Kulis.az Simran Qədimin “Pəncərə” hekayəsini təqdim edir.
Ədəbiyyat müəllimimiz deyirdi ki, həyat bir pəncərədir, dünyaya gələn hər kəs bu pəncərədən baxır, gedir. Uşaqkən pəncərənin çərçivəsi dar, şüşəsi bulanıq olur. Yaşa dolduqca, savadımız, biliyimiz, dünyagörüşümüz artdıqca çərçivə genişlənməyə başlayır, şüşə yavaş-yavaş açılıb şəffaflaşır. Pəncərənin sayı da tədricən artır, bizi bürüyən alaqaranlıq, boğuq mühit tamam aydınlaşıb gur işığa qərq olur. Belə demək mümkünsə, şüurumuz saflaşır.
Hər dəfə köhnə məhəllə dostlarımla Arifdən, onun öz kasıb daxmasında tək-tənha yaşayan Tanya xalanı öldürüb-öldürməməsindən danışanda niyəsə bu sözlər yadıma düşür. Mən çox vaxt onların söhbətinə qarışmıram, öz aləmimə qapılıram, sadəcə. Arabir ya başımı aşağı-yuxarı tərpədib dostlarımın dediyini təsdiqləyir, ya da dodağımın altında ehmalca mızıldana-mızıldana narazılığımı bildirirəm:
“Məncə, yox”, “Elə deməzdim”, “Başqa cür düşünürəm bir az”...
Bu mövzu açılanda ürəyim sıxılır, tez araya söz qatıb söhbəti dəyişməyə, başqa şeylərdən danışmağa çalışıram. O vaxtdan uzun illər ötsə, yaşananlar dostlarımın hafizəsində adicə bir iz kimi qalsa da, məndə tamam ayrı, sözlə ifadəsi mümkün olmayan təəssüratlar buraxıb. Onlar rahatlıqla, sıxılıb-çəkinmədən bu məsələni çək-çevir edə bilirlər. Mən isə yox. Çünki mənim qəlbimdə daha dərin, qalıcı, silinməz izlər yaşayır.
Ariflə mən – hər ikimiz evin tək övladıyıq, bir məhəllədə doğulub boya-başa çatmışıq, aramızda, sadəcə, ay fərqi var. O, 1977-ci ilin əvvəlində dünyaya göz açıb, mən isə ortalarında. Sovet hökumətinin at oynatdığı, hamının Rəşid Behbudova, Şövkət Ələkbərovaya qulaq asdığı, Bakı küçələrində tramvay-trolleybusların hərəkət etdiyi, tıxacların olmadığı, qutu-qutu modern binaların, göydələnlərin tikilmədiyi dövrlərdə...
Ariflə bir bağçaya gedib, bir məktəbdə oxumuşuq. Gün uzunu vaxtımız bir yerdə keçib; bir yerdə oynayıb, bir yerdə gəzmişik. Necə deyərlər, dost yox, qardaş olmuşuq. Özü də çox mehriban, səmimi, bir-birini yaxşı başa düşüb yola gedən doğmaca qardaş kimi.
Mən atamı lap kiçik yaşlarımda itirmişəm. “Neft Daşları”nda fəhlə işləyən atam elə iş qəzasında dünyasını dəyişəndə məktəb yaşına çatmamışdım hələ, həyatın, dünyanın nə olduğunu anlamayan sadəlövh, saf uşaq idim. Özümü tanıyandan bağçada xadiməlik edən anamın quru maaşıyla əzab-əziyyət içində, yoxsulluq çəkərək dolanmışıq: günü-günə, ayı-aya, ili-ilə calaya-calaya, bir qarnı ac, bir qarnı tox...
Arifgil bizdən fərqli olaraq yoxsul deyildilər. Onlara varlı demək doğru olmasa da, yaxşı, hətta çox yaxşı yaşayırdılar. Arifin atası maşınqayırma zavodunda baş mühəndis idi, anası isə mərkəzi poliklinikaların birində diş həkimi. Anamın dediyinə görə, pis qazanmırdılar: maşın, geyim-keçim, tez-tez, demək olar, hər həftə bir dəfə qohum-əqrəbayla, dost-tanışla səs-küylü qonaqlıqlar, ev təmiri, otaqların mebeli...
“İndiki dövrdə bundan o tərəfə nə olmalıdır ki, a bala?! Görmürsən vəziyyəti, camaat yeməyə çörək tapmır, onlar isə elə bil xəzinə üstündə oturublar!”
