Bu gün Məhəmmədhüseyn Şəhriyarın anım günüdür. Onun vəfatından 36 il ötür.

Kulis.az əslən azərbaycanlı olan böyük şair Məhəmmədhüseyn Şəhriyarın həyat və yaradıcılığı haqqında maraqlı faktları təqdim edir.

Əsl adı Seyid Məhəmmədhüseyn Behcəti Təbrizi olan Məhəmmədhüseyn Şəhriyar 1906-cı ildə Təbriz şəhərinin Bağmeşə bölgəsində, o zamanın tanınmış hüquqşünaslarından Hacı Mirağa Xoşginabinin ailəsində dünyaya gəlib.

***

Məşrutə inqilabı illərində ailəsi Şəhriyarı Heydərbaba dağının ətəyində yaşayan nənəsinin yanına yollayır. İnqilab yatışandan sonra o, ailəsinin yanına geri qayıdır.

Şəhriyarın ədəbiyyata marağı uşaqlıq illərindən yaranıb. O, 7 yaşından Azərbaycan dilində, 9 yaşında isə farsca şeirlər yazmağa başlayıb. Hafizin, Məhəmməd Füzulinin qəzəllərini oxuyub, onların bədii nümunələrindən bəhrələnib.

***

İlk təhsilini Təbrizin Motahari və Tehranda Darülfünun məktəblərində alır. Behcət təxəllüsü ilə şeirlər yazmağa başlayır. Məhəmməd Hüseyn Tehranda olarkən Behcət təxəllüsünü bəyənmir və iki rəkət namaz qılır, sonra Hafizin kitabı ilə fal açır və bundan sonra özünə Şəhriyar təxəllüsünü götürür.

Şəhriyar Tehrana gəldiyi ilk günlərdən Ustad Əbulhəsən Səba ilə tanış olur, saz (setar) çalmağı və İran musiqisinin bir çox növlərini ondan öyrənir. Mədrəsə təhsili başa çatandan sonra Tehran universitetinin tibb fakültəsində təhsil alır.

Tələbəlik illərində Sürəyya adlı gözəl bir qıza vurulan Şəhriyar o qıza şeirlər həsr edir. Deyilənlərə görə, həmin vaxt Sürəyyanı şahın qohumlarından olan başqa bir nəfər də sevir. Qızın və şahın qohumları Şəhriyara təzyiq etməyə başlayır. Universitetin son kursunda şah rejimi onu Nişapura sürgün edir. Sevgilisi üçün bəstələnən şeirlərin içərisində ən məşhuru "Yar qasidi" şeiri olub ki, sonralara şair bu şeiri ağlaya-ağalaya məclislərdə deyib. Şəhriyar sevgisini belə ifadə edib:

"Sürəyyanın eşqi olmasaydı men şair yox, həkim olardım"...

***

Bəzi mənbələrdə isə Şəhriyarın sürgün edilməsinə səbəb kimi onun şah haqqında yazdığı qəsidədə şahı tənqid etməsi olub. 1937-ci ildə Şəhriyar sürgündən Təbrizə qayıdır.

20-ci illərin ortalarından etibarən o, artıq istedadlı gənc şair kimi tanınmağa başlayır. “Mahi səfərkərde”, “Tuşeyi-səfər”, “Pərvanə dər atəş”, “Qoğayi-qurub”, “Buyi-pirahən”, “Pərto payənde”, “Yari qədim”, “Xumari şəbab”, “Naleyi nakami”, “Şahidi pəndari”, “Şəkərin pistə xamuş”, “To be man və digəran”, “Naleyi-noumidi”, “Qurubi Nişabur”, “İntizar”, “Əşki Məryəm”, “Şairi əfsanə” kimi əsərlərini yaradır. Şəhriyarın şah əsərlərindən biri isə 400 beytlik “Təxti Cəmşid” əsəri olur.

***

Şəhriyar 1951-ci ildə ona böyük məşhurluq gətirən “Heydərbabaya salam” şeirini yazır. Bu poema sabiq Sovetlər Birliyi xalqlarının 90 faizinin dilinə tərcümə və çap olunur.
Şeirin Türkiyədə tanınmasının səbəbkarı isə Məhəmməd Əmin Rəsulzadə olur.

1952-ci ildə Şəhriyarın anası vəfat edir. Şair bundan bir il sonra Təbrizə gəlir və qohumları olan Əzizə Əmid Xaliqi xanımla ailə qurur. Bu evlilikdən Şəhrzad, Məryəm və Hadi adlı üç övlad dünyaya gəlir.

***

1967-ci ildə nəsx xətti ilə Quranı yazmağa başlayır və onun üçdə bir hissəsini tamamlayır.

***

Şəhriyar azərbaycanlı şair və yazıçılarla tez-tez məktublaşır, yazışır. Molla Pənah Vaqifin 250 illik yubileyinə gəlməyi planlaşdırsa da, buna mane olanlar da tapılır. Yazıçılar Birliyi onun Bakıya gəlişi üçün dəvətnamə göndərir. Amma dəvətnamə Şəhriyara yox, başqa birinə çatır. Bu səbəbdən də Şəhriyar çox arzulasa da, Azərbaycana gələ bilmir. Onun gələ bilməməsindən məyus olan həmkarı Məmməd Araz “Gəlmədi” adlı şeir də yazır.

1974-cü ildə Şəhriyarın həyat yoldaşı Əzizə xanım dünyasını dəyişir. Şair bu hadisədən çox sarsılır. Özünü yaradıcılıq və ədəbiyyatla ovutmağa çalışır.

***

Ustad ömrünün son illərində Tehranda yaşayır. Amma çox istəyirdi ki, Şiraza gedib Hafizin məqbərəsinin yaxınlığında yaşasın. Bu istək onun “Ey Şiraz” və “Dər barqahi Sədi” şerlərində öz əksini tapıb. Amma sonralar bu fikrindən dönür. Tehranda yaşamaqdan yorulduğu üçün hara gedəcəyi barədə bir qərara gələ bilmir. Bir gün isə o, heç kəsə, hətta ailəsinə də bildirmədən Tehrandan Təbrizə köçür.

***

Ömrünün son günləri Tehranın Mehr xəstəxanasında yatır. 1988-ci il sentyabrın 18-də o, ağciyər iltihabı və ürək çatışmazlığından dünyasını dəyişir. Öz vəsiyyətinə görə Təbrizdəki Surxab qəbiristanlığında “Məqbərətüş-şüəra”da (“Şairlər məqbərəsində”) dəfn edilir. Onun ölümü İranda “Milli şeir” günü kimi qeyd olunur.

• Sabir Rüstəmxanlı: "Bütün dostlar Bakıdadır, gəlməyənlər özləri bilər..."
• Noyabrda... Cəbrayıla yaz gəlib! - 31 il uzanan səfər
• Aktrisa yeni serialda - "Kral kaybederse"