Son günlərdə bir qrup sənət adamının dövlət tədbirlərinə dəvət olunmamağı ilə bağlı narazılığı artıq ictimai müzakirəyə çevrilib.
Sənət adamlarının dövlət tədbirlərinə dəvət olunmaması təkcə bir neçə ifaçının şəxsi narahatlığını deyil, həm də ölkənin mədəniyyət siyasətinin icrası ilə bağlı daha geniş sualları gündəmə gətirir. İfaçıların bir-birindən fərqli, lakin ümumi düşüncəni ifadə edən çıxışlarında əsas fikir ondan ibarətdir ki, onlar bu tədbirlərdə iştirak etməklə öz peşə fəaliyyətlərini genişləndirmək və daha böyük auditoriyalara çıxmaq imkanı qazandıqlarını düşünürlər.
Bu, həm onların sənət yolunda yeni platformalara çıxmaq arzusu ilə bağlıdır, həm də dövlət tədbirlərində iştirakın mədəni nüfuz baxımından daşıdığı simvolik yükü göstərir.
Aydın məsələdir ki, dövlət tədbirlərində iştirak etmək sənət adamlarına öz işlərini daha geniş və nüfuzlu bir auditoriyaya göstərmək şansı verir, bu da onların adlarının mədəniyyət məkanında daha görünən olmasına kömək edir. Üstəlik, belə tədbirlərdə səhnəyə çıxmaq rəsmi tanınma deməkdir və bu fakt sonrakı layihələr, əməkdaşlıqlar və yeni imkanlar üçün qapıları daha asan açır.
Amma məsələyə peşəkar nöqteyi-nəzərdən yanaşanlarla bərabər, qərəzli mövqe sərgiləyənlər də var. Ona görə də mövzu getdikcə sağlam müzakirə predmetindən çıxaraq şəxsi ambisiyaların, emosional reaksiyaların və yanlış təsəvvürlərin diktə olunduğu qarşıdurma atmosferinə sürüklənir.
Bu yanaşma da onu göstərir ki, yaradıcı mühitdə dövlət tədbirlərinə münasibət eyni deyil və sənət adamlarının bu məsələyə baxışında fərqli motivasiyalar mövcuddur.
Əslində, bu sitat sənət mühitində prestij anlayışının özü üzərində də düşünməyi tələb edir; burada prestij bir tərəf üçün zəruri platforma, digər tərəf üçün isə artıq qazanılmış və tədbirdən asılı olmayan dəyərdir.
Məsələnin bütün tərəflərini daha dərindən anlamaq üçün Kulis.az Mədəniyyət Nazirliyinə sorğu göndərib. Nazirliyin təqdim etdiyi cavablar bu sahədə tətbiq edilən qaydaların mahiyyətini aydınlaşdırmağa imkan verir. Bu cavablar yalnız prosedur izahı deyil, həm də mədəniyyət idarəçiliyinin strateji çərçivəsinə dair mühüm təsəvvür yaradır.
Nazirlikdən aldığımız cavabda ilk olaraq məhz həmin əsas sual - dövlət tədbirlərinə dəvət ediləcək şəxslərin necə seçilməsi məsələsi izah edilir:
“Tədbirlərin xarakteri, məqsədi, auditoriyası və protokol statusu nəzərə alınmaqla seçim aparılır. Bu prosesdə peşəkarlıq, ictimai nüfuz, tədbirin mövzusu ilə uyğunluq meyarları əsas götürülür. Seçim mexanizmi həm daxili təsdiqlənmiş prosedurlar, həm də icra olunan layihələrin texniki tapşırıqları əsasında həyata keçirilir. Hər bir tədbirin tələblərinə uyğun olaraq səlahiyyətli qurumlar tərəfindən yekun qərar verilir”.
Nazirliyin cavabında xüsusi olaraq vurğulanır ki, bu seçim təkcə yerli tədbirlərlə məhdudlaşmır və xaricdə keçirilən proqramlarda da özünəməxsus prioritetlər mövcuddur:
“Proqram formalaşdırılarkən prioritet kimi milli-mədəni irsimizi təmsil edən janrlara — muğam, xalq musiqisi, klassik ifaçılıq, etno-caz və digər qeyri-maddi mədəni irs nümunələrinə üstünlük verilir. Həmçinin tədbirin keçirildiyi ölkə ilə mədəni əlaqələrin xarakteri, həmin ölkədə Azərbaycan mədəniyyətinin hansı istiqamətlərinin daha səmərəli tanıdılacağı və diplomatik-mədəni məqsədlər nəzərə alınır”.
Bu izahlar göstərir ki, seçim prosesi yalnız sənətçinin şəxsi tanınmışlığı və ya müraciəti ilə deyil, daha çox tədbirin xarakteri, strateji məqsədi və dövlətin mədəniyyət siyasətinin prioritet istiqamətləri ilə müəyyənləşir. Bu mənada dövlət tədbirləri təkcə sənətkarlıq nümayişi platforması deyil, həm də mədəni diplomatiyanın mühüm alətidir.
Nazirlik həmçinin bildirir ki, müasir dövrdə müxtəlif ölkələrdə keçirilən “Şəhər Günləri”, təqdimatlar və mədəniyyət həftələri kimi tədbirlərin mahiyyəti də proqram seçimində dəyişiklik yaradır:
“Bu tədbirlərdə dinamik, çoxjanrlı və müxtəlif auditoriyalara xitab edən performanslara üstünlük verilir. Xüsusilə, gənc ifaçıların, yeni yaradıcı komandalardan olan nümayəndələrin iştirakı təşviq olunur ki, həm mədəniyyətimizin müasir nəsil tərəfindən təmsilçiliyi təmin edilsin, həm də yeni istedadların beynəlxalq səhnəyə çıxış imkanları genişlənsin”.
