Bu gün fransız rəssam Anri Matisin anım günüdür.
Kulis.az bu münasibətlə rəssam haqqında maraqlı faktları təqdim edir.
Anri Matis əvvəlcə rəssam olmaq istəmirdi. O, hüquq fakültəsini bitirmiş, bir müddət hüquqşünas kimi işləmişdi. Günlərin bir günü xəstələnib, evdə yatarkən anası ona rənglər və fırça hədiyyə eləmişdi. Matis darıxdığından rəsm çəkməyə başlamış və həyatı həmin gün dəyişmişdi. Matis sonralar zarafatla deyirdi: “Qızdırmam olmasaydı, bəlkə, indi vəkil idim”.
Matis rəngləri sadəcə boyalar kimi deyil, insan hissləri kimi görürdü. O deyirdi: “Rəng mənim üçün musiqi kimidir”. Əsərlərində çox vaxt parlaq qırmızı, mavi və yaşıl tonlardan istifadə edirdi. Hətta bəzi tənqidçilər onu “rənglərin dəli aşiqi” adlandırırdı.
Matis və Pablo Pikasso həm rəqib idilər, həm də dost. Onlar bir-birinin əsərlərinə baxır, tənqid edir, eyni zamanda bir-birinə ilham verirdilər. Pikasso bir dəfə demişdi: “Mənim ən böyük rəqibim Matisdir”. Hər ikisi sənət dünyasında sərhədləri aşmışdılar. Onların dostluğu sənət tarixinin ən maraqlı münasibətlərindən biri kimi yadda qalıb.
Matis gəncliyində çox kasıb idi. Hətta fırça almağa pulu çatmırdı, ona görə köhnə fırçaları yuyub, istifadə edirdi. Bəzən rəng əvəzinə kömürlə eskizlər çəkirdi. Buna baxmayaraq heç vaxt yolundan dönməmişdi. Deyirdi: “Rəsm mənim nəfəsimdir, ondan vaz keçə bilmərəm”. Bu inadı onun dünya miqyasında məşhurlaşmağına səbəb oldu.
1905-ci ildə Matis və dostlarının sərgisi tənqidçilər tərəfindən rişxəndlə “fovistlərin” sərgisi adlandırıldı. “Fov” fransızca “vəhşi heyvan” deməkdir. Onların rəngləri, tərzi sərbəst və cəsarətli idi. Amma Matis bu adı sevdiyindən, hər dəfə gülümsəyərək deyirdi: “Bəli, biz rənglərin vəhşiləriyik!” Beləcə, fovizm sənətdə yeni istiqamət kimi formalaşmışdı.
Matis rəssamlığın yanında heykəltəraşlıqla da maraqlanırdı. O, fiqurun formasını daha dərindən başa düşmək üçün gil ilə işləyirdi. Bəzi heykəlləri indi Parisdəki müxtəlif muzeylərdə saxlanılır. Rəssam deyirdi: “Rəsm işıqla oynamaqdır, heykəl isə kölgə ilə söhbət”.
O, musiqisiz işləyə bilmirdi. Rəsm çəkəndə fonda çox vaxt klassik fransız musiqisi səslənirdi. Deyirdi ki, musiqi fırçanın ritmini müəyyənləşdirir. Onun tablolarında da bu ritmi hiss etmək olur. Rənglər melodiya kimi axır, göz yorulmur, əksinə rahatlıq tapır.
Matisin evində hər yerdə bitkilər, çiçəklər və quş qəfəsləri vardı. O, təbiətdən ilham alırdı və deyirdi: “Ən gözəl rəng təbiətin özüdür". Onun “Qızıl balıqlar” adlı əsəri də məhz evindəki akvariumu təsvir edirdi. Balıqlara baxmaq onu sakitləşdirirdi.
Matisin həyatının son illəri çox çətin keçmişdi. O, xəstə idi və əməliyyatlardan sonra hərəkət etməkdə çətinlik çəkirdi. Buna baxmayaraq fırçanı atmamışdı. O, “kəsmə rəsmlər”, yəni kağızdan kəsilmiş fiqurlarla işləməyə başladı. Bu texnika “kat-auts” adlanırdı və onun son dövr sənətini tam fərqli bir mərhələyə gəlməsinə səbəb olmuşdu.
O, rənglərin insan ruhuna təsir etdiyinə inanırdı. Deyirdi: “Rənglər sakitlik və sevinc yaratmaq üçün var". Onun tabloları buna ən gözəl sübutdur. Hətta tibb işçiləri Matisin rəng tonlarını sakitləşdirici təsirinə görə pasiyentlərə göstərirdilər.
Matis çox səyahət edirdi. O, Şimali Afrika, Rusiya, İspaniya və Tahiti adalarına qədər getmişdi. Hər səfərdən sonra rəng palitrası bir az dəyişirdi. Məsələn, Afrikadan qayıdandan sonra əsərlərində günəşli tonlar çoxalmağa başlamışdı. O deyirdi: “Hər ölkə mənə yeni bir rəng hədiyyə edir".
Matisin arvadı Ameli onun bir çox əsərlərində model olub. O, həyat yoldaşını tez-tez sakit, düşüncəli vəziyyətdə təsvir edirdi. Deyirdi: “Mənim rənglərim onun baxışlarında gizlidir”.
“Mən gözəlliyi sadəlikdə tapıram", - o tez-tez deyirdi. Həqiqətən də, onun işlərində dərin harmoniya vardı. Rəsmdə “azın çox” olduğunu sübut etmişdi. Hər kəs detalları artırmağa çalışarkən, o, sadələşdirirdi. Bu yanaşma sonradan minimalizm cərəyanına təsir etmişdi.
Həyatının son illərində “Rozari kilsəsi” (fransızca Chapelle du Rosaire) adlı kiçik bir kilsənin dizayn işlərini görürdü. Həm pəncərələri, həm də daxili dekorasiyanı özü hazırlamışdı. Deyirdi: “Bu mənim son əsərim deyil, mənim son duaımdır".
Matisin ən böyük arzusu rənglərlə insanlara xoşbəxtlik bəxş etmək idi. Deyirdi: “Mən elə bir sənət yaratmaq istəyirəm ki, baxan insan yorğunluğunu unutsun”. Onun rəsmlərinə baxanda, doğrudan da, insana dinclik gəlir. Sanki o, rənglərlə sakit bir musiqi ifa edir. Buna görə də bir çox psixoloqlar onu “xoşbəxtliyin rəssamı” adlandırırlar.
Anri Matis 1954-cü ildə dünyasını dəyişdi, amma onun sənəti hələ də “müasir” sayılır. Çünki rəssamın rəngləri elə bir dildə danışdırdı ki, bu dil heç vaxt köhnəlmir. Onun tabloları hüzur, sevinc hissi yayırdı. O deyirdi: “Rənglər mən öləndən sonra da yaşayacaq”.
Elə də oldu. Matisin rəngləri yaşayır, həm də çox parlaq şəkildə.
