Kulis məşhur rəssam Endi Uorholun kinorejissor Alfred Hiçkokla müsahibəsini təqdim edir. Müsahibə 1974-cü ildə ildə yazılıb.

Uorhol: Mən diktofonu qoşmuşam, amma heç bilmirəm nə deyim. (hiçkoka) Danışmaq çətin işdir, elə deyil? Siz nə vaxtsa bu şəhərdə film çəkmisiniz?

Hiçkok: Ancaq bəzi hissələri. “Şimala Şimali-qərbdən” filmi qismən burada çəkilib. Plaza otelin qabağında.

Uorhol: Öz filminizin ən böyük ulduzu kimi baş rola çəkilmək istəmirsiz?

Hiçkok: Az qala belə bir şey olacaqdı. Bir neçə il qabaq.

Uorholl: Doğrudan? Deməli bunu indi etmək lazımdı.

Hiçkok: Bəlkə mən Reks Statut (Amerikalı detektiv yazıçı-red.) haqda bir filmə çəkilim?

Uorhol: Əla olar!

Hiçkok: Film boyu kresloda oturasan... Bunlar adi detektivdirlər də. Ekrandakı adi detektivlər mənim xoşuma gəlmir. Onlar krossvord kimidirlər: son səhifəyə, sətrə kimi gözləyirsən, axtarıb tapırsan, amma bununla belə heç bir xüsusi emosiya hiss etmirsən. Saspens yaratmaq üçün auditoriyaya müəyyən porsiyada məlumat vermək lazımdır ki, onlar süjetə baxanda özlərini tanrının nöqteyi-nəzərindən hiss etsinlər, elə bilsinlər ki, qəhrəmanlardan çox bilirlər. O zaman onlar emosional reaksiya verə bilirlər, amma xətti detektiv süjetdə heç bir emosional gərginlik yoxdur.

Fotoqraf: Bəs siz heç Reks Stautla görüşmüsüz?

Hiçkok: Yox.

Fotoqraf: O, 86 yaşı olsa da çox yaxşı qalıb... Üzr istəyirəm, siz bir az da yaxın dayanmalısız. Başınızı bir-birinizə tərəf əyə bilərsiniz?

Hiçkok: yaxşı deyil axı. Lap ağ oldu...

Uorholl: (gülür) Bilmirəm ağ edə bilərik, yoxsa yox, amma bu dəhşət yaxşı görünür.

Fotoqraf: (Uorhola) Müsahibəni edəcəksiz, ya yox?

Uorholl: Mən dəhşət həyəcanlanıram. Bəlkə sadəcə qəlyanaltı edək? Ya mənim yerimə müsahibəni sən götürəsən?

Hiçkok: Narahat olma, biz bir şey yeyək, diktofonsa qoy işləsin.

Uorhol: Mən bu yaxınlarda dəbdəbəli bir şam yeməyində qrafinya Vindzorskaya ilə tanış oldum. Bilmirdim ona nə deyəm, ona görə də heç nə demədim, o da buna görə qərar gəlib ki, mən əsl intellektualam. İndi o məni yenidən görmək istəyir heç özümdə deyiləm. Onunla nə danışacam bilmirəm. Siz ümumiyyətlə onunla tanışsız?

Hiçkok: Yox tanış deyiləm.

Uorhol: Dedim bəlkə tanış olarsınız. Onunla nədən danışa bilərəm?

Hiçkok: Bəs siz “Qraf və Qrafinya Vindzorski” haqda filmi görmüsünüz? Riçard Çemberlen və Fey Danauey.

Uorholl: Hə, onu TV-də göstərmişdilər. Mən sizdən bir şey soruşmaq istəyirəm; sizcə, bir tarixi qəhrəmanı tamamən kopya etmək mümkündürmü? Dəqiq replikalar...

Hiçkok: Məncə yox. Bəlkə xırda rollarda olar. Amma bütöv bir personajı belə yazmaq olmaz.

Uorhol: Bəs sizcə, bu personajları ekranda həyatda olduqlarından daha yaxşı göstərmək vacibdirmi? Məsələn fiziki cəhətdən daha gözəl.

Hiçkok: Əvvəllər kinoulduzlar siyasətçiləri oynayanda aktyorlar həmişə siyasətçilərdən daha gözəl idilər. Məsələn Parnellanı oynayan Klark Qeybl.

Uorhol: Mənə həmişə maraqlı olub, siz, “Şübhəli adamın kölgəsi” filmini harada çəkmisiz? Orada sakit və balaca şəhər təəssüratı əla alınıb.

Hiçkok: O zaman əksər filmləri pavilyonda çəkirdilər. Bu küçəyə çıxan ilk filmlərdən idi. Mən əvvəl Nyu-Yorkda sonra Santa-Rosedə çəkdim. Elə də bahalı film deyldi. Tornton Uaylderlə işləmək olduqca zövqverici idi. O belə müasir adamdır.

Uorhol: Cozef Kotton.