Bununla yanaşı, Nazirlik tanınmış sənətkarların da proqramlarda stabil şəkildə təmsil olunduğunu, digər ifaçıların dəvətinin isə il ərzində rotasiya prinsipi ilə müəyyənləşdirildiyini bildirir:
“Bu, həm ədalətli seçim mexanizmini qoruyur, həm də mədəniyyət nümayəndələrinin geniş dairəsinin dövlət tədbirlərində təmsil olunmasına şərait yaradır”.
Bu, mədəni müxtəlifliyi qorumaqla yanaşı, həm də sənət mühitində ədalətli dövriyyənin təmin edilməsinə yönələn bir siyasət kimi görünür.
Sorğudakı ikinci əsas sualımız - müğənnilərin və digər sənət adamlarının dəvət edilməsi zamanı hansı meyarlara əsaslanması nazirliyin cavabında belə izah olunur:
“Tədbirin formatına uyğun sənətkarların seçilməsi peşə keyfiyyəti, repertuar uyğunluğu, tədbirin konsepti, həmçinin sənət standartları nəzərə alınmaqla həyata keçirilir. Dövlət protokol tədbirlərində isə milli-mədəni kimliyi təmsil edə biləcək şəxslərə üstünlük verilir”.
Bu izahdan aydın olur ki, seçim təkcə estetik meyarlarla deyil, həm də tədbirin ideoloji və protokol tələbləri ilə uzlaşdırılır. Başqa sözlə, burada sənətçinin öz bədii keyfiyyətindən əlavə, onun milli-mədəni simvolizm daşımaq qabiliyyəti də mühüm rol oynayır.
İctimai müzakirələrin qızışması və narazılıqların səbəbləri barədə verdiyimiz sualı isə nazirlik belə cavablandırıb:
“Bəzi sənət adamlarının narazılıqları çox vaxt gözləntilərin prosedur reallığı ilə üst-üstə düşməməsi, tədbirin formatı barədə yanlış təsəvvürlər və yaxud təşkilati məhdudiyyətlərlə bağlı olur. Nazirlik bu məsələlərdə şəxslərin subyektiv təəssüratlarını anlayışla qarşılayır, lakin seçimlər yalnız tədbirin məqsədinə uyğun peşəkar meyarlarla aparıldığı üçün hər bir müraciətin təmin olunması mümkün olmur”.
Sorğumuza cavabda nazirliyin bu kontekstdə şəffaflığın gücləndirilməsinə çalışdığı vurğulanır:
“Hazırda bu məsələdə şəffaflığı artırmaq üçün məlumatlandırma mexanizmlərinin genişləndirilməsi, qaydaların daha aydın izahı və ictimai kommunikasiya imkanlarının gücləndirilməsi istiqamətində addımlar atılır. Dövlət tədbirlərinə dair məlumatlar, o cümlədən təşkilati proseslər, ictimaiyyət üçün açıq hesabatlarda, rəsmi açıqlamalarda və media brifinqlərində mütəmadi şəkildə paylaşılır. Tədbirlərin keçirilməsi ilə bağlı hüquqi baza və prosedurlar barədə məlumat almaq üçün vətəndaşlar və media qurumları Nazirliyə sorğu ünvanlaya bilirlər”.
Son olaraq, monitorinq və meyarların təkmilləşdirilməsi barədə verdiyimiz suala cavab olaraq prosesin davamlı xarakter daşıdığını bildirilib:
“Mədəni-kütləvi tədbirlərlə bağlı Nazirlik və tabeliyindəki qurumlar tərəfindən mütəmadi monitorinq aparılır. Tədbirin təşkilati səviyyəsi, proqram uyğunluğu, ictimai rəylər və iştirakçıların fəaliyyəti qiymətləndirilir. Bu monitorinqlərin nəticələri növbəti tədbirlərin planlaşdırılmasında və seçim meyarlarının yenilənməsində əsas istinad materialı kimi istifadə olunur. Mədəniyyət Nazirliyi bütün proseslərin qanunvericiliyə uyğun, şəffaf və peşəkar şəkildə həyata keçirilməsini təmin etməkdə davam edir. İctimaiyyətin və media qurumlarının bu sahədə məlumatlandırılması Nazirlik üçün prioritet istiqamətlərdən biridir və gələcəkdə də bu istiqamətdə işlər genişləndiriləcək”.
Beləliklə, bir tərəfdə dövlət tədbirlərinə dəvət olunmamağı şəxsi və peşəkar inkişaf baxımından problem kimi görən sənət adamları, digər tərəfdə isə seçim prosesini kriteriyalara əsaslanan institusional çərçivə ilə izah edən Mədəniyyət Nazirliyinin yanaşması dayanır.
Tərəflər arasında anlaşılmazlıq əsasən gözləntilərlə prosedurların uyğunlaşmamasından qaynaqlansa da, həm sənət ictimaiyyətinin, həm də dövlət qurumunun dialoq və şəffaflıq ehtiyacını etiraf etməsi bu mövzunun daha sağlam müzakirə şəraitinə keçməsi üçün mühüm zəmin yaradır.
Bu həm də onu göstərir ki, əslində, problemlərin həlli ittiham vurğulu emosional qarşıdurmalarla yox, qarşılıqlı anlaşma və müzakirə yolu ilə mümkündür.
Bizi Telegram-da izləyin
t.me/kulis_az
Bizi Instagram-da izləyin
Bizi TikTok-da izləyin
Bizi Facebook-da izləyin
Bizi X-da izləyin