Anamın dediyi bu sözlər hələ də qulaqlarımda cingildəyir, aydın, gur səslə əks-səda verib çoxdan köhnəlmiş, qaysaq bağlamış xatirələri beynimdə canlandırır. Anam çox tez-tez, yeri gəldi-gəlmədi Arifgildən danışar, Arifi misal çəkib, mənim də onun kimi olmağımı istəyərdi: sözəbaxan, tərbiyəli, ağıllı, bacarıqlı...
Əslinə qalsa, anam deməmişdən qabaq da – bəlkə də, hələ ağlım kəsməyən vaxtlardan – Arif kimi olmaq istəmişəm. Arif məhəllədəki bütün uşaqlardan, tanıdığım hər kəsdən qat-qat üstün idi. Tək sözəbaxanlığına, tərbiyəli, ağıllı, bacarıqlı olmasına görə yox, həm də özünə xas davranışlarına, təmiz qəlbinə, istiqanlılığına, səmimiliyinə, sadəliyinə görə.
Hər kəsin sevimlisi olan Arif daim böyüklərdən tərif eşidib, heç kəs onun uğurlu, parlaq gələcəyinə şübhə etməyib. Dərslərinə diqqətlə, məsuliyyətlə yanaşan, dəqiq, sərrast, çalışqan, dürüst bir uşaq! Başqa kimin gələcəyi parlaq olacaqdı ki?! Arif, sözün əsl mənasında, hamımızdan ötrü işıqlı bir örnək idi, üzdə büruzə verməsələr də, məhəllədəki bütün uşaqlar özlərini ona oxşatmağa çalışırdılar. Ta çimərlikdəki hadisəyə qədər.
...Yay idi, havalar həmişəki kimi çox isti, qızmar keçirdi. Kimi dindirsən, dərindən köks ötürür, bezgin-bezgin başını bulayıb şikayətlənirdi: göydən od tökülür, sanki cəhənnəmdir, az qalır adamın dayandığı yerdəcə ürəyi yata.
“İsti canını sıxanda, azca təntiyən, ürəyin darıxan kimi özünü suya vermədinsə, elə bil ömründən ömür gedir. Nə gözəldir ağır-ağır, ehmal-ehmal ləpələnən dənizdə sərinləmək!”
Hər yay bu sözləri təkrarlamaqdan usanmayan Arifin atası fürsət düşər-düşməz yaxın qonşularla, tanış-bilişlərlə yığışıb yollanırdı “Şıxov” çimərliyinə. Arada məni də aparırdılar. Mən də – kefim lap buludların üstündə – dərhal dənizə cumub əl-qol atır, oyan-buyana üzməyə, üzmək deyəndə, suda çapalayıb irəli-geri atılmağa çalışırdım.
Yenə belə bir “çimərlik günü”müz idi. Faiq dayı, Arif, bir başqa qonşumuz Müşfiq, onun prokuror atası Hidayət dayı günortadan sonra yığışıb üz tutmuşduq Xəzərin sahilinə. Arif, Müşfiq və mən yorulmaq bilmədən, təkrar-təkrar suya girib-çıxır, ilıq qumun üstündə uzanıb canımızı günə verir, xəyallara dalır, deyə-gülə otərəf-butərəfə qaçışırdıq.
Axşamtərəfi hava qaralana yaxın yığışmağa başladıq. İçinə su, yemək, dəyişək paltarı yığılmış kiçik, yüngül çantalarımızı Faiq dayının maşınına yüklədik, dil boğaza qoymadan, zarafatlaşa-zarafatlaşa arxa oturacaqdakı yerimizi aldıq. Amma Faiq dayının mühərriki işə salmaq fikri yox idi: Hidayət dayının qol saatı itmişdi, təşviş qarışıq həyəcanla salonu axtarırdılar. Dediklərinə görə, ata yadigarı saatın maddi qiymətindən çox, mənəvi dəyəri, dolğun xatirəsi vardı.
– Hara yoxa çıxdı axı bu?! Baho! İşə düşdük də! Lənət sənə, kor şeytan! Bura qoymuşdum, Faiq, bax bura! Uşaqlar, siz görməmisiniz mənim saatımı?
Hidayət dayının sualına üçümüz də bir ağızdan “Yoox...” cavabını verdik. Sonra maşının içini ələk-vələk etdik, düşüb sahili axtardıq. Hər yana dönə-dönə, qarış-qarış baxsaq da, saat samanlıqda iynə misalı tapılmadı ki tapılmadı.