Hiçkok: Bütün mahiyyət ondadır ki, kişi varlı dul qadınların qatilidir. Yəni, cazibədar olmalı idi, Cozef Kotton da onu necə lazımdısa, oynadı. Tez-tez rast gəlinən səhvdi bu: adamlar düşünür ki, qatildirsə, çox əclaf və iyrənc görünüşü olmalıdır. Amma axı o cazibədar olmasa öz qurbanlarını cəzb edə bilməz. Bilirsiz, İngiltərədə Corc Xeyq adında bir adam olub. O, öz qurbanlarını atəş açmaqla öldürüb. Onun Londonun 30 kilometrliyində qarajı var imiş, o, özünə bir şüşə turşu alıb. Cəsədləri vannaya qoyub, üzərinə turşu tökürmüş, onlar da əriyirmiş. Bu üsulla o, 3-4 adam öldürür. Bir dəfə də o, bir qadınla görüşə çıxır. Bilirsiz, oteldə yaşayırmış. Londonda gerogian üslubunda belə qəsrlər var. Deməli, Düran Dürell adlı qadını görüşə çağırır və o zaman sakinləri az olan otelin administratoru görür ki, o qadınsız qayıtdı. Şübhələnb polisə zəng vurur və polis qatili həbs edir, qarajı tapır, vannada isə miss Düran Dürellin protez dişləri tapılır, turşu onu əridə bilməyib. İstintaqda qatil deyib ki, o qurbanlarının qanını içir, halbuki bu cəfəngiyat idi. O, bunu ona görə deyib ki, ona psixi diaqnoz qoysunlar. Amma bu fikrini rədd ediblər, çünki o, bu arada bir mühafizəçidən soruşubmuş ki, Broudmorda (məhkumlar üçü ruhi xəstəxana-red.) yaşamaq necədir?

Fotoqraf: Öz süjetlərinizə saldığınız xırda, amma vacib detallar məni həmişə heyran edib...

Hiçkok: “Üzbəüz pəncərə” filmində bu detallar iki işdən ilham alıb. Birincisi Doktor Krippenin işidir, o arvadını öldürmüşdü və onu radionun sayəsində tapıb tutdular, birbaşa translyasiya ilə. Sent Lourens Riverdə. İkinci iş isə Patris Marmın işi idi, o öz arvadını öldürmüçdü. Qətldən sonra qonşular müşahidə edib ki, onun katibəsi ölən arvadınn zinət əşyalarını taxır. O dünyada ağlına gətirməzdi ki, qonşular belə şeylərə diqqət edir. Mən bütün bunları filmə gətirdim.

Uorhol: Madam ki, bu işləri belə çox oxumusunuz, anlaya bilmisinizmi, adamlar niyə öldürürlər? Bu sual məni çoxdan narahat edir. Niyə?

Hiçkok: Deyim sizə, bir vaxtlar bu iqtisadi səbəbdən idi. Doğrudur. Xüsusən İngiltərədə. Birincisi ona görə ki, boşanmaq çətin idi, dəhşət baha başa gəlirdi.

Uorhol: Yox məni maraqlandıran insanları buna nəyin vadar etməsidir.

Hiçkok: Ümidsizlikdən. Onlar bunu ümidsizlikdən edirlər. Onların getməyə yeri olmur, o zaman motellər yox idi, hansısa qaranlıq parkda kolluqda gəzmək var idi. Və adamlar belə ümidsizlik içində qatil olurdu.

Uorhol: Bəs silsilə qətl törədənlər?

Hiçkok: Onlar ruhi xəstələrdir. Çoxu impotentdir. Mən bunu “Dəlilik” filmində göstərmişəm, qəhrəman qətl törədənədək tamamən impotent olur. Yalnız qətl törədərkən ehtirasa gəlir. Amma indi, odlu silahın səsi evdən daha çox gəlir. Adamlar başlarını itiriblər.

Uorhol: Mənə bir dəfə atəş açıblar, mən özümü əsl kinodakı kimi hiss etdim. İndiyədək bunu real situasiya kimi qəbul edə bilmirəm. Bu mənim üçün filmdən səhnə kimidi. Bu mənimlə baş vermişdi, amma sanki bunu televizorda görmüşəm. İntiharla bağlı da eyni şeyi hiss edirəm. Məncə bunu edən adamlar da özlərini eynən belə hiss edir.

Hiçkok: Adətən bu hansısa məqamın hökmü ilə baş verir.

Uorholl: Amma əgər bunu bir dəfə edirsənsə, deməli, ikinci dəfə də edə bilərsən və bu həyatda edilə bilən işlərdən birinə çevrilir...

Hiçkok: Bu sizin birinci dəfə cəsəddən necə canınızı qurtarmağınızdan asılıdır. Bu ilk qətldən sonra yaranan balaca bir problemdir.

Uorhol: Deməli əgər səndə alındısa, yeni həyata qədəm qoymusan. Mən həmişə düşünmüşəm görəsən qəssablara bu iş daha asandır, yoxsa həkimlərə?

