Bu gün mərhum qəzəlxan Baba Pünhanın doğum günüdür. Bu münasibətlə Kulis.az Mehdi Dostəlizadənin “Baba Pünhan – 73” yazısını təqdim edir.
Zarafat anlayışım olmasaydı, çoxdan intihar etmişdim.
Mahatma Qandi
Həyatının 25 ili metroda, yerin altında keçmişdi. Özü bunu xatırlayarkən, belə deyirdi: “yerin altını da bilirəm, üstünü də”. Onun Bakı metrosunda işlədiyi 25 il ərzində, hər gün eskalatorla yerin altına enib, daha sonra işini bitirib yerin üstünə çıxmasını, təxminən buna bənzədirəm: dəfinə ovçusu mədənin ən dərin qatlarına enir, ləl-cəvahiratla, qiymətli daşlarla yerin üstünə qayıdır. Bəlkə də, biz yerin altında nələrin yatdığından xəbərsizik, amma o buna yaxşı bələd idi; “yerin altını da bilirəm, üstünü də”.
Baba Pünhan, təkcə Bakı metrosunun tunellərindən xəbərdar deyildi, həm də cəmiyyətin ən alt qatlarına, xalq təfəkkürünün dərinliklərinə gedən yollara vaqif idi.
Azərbaycanlılar öz dərdlərini, problemlərini başqaları ilə bölüşməyi sevmirlər. Bizim süfrəmizdə ancaq qonaq gələndən-gələnə şirniyyat olur, biz video-zənglərə qoşulmaq üçün evimizin ancaq bir divarını təmir edirik, ən gözəl paltarlarımızı ancaq toya gedəndə geyinirik, xülasə, biz hər şeyi ancaq hər kəs olanda edirik ki, təklikdə necə dərdli olduğumuzu gizlədək, heç kəs bizə dərdlərimizə görə yuxarıdan aşağı baxmasın. Baba Pünhan isə bu kompleksdən azad idi. O öz dərdini bütün Azərbaycana göstərirdi, həm də göstərirdi ki, onun dərdi bütün Azərbaycandır.
Yaradıcılığında kədər göz yaşları ilə gülməkdən axan göz yaşları bir-birinə qarışmışdı. Bəlkə də, bizi dərdlərimizdən bir qədər uzaqlaşdırıb, azca da olsa güldürmək istəyirdi, bəlkə də, yox, dərdimizin necə gülməli olduğunu sifətimizə çırpırdı.
Həyatımız Baba Pünhanın şeirləri kimidir, nəyə güldüyümüz və nəyə ağladığımız bəlli deyil. Bu gün dişimiz ağrıyır, gecəni səhərə qədər yatmayıb zarıyırıq, səhəri gün yadımıza düşür, zarıyanda necə göründüyümüzü yadımıza salıb gülürük. Həkimə getmirik, müalicə axtarmırıq, qətiyyən düşünmürük ki, bu gün ağrıyan diş, sabah çəkilməyə məhkumdur.
Mənim fikrimcə, Baba Pünhan Azərbaycan qəzəlinin kulminasiya nöqtəsidir. Əsrlər boyu öz oxucusuna simvollarla, ay üzlü Leylilərlə, ay üzlü Leylilərin dərdindən divanə olan Məcnunlarla müraciət edən qəzəl, onun qələmi vasitəsilə bizə avtobuslarla, bazarlarla, şirvanlarla (pul vahidi), toylarla, yaslarla müraciət etdi.
Azərbaycan xalqı məhz onun yaradıcılığı sayəsində ərəb rəvayətlərindəki xəyali obrazlara, yan-yörəsi şirnikləndirici yalanlarla bəzədilmiş eşq macəralarına aid olmadığını, əslində, reallığa, acı həqiqətlərə, özü və xoşbəxtlik arasında sınıq-salxaq ayrılıqlara məxsus olduğunu gördü. Baba Pünhan qəzəli cavanlaşırdı, gənc Azərbaycana yeni üslub bəxş etdi, bu gəncləşdirmə əməliyyatını həyata keçirdiyi qısa müddətdə də qocaldı.
Baba Pünhan 55 yaşında öz sonuncu stansiyasına çatdı, qatarı tərk etdi, amma qatardan düşərkən əşyalarını götürməyi unutdu. Azərbaycan qatarı tarix relsinin üzərində çarx fırlatdıqca, onun satirası da bu qatarla birlikdə hərəkət edəcək. O getdi, həm Bakı torpağının altına, həm də Azərbaycan xalqının təhtəlşüuruna.
“Bir qonaq var, hər yerə pünhan gələr, aşkar gedər,
Gəlsə, Pünhan, salma hay küy, bu əcəldir, susginən!”