Müşfiq maşına təkrar baxmaqdan ötrü geri dönmüşdü, biz də kor-peşman qayıtmaq qərarına gəldik. Elə bu an Müşfiqin əlində saat sevincindən qışqıra-qışqıra bizə tərəf yüyürdüyünü gördük:
– Tapdım, tapdım! Mən tapdım!!!
Ariflə mən “Ura!” deyə çığırdıq, Müşfiqdən saatı haradan, necə tapdığını soruşduq. Cavab gəlmədi. Müşfiq duruxmuşdu, elə hey kəkələyir, səsi titrəyə-titrəyə, dili topuq çala-çala eyni sözləri təkrarlayırdı:
– Hardaan... m-mən... tapdım... yəni... tapdım da... m-mən...
Axır Hidayət dayı hövsələdən çıxıb ona acıqlananda Müşfiq dilə gəldi. Asta səslə, sanki xəlvət iş tuturmuş kimi çəkinə-çəkinə dedi:
– Saat... Arif... Arifin çantasında idi...
Bir andaca hamının qaşları çatıldı, bütün nəzərlər Arifə yönəldi. Ağır, üzücü bir sükut çökdü ortaya. Qıpqırmızı qızaran Arif kövrələrək çaşqınlıq içində tez-tez gözlərini qırpır, imdad diləyirmiş kimi gah Müşfiqə, gah Hidayət dayıya, gah da atasına baxırdı. Nəhayət, özünü toplayıb güclə eşidiləcək səslə dilləndi:
– Axı... mən... mən götürməmişəm sizin saatınızı...
Reaksiya verən olmadı: nə Faiq dayı dindi, nə də Hidayət dayı. Gözləri dolan Arifsə ağzından başqa söz çıxarmayıb toxtamağa, ağlamamağa çalışırdı. Ağlamadı da.
Yolboyu kəlmə kəsmədən gözlərini bir nöqtəyə zilləyib durdu. Arada baxışlarımız toqquşsa da, nə Arif ağzını açıb bir söz dedi, nə də mən. Biz sonralar da bu hadisəyə qayıtmadıq. Sanki belə bir şey olmayıbmış, bu xoşagəlməz, çirkin, məşum hadisə yaşanmayıbmış...
Anam daha Arifi mənə əvvəlki qədər nümunə göstərmirdi. Ancaq bəzən hirsini üstümə tökmək istəyəndə yenə də “Arifdəki tərbiyə hardandı səndə?!”, “Bir Arifə bax, bir özünə!”, “Halal olsun Arifə! Gözünə su ver!” – deyirdi. O an “çimərlik hadisəsi”ni yadına salıb sözünü tez dəyişir, dodağının altında mızıldanırdı: “O da fərli uşaq deyil, deyəsən!”
Mən anamın bu cür ikibaşlı, ziddiyyətli danışıqlarına alışmışdım. Durduq yerə kimisə tərifləyib göyün yeddinci qatına qaldıra da bilərdi, arxasınca o ki var deyinib insafsızcasına yerdən-yerə vura da.
“Axı qıraqdan-qırağa nə bilmək olar?! Bəlkə də, heç nə göründüyü kimi deyil. İç üzünü hamıdan gizlədir Arif. Sən dayan bir, bilmək olmaz hələ, kiminin əvvəli, kiminin axırı...” – bu da anamın dilindən düşməyən, çox tez-tez işlətməyi sevdiyi cümlələr idi.
Mən bir elə məhəl qoymurdum ona: “Həyatda kimsənin köməyi olmadan çırpınıb-çapalayan, təkbaşına gözünün ağı-qarası tək balasını böyütməyə çalışan qadındır, qoy nə qədər danışır-danışsın, ürəyində nə var boşaltsın.”
...Növbəti illər hamını dərindən sarsıdan, böyük təlatümlərə, qorxu-dəhşətlərə yol açan hadisələrlə yadda qaldı: nəhəng sovet hökumətinin dağılması, ağır Qarabağ müharibəsinin başlanması, 20 Yanvar, Xocalı faciələrinin törədilməsi; iqtidardakı çaxnaşmalar, hərc-mərclik, anarxiya, xaos, torpaqların ard-arda əldən getməsi...