Hiçkok: Qəssablara. Almaniyada, Dertmundda neçə il əvvəl belə bir qəssab olub. Qarındeşən Ceklə (Silsilə qətllər törədən məşhur qatil-red.) eyni vaxtda yaşayıb. Mən bir kitabda onun 1888-ci ildə Uaytçepeldə bıçaqla necə məharətlə davranması barədə fərziyyəni oxumuşdum. O zaman mərkəzi Avropadan, Polşadan çoxlu immiqrantlar, yəhudilər gəlirdi. Onlara ikinci növ adamlar kimi yanaşırdılar. Deməli fərziyyə ondan ibarət idi ki, qatil yəhudi keşişi deyildi, heyvanları qaydası ilə hissələrə bölən adam idi-heç bilmirəm ona nə deyirlər. Və immiqrantlar qrupu bundan o qədər qorxub ki, onu özləri öldürüblər və əsl qarındeşən Ceki tapmaq mümkün olmayıb. Bax belə bir fərziyyə.

Fotoqraf: Onun adlı sanlı ailədən olduğu deyilirdi, elə deyil?

Hiçkok: VIII Edvardın oğlu olub? Ay bu adamlar necə qəribə şeylər ehtimal edir.

Fremont: Sizcə ingilislərin belə şeylərdə xüsusi zövqü var?

Hiçkok: Mən düşünürəm ki, ingilislərin ədəbiyyatda olduğu kimi, kriminalda da zövqləri var. Artur Konan Doyldan tutmuş Aqata Kristiyədək. İngilislər üçün kriminal ikinci sinif ədəbiyyatdır. Çox az kriminal yazıçılar sadalaya bilərəm. Deçil Xemmet, Reqmond Çandler, Ross Makdonald...

Uorhol: Nə vaxtsa arvadınızı kinoya çəkmisiz? Heç olmasa balaca epizodda?

Hiçkok: O, razı olmazdı. O məndən də əvvəl kinoda işləyib, tam 19 il yazıb və montaj edib.

Uorhol: Amma qızınız çəkmisiniz.

Hiçkok: Hə Patrisiyanı. “Qatarda yad adamlar” filmində.

Uorhol: Tallula Benkxedlə (məşhur amerikalı aktrisa, iti ağlı, gözəl görkəmi ilə fərqlənib-red.) işləmək necə idi?

Hiçkok: Əla. Mən Tallulanı əla başa düşürəm. Düzdür, Başqaları ilə o özünü amansız aparır. O, Valter Slezakla bir qayıqda oturub daima təkrar edirdi: “Ay səni, nasist zibili”. Arada mənə meydançanın meneceri yaxınlaşdı və dedi: “Bilirsiz, qadınlar şikayət edir ki, Miss Tallula əynində alt paltarı olmadığı halda qayığa minib düşəndə diqqət etmir.” Dedim ki axı nə olsun? “Onlar bu barədə onunla danışmağımı istəyir” dedi. Cavab verdim ki, qoy Zanuk danışsın (kinostudiyanın direktoru). Az sonra qayıtdı ki, o da o aktrisa ilə danışmaq istəmir. Tallula çox acıqlı qadın idi.

Uorholl: “Pis şöhrət”i Selzniklə (Devid Selznik, Hollivudun tarixində ən uğurlu prodüser-red.) çəkdiniz?

Hiçkok: Ən son ana kimi onunla olmalı idi. Amma o, “Uran 235"-ə inanmırdı, ona görə layihəni RKO studiyasına satdı. 800 min dollara satdı, filmsə 8 milyon gəlir gətirdi. Bunun hamısını o qazana bilərdi. O, “Uran 235”-ə inanmırdı, filmin adi uran haqda çəkildiyini düşünürdü, hər şeysə tamam başqa cür idi. Mən ona izah etməyə çalışdım ki, bu uranın yerinə hər şey ola bilər, elə brilyant da –nə istəsən, süjet dəyişər. Amma o inanmadı və getdi. Mən isə Ben Hektlə Kaliforniya Texnologiya Universitetinə doktpr Milikanın yanına getdim.

1944-cü il idi, Xirosima faciəsinə bir il qalmış. Biz onun ofisinə girdik, orada Eynşteynin böyük büstü var idi, ondan soruşdum: “Doktor Milikan, atom bombası necə işləyərdi?” siz inanmazsınız, o tam bir saat bizə bunun necə mümkünsüz bir ideya olmasından danışdı. Elə o vaxt da işin qaynar vaxtı imiş. Sonra başa düşdüm ki, o görüşdən sonra üç ay məni Mərkəzi Kəşfiyyat Bürosunun adamları izləyib.

Sonra iki üstə gəl iki kimi mənə çatdı ki, atom bombası “Uran 235”-dən düzəlməlidir.

Uorholl: Bomba atılana qədər ondan film etmək əla olardı.

Hiçkok: Hə. Amma bu elə mahiyyətcə həmin şey idi...

• Qədir Rüstəmovun həyat yoldaşı: "Ağdamdakı evimizin açarını atdı ora..." - Müsahibə
• Məşhur reper sui-qəsddə ittiham olunur
• “Aşıq dastanları”nın ikinci cildi nəşrə hazırlanır