Xəbər verdiyimiz kimi, bəzi alınma sözlərin Azərbaycan dilində qarşılığı müəyyənləşdirilərək Nazirlər Kabineti yanında Terminologiya Komissiyasında təsdiqlənib. “Zaryadka” - “yükləmə”, “adapter” – “yükləyici”, “embarqo” - “qadağa”, “evakuasiya” - “köçürülmə”, “proqnoz” – “öncəgörmə”, “konsensus” – “yekdillik”, “kserokopiya” – “üzçıxarma”, “like” - “bəyənmə”, “mesaj” – “ismarıc” kimi təsdiqlənib. Bu sözlərin qarşılığı adekvatdırmı? Ümumiyyətlə, terminlərin qarşılığını tapmaq doğrudurmu? Kulis.az bu haqda sorğu keçirib. Cavabları təqdim edirik.
Filologiya elmlər doktoru, professor Rüstəm Kamal:
Mən siyahıyla tam tanış deyiləm. Amma bir neçə sözün dəyişdirilməsini eşitmişəm. Sizə deyim ki, adətən terminlər tərcümə olunmur. Əgər o termin beynəlxalqdırsa və bütün dünyada işlənirsə, qəbul olunursa. Bu guya dili təmizləməkdir. Guya onlar dildə müəyyən təmizləmə işləri aparmaq istəyirlər. Ana dilimizdəki sözləri hansısa terminin əvəzində işlədərək dilimizi təmizləmək fikrindədir. Ancaq adətən bu cür “təmizləmə işləri” uğursuzluqla nəticələnib. Dilə gətirdikləri bu cür sözlər yalnız ekzotik xarakter daşıyıb. Məsələn, götürək “proqnoz” sözünü. Onu “öncəgörmə” eləyiblər. Halbuki bu sözdən bir neçə söz yaranıb: tutaq ki, “proqnozlaşdırma”. İndi bunu “öncəgörmələşdirmə” eləyəcəklər? Axı “öncəgörmə” hansısa konkret şəxsə, mistik qüvvəyə sahib olanlara, falçılara aiddir. Bu cür dəyişdirilmə yanlışdır. Çünki bu subyektə aiddir. “Proqnoz” isə məsələn, istehsalatda da işlənə bilər. Yaxud da hava proqnozunu götürək. İndi nə deyək? Hava öncəlikləri? Dilin zənginləşməsi ayrıdır. Ancaq bu tamam başqa söhbətdir. Onlar dilin və cəmiyyətin qanunlarını nəzərə almadan hansı sözlərisə öz ağılları ilə dəyişərək süni kalkalar yaradırlar. Süni kalkalar da canlı orqanizm olduğu üçün dilin daşıyıcısı olan cəmiyyət onu geri qaytarır. Sadəcə bu sözlər muzey eksponatı kimi yadda qalır. Biz yeni söz yaratmırıq. Sadəcə ölü sözlərin sayını artırmaqla məşğuluq.
BDU, Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi kafedrasının dosenti Məti Osmanoğlu:
Məncə, bu, olduqca lazımlı işdir və onun “ölü nöqtədən” tərpədilməsini təqdir edirəm. İlk mərhələlərdə hansısa söz kiminsə xoşuna gəlməyə bilər, ancaq zaman keçəndən sonra alışacağıq. Düzü, mənim mövqeyim belədir ki, yeni terminlərin türk dilindən götürülməyi daha məqsədəuyğundur. Hər halda, bu sahədə iş görülürsə, deməli, irəliləyiş var. Millətimiz və dövlətimiz üçün xeyirli olsun.
