiylə başlayan bir şeirindən təsirlənərək yazıb. Səməd Vurğunun ölkəmizdə geniş yayılmış "Azərbaycan, Azərbaycan” başlıqlı şeirin də Əhməd Cavadın eyni adlı, 1919-cu il tarixli şeirindən doğduğu bilinməkdədir. İncəsənət sahəsində də təsirlənmələr özünü az göstərməyib.

Burada məqsədim toxunduğum mövzu ilə bağlı geniş danışmaq deyil, iki qəhrəmanlıq mahnımıza, nəğməmizə dair bir-iki söz söyləmək istəyirəm. Bunlardan biri "Qaçaq Nəbi”xalq mahnısı, digəri isə ”Səttarxan təsnifi”dir. "Qaçaq Nəbi” mahnısını usta xanəndələrimizin ifasında çox dinləmişik. "Səttarxan təsnifini işə şəxsən mən "Segah” muğamının ifasında zirvə fəth etmiş İslam Abdullayevin ifasında dinləmişəm. Bu təsnifi başqa bir xanəndənin, müğənninin oxuduğuna dair bir bilgim yoxdur.

"Səttarxan təsnifini dinləyərkən bu təsnif ilə "Qaçaq Nəbi” mahnısı arasında olduqca yaxın bənzərlik, hətta eynilik (mətindəki sözləri çıxmaqla) gördüm. Eyni melodiya, eyni motiv...

Bildiyim qədərilə qəhrəmanlıq mahnısının ikisi də Azərbaycanın mədəniyyət mərkəzlərindən biri olan Qarabağ bölgəsində yaradılıb, ifa edilib.

İslam Abdullayevin ifasında "Səttarxan təsnifi” 1909-cu ildə (bəzən 1910 kimi göstərilir) Azərbaycandan kənarda bir səhmdar şirkəti tərəfindən qrammofon valına yazılmışdır. Qacaq Nəbi haqqında mahnı isə yuxarıda da dediyim kimi Sovet dövründə xanəndələrimiz (Xan Şuşinski də daxil olmaqla) tərəfindən oxunub. Buradan təbii olaraq belə bir sual ortaya çıxır: Bu musiqi örnəklərindən təsir edən və təsirlənən hansıdır, yaxud hansı "köçürmə” dir?

Xalq musiqimizə bələd olan musiqiçilərimizin bu məsələyə aydınlıq gətirəcəklərini ümid edirəm.

"Səttarxan təsnifi"

​

"Qaçaq Nəbi" mahnısı​

• Kitab təqdimatları niyə urvatsız olur?
• "Mən niyə kiminsə yazdığı romanı oxumalıyam?" - Aqşin Yenisey
• Hamı mənim "yıxılmağımı" gözləyirdi? - Sərdar Ortaç