Sanki heç vaxt bitməyəcəkmiş kimi uzandıqca uzanan hadisələr, ağrılı, əzablı, məşəqqətli günlər hər kəsin içində dibsiz bir ümidsizlik yaratmışdı. Bir sözlə, aləm bir-birinə dəymişdi, dünyanın axırı idi elə bil.
Mən instituta girə bilmədim, təhsilimi yarıda qoyub əsgər getmək məcburiyyətində qaldım. Əsgərlikdən qayıdanda... Arifin atası qəfil insultdan dünyasını dəyişmiş, Müşfiqin atası ciddi nöqsanlara görə işdən qovulmuşdu. Hər iki ailənin başının üstünü qara buludlar almışdı. Onlar da bizim kimi maddi-mənəvi sıxıntılar çəkməyə, yoxsulluğa sürüklənib, həyatın acı, sərt üzüylə qarşılaşmağa başlamışdılar.
Bütün bunların ardınca məhəlləmizdə kimsənin inana bilmədiyi, daha doğrusu, inanmaq istəmədiyi ağlasığmaz bir hadisə də baş verdi. Hamının rəğbət bəslədiyi, həsədlə baxdığı Arifin həyatını puç edən həmin o cinayət hadisəsi – Tanya xalanın öldürülməsi...
Gülərüz, mehriban, sadədil bir qadın idi. Əri öləndən sonra şəhər mərkəzindəki dördotaqlı mənzilini satıb məhəlləmizin o başındakı birotaqlı evə köçmüşdü. Gəldiyi gündən çox halsız-heysiz, xəstə idi: ürəyindən, böyrəklərindən, yüksək təzyiqdən, şəkərdən şikayətlənir, ovuc-ovuc dərman içirdi.
Köhnə evdən artıq qalan pulu müalicəsinə xərcləyən, hamı kimi güc-bəlayla dolanan Tanya xalanın heç kəslə işi olmazdı: dedi-qodudan uzaq, qonum-qonşuyla yaxşı yola gedən, başını aşağı salıb sakit həyatını yaşayan fağır bir qadın idi.
Qışın ortasında axşamçağı məhəlləmizə hay düşdü. Hay-haraya küçəyə tökülüşən camaat dərhal nə baş verdiyini bilmək istəyirdi. Mən də vardım onların arasında. İlk anda gördüyümüz Arifgilin darvazası önünə yığışan bir topa adam oldu: Arifin anası Firuzə xala, iki-üç qonşu, məhəllə uşaqları və... polislər...
Səs-küyə, çığır-bağıra, Firuzə xalanın ah-naləsinə məhəl qoymayan qoluzorlu polislər!..
Adamlar bir-birindən onların məhəlləmizə niyə gəldiyini soruşurdu. Nə həngaməydi belə?!
Çox keçmədən hər şey aydınlaşdı: Arifi tutmağa gəlmişdilər...
Az sonra Firuzə xalanı sakitləşdirdilər. İki yekəpər polis Arifin qolundan yapışıb darta-darta maşına tərəf apardı. Qıpqırmızı qızaran Arifsə eynən çimərlikdəki kimi təəccüb və çaşqınlıq içində oyan-buyana baxır, sanki kimdənsə yardım, imdad diləyirdi. Yenə də gözləri dolmuşdu və ağlamırdı.
Qurbanlıq qoyun kimi başından basıb maşına mindirdilər.
Bir an yenə göz-gözə gəldik.
Uzun müddət bütün məhəllə dönüb-dönüb bu hadisədən danışdı. Sən demə, Arif oğurluq məqsədilə Tanya xalanın evinə girmiş, bədəninin bir neçə nahiyəsindən – boynundan, boğazından, sinəsindən kəskin bıçaq zərbələri endirməklə qətlə yetirmişdi. Yaxınlıqdakı zibil yeşiyindən tapılan qanlı bıçaq və qolları süzülmüş köhnə, yırtıq-yamaqlı gödəkcə cinayəti kimin törətdiyinə şübhə yeri qoymurdu.
Gödəkcə Arifinki idi, bıçaqda isə barmaq izləri vardı...
Bu rəsmi açıqlamanı heç kəs qəbul etmək istəməsə, heç kəs buna inanmasa da, olan olmuşdu. Beyinlərdə çoxlu suallar, qəlblərdə anlaşılmaz duyğular var-gəl edirdi: nə olur-olsun, Arif belə bir iş tuta bilməzdi, hamımız çox yaxşı tanıyırdıq onu, özümüzdən də artıq inanırdıq ona. Axı hansı səbəbdən soyğunçuluq fikrinə düşmüş, üstəlik, gözlərini qırpmadan, qəddarlıqla cinayət törətmişdi? Yazıq Tanya xalanın əlində-ovcunda qalan üç-beş manata görəmi? Mümkün idimi bu? Beləmi tamahkar, acgöz və qəddar idi Arif?
Nə vaxt iki nəfər bir yerə yığışsa, söhbət hərlənib-fırlanıb bu məsələnin üstünə gəlir, hamı da sözü bir yerə qoyubmuş kimi, eyni şeyi təkrarlayırdı:
“Yox, yox, qətiyyən, Arif belə iş tutmaz. Burda nəsə də var. And olsun Allaha, nəsə var!..”
“Əlbəttə, ola bilməz! Arif çox həssas, təmiz, saf uşaq idi. Hadisədən sonra pul-filan da tapılmadı evlərində. Mən öz fikrimdə qalıram, dostlar: “kiminsə güdazına getdi Arif”.
“Elə deyil, qardaş, elə deyil, mən lap əla tanıyırdım Arifi. Nəinki adam öldürmək, ya kiməsə zərər vurmaq, o, heç qarışqanı da incidə bilməz...”
Mən söylənənlərə qulaq asıb, ixtiyarsız, azca dodaqlarımı büzür, başımı yüngülcə yana əyib fikrə dalırdım. Çox vaxt qarşımdakıları təsdiqləsəm də, arabir ehmalca, dilimi sürüyə-sürüyə etiraz edirdim:
- Nə bilim, vallah, əslində, düz deyirsiniz, razıyam sizinlə. Məncə də Arif belə iş tutan oğlan deyil. Amma zibil yeşiyindən tapılan gödəkcə, bıçaqdakı barmaq izi...
- Nolsun, o nə deməkdir elə?! Özü də nə sübut-sübut salmısan sən?! – bir ağızdan üstümə çəmkirirdi hamı. – Şərlənmiş də ola bilər. Çox asan işdir!
- Bəlkə də... Tanya xalada satdığı evin pulundan qalmışdı. Yəqin, elə ona görə də öldürüblər yazığı.
Arif haqda çoxmənalı, xoşagəlməz sözlər söyləyən yeganə adam Müşfiq idi. Eynən mənim kimi Müşfiq də dodaqlarını azca büzüb, başını yüngülcə yana əyib ehmal-ehmal, dilini sürüyə-sürüyə etiraz edirdi:
- Arif yaxşı oğlan idi, yaxşı oğlan olmağına. Amma... heç yadımdan çıxmaz, uşaq vaxtı çimərlikdə atamın saatını oğurlamışdı. Deyirlər, balacalığında nəsənsə, böyüyəndə də o olursan. Kim bilir, görünür, Arif biz fikirləşdiyimiz qədər də saf, məsum deyilmiş...
Zaman keçdikcə evin küncünə atılmış əşya kimi bu sözlərin də üstünü toz basmağa başladı. Yavaş-yavaş adi bir xatirəyə çevrilib unudulurdu.
Müşfiq arada yolunu həbsxanadan salıb Arifə baş çəkməyə getsə də, mən ona qoşulmurdum. Uşaqlıq dostumu tükürpərdici, qaramat zindanda, dəmir barmaqlıqlar ardında görməyi təsəvvür edə bilmirdim. Axı necə baxaydım Arifin üzünə? Ürəyim götürməzdi bunu. Qətiyyən götürməzdi...
Bir işin qulpundan yapışıb çörəkpulu qazanmalıydım. Amma hələlik pis-yaxşı dolanmaq üçün anama kömək edəcəkdim. Əl-qolumu çırmalayıb xırda alverə girişdim. Tezliklə yeni-yeni tanışlıqlarım, güclü, möhkəm əlaqələrim yarandı, səhv edə-edə təcrübə topladım, zamanla işlərim genişləndi. Bir az zirəkliyimin, bir az da bəxtimin hesabına yaxşıca qazanmağa başlamışdım.
Pul gəldikcə həvəslənib özümü daha çox işə verirdim. Qısa vaxtdaca tamam dəyişib başqa birinə, özümə yad olan ayrı, fərqli insana çevrilirdim. Xarici dillər öyrənib çoxlu kitablar oxudum, filmlərə baxdım, biliyimi, dünyagörüşümü artırdım. Bir neçə ilin içindəcə Arif kimi olub onun yerinə keçmişdim elə bil.
Çox şeylər əldə etdim. Bahalı maşınım, hündür plazada ofisim, şəhərin mərkəzində yeni binadan geniş evim, gözəl ailəm, uşaqlarım oldu. Təəssüf ki, əl-ayağım tutanda və həyatımda dəyişikliklər etməyə başlayanda anam yanımda yox idi; onu qısa sürən ağır, əzablı xəstəlikdən sonra itirmişdim. Anam bu günlərimi görsəydi, hədsiz sevinər, mənimlə qürur duyardı.
Bəzən fikirləşirəm ki, Ariflə yerimiz dəyişik düşüb. Bəlkə də, mən başımı işə salıb həbsxanaya düşməli idim, o azadlıqda qalıb uğur qazanmalı idi.
Ariflə bir də uzun illər sonra – azadlığa çıxandan bir ay keçməmiş yağışlı bir yaz axşamı işdən evə qayıdarkən təsadüfən rastlaşdım. Mən salondan təzə aldığım qara “Lexus”un sükanı arxasında idim, o isə dayanacağın bir küncündə büzüşüb avtobus gözləyirdi. Özümdən ixtiyarsız təəccüblənmiş, həyəcanlanmışdım.
O dəqiqə maşından düşüb Arifə yanaşdım. Salamlaşdıq, hal-əhval tutduq, onu gedəcəyi yerə aparmaq istədiyimi söylədim. Etiraz etmədi. Arifin də eynən mənim kimi təəccübləndiyini, həyəcanlandığını hiss edirdim. Yolboyu uzun-uzadı, aramla söhbətləşdik. Arif elə mən tanıyan Arif idi, həbsxana onu heç dəyişməmişdi: yenə eyni saf-məsum baxışlar, mehriban, səlis danışıq, tanış intonasiyası, jestləri...
Firuzə xalanın yaşlanıb əldən düşdüyünü, onun pensiyası hesabına yoxsulluq içində birtəhər dolandıqlarını dedi. Özünə daimi iş tapa bilməmişdi, arabir günəmuzd fəhləlik edirdi. Söhbət əsnasında bunları da əlavə etdi:
- Sən çox şükür, yaxşısan: işin-gücün, evin, maşının, ailən, uşaqların. Bu dünyadan baş çıxarıb nəyəsə nail olmaq həddən artıq çətindir, bilirsən. Bizim uşaqların heç biri sənin kimi olmağı bacarmadılar. Hərəsinin başında bir cür dərd-bəla, hərəsi bir ayrı problemin, bataqlığın içində... Sənin uğurların isə saymaqla qurtarmaz. Əlavə sözə nə ehtiyac var, hər şey göz qabağındadır. Görünən dağa nə bələdçi? Əmin ol, ürəkdən, saf niyyətlə deyirəm bunları.
Arif danışdıqca mən onu süzüb seyrəlib çallaşmış saçlarına, üzündəki qırışlara, qabalaşmış, codlaşmış əllərinə diqqət yetirir, məhbəs həyatına görə vaxtsız qocaldığını düşünürdüm.
- Həyat keşməkeşlərlə, iztirablarla doludur, adam gərək naşükür olmasın, əlindəkilərin qədrini bilsin, - Arif nəfəsini dərib sözünə davam etdi. – Biz sahib olduqlarımızın dəyərini ancaq itirəndə, hər şey tamam əlimizdən çıxanda anlayırıq. Əsas da dostlarına, yaxınına buraxdığın adamlara fikir ver, ayıq ol, özünü xata-bəladan, mərdimazardan qoru. Bunu bir qardaş kimi deyirəm sənə. Bir qardaş kimi... Vaxtilə mən də gərək özümə yaxın bildiyim adamlara diqqət edəydim, inanmayaydım heç kəsə...
Arifin nə demək istədiyini anlamayıb sözü dəyişdim. Hər şeyin yaxşı olacağını, həyatda çox şeyi məhz ondan öyrəndiyimi, bəlkə də, onun sayəsində, ondan nümunə götürərək bu günlərə gəldiyimi bildirdim. Bu aralar bağ evi tikdirirdim. Etibarlı, bacarıqlı, məsuliyyətli birinə ehtiyacım vardı. Gəlib bağdakı tikintinin üstündə durmasını xahiş etdim. Pul məsələsinə görə narahat olmağa dəyməzdi, gələcəkdə də onunla çox işlər görəcəkdik. Minnətdarlıq edib razılaşdı. Niyə də razılaşmayaydı ki?..
Bütün günümü ofisdə, iclaslarda, tədbirlərdə, görüşlərdə keçirir, arada vaxt tapan kimi bağa qaçıb tikinti ilə maraqlanırdım. Arif necə danışmışdıqsa eləcə tikintiyə nəzarət edir, fəhlələrə göstəriş verir, arada qollarını çırmayıb özü də işə girişirdi. Ayrı cür ola da bilməzdi: həmişəki çalışqan, əzmkar Arif idi.
Uşaqlıqdan arzularımı, xəyallarımı bəzəyən bağ evi tikilib qurtardı, demək olar, hər şey hazır edilmişdi, son təmir işləri də yekunlaşmaq üzrə idi. Dənizə açılan mənzərəsi, pultla açılıb-bağlanan darvazası, geniş həyəti, qarajı, hovuzu, bir sözlə, hər cür şəraiti, komfortu olan dəbdəbəli, gözoxşayan üçmərtəbəli bir bağ evi!
Arifin burada da bəxti gətirmədi, tale “niyəsə” onun üzünə gülmürdü ki, gülmürdü. Axşam bütün ustaları yola salandan sonra Arif üçüncü mərtəbənin eyvanında qurdalanırdı.
“Qoy bir azca da işləyim, buranı da düzəldim, oranın da işini səliqə-sahmana salım...”
Ayağı nəyəsə ilişdi, üçüncü mərtəbədən aşağı uçdu. Əl-ayağı, qol-qabırğası bir neçə yerdən sındı. Beyin silkələnməsi keçirdi...
Mən vaxtaşırı yüngül bazarlıq edib uşaqlıq dostuma baş çəkməyə gedirəm. Arif xəstə yatağındaca hərəkətsiz uzanır, transdaymış kimi dərin-dərin fikirlərə dalırdı. Nitqi tutulduğundan dinib-danışmırdı.
Onunla gülərüz danışıb baxışlarımı gözlərində gəzdirirəm. Tezliklə hər şeyin yaxşı olacağını, baş verənlərin sanki heç yaşanmayıbmış kimi arxada qalacağını, sağalıb ayağa qalxacağını, dilinin açılacağını, həkimlərin bunları əminliklə bildirdiklərini deyirəm. Arif yenə qıpqırmızı qızarıb çaşqınlıqla, həmin o məsum, çarəsiz baxışlarla mənə baxır. Yenə gözləri dolur. Yenə ağlamır.
...Son günlər ürəyim yaman tez-tez sancmağa başlayıb. Bilirəm, çox keçmədən Arif sağalıb ayağa qalxacaq, hətta səhhəti əvvəlkindən də yaxşı olacaq. Amma mən yaxın vaxtlarda ölüb gedəcəyəm, deyəsən. Bu vəfasız, sədaqətsiz ürək dözməyib partlayacaq, xəyanət edib yarı yolda qoyacaq məni.
Hər dəfə sinəmdə şiddətli ağrılar baş qaldıranda, istər-istəməz, Arifin həmin o unudulmaz, ürək dağlayan baxışları gözlərimin önündə canlanır: çimərlikdəki baxışları, polis maşınına minəndəki baxışları, bağ evinin eyvanından düşəndəki baxışları...
Arif eyvandan yıxılanda mənim ona qəsdən kömək etmədiyimi anlamışdı, yəqin ki. Bunu başa düşməmək mümkün deyildi. Məhəccərdən bərk-bərk yapışıb imdad dilədiyi vaxt tüküm də tərpənmədi. Heç yerimdən qımıldanmadım da. İçimdə “qoy yıxılsın, ölsün!” dedim.
Kim bilir, bəlkə də, Arif o biri hadisələrdə – Hidayət dayının saat məsələsi və Tanya xalanın qətlində də hər şeyi anlamışdı. Amma anladıqlarını tale yüklü sirr kimi ürəyinə gömmüş, üzə vurmamışdı.
...Ədəbiyyat müəllimimiz həyat bir pəncərədir deyəndə yanılmırdı. Ancaq o, bir şeyi əlavə etməyi, bir incə məqama toxunub dəqiqləşdirməyi unutmuşdu. Həyata məna vermək üçün təkcə pəncərə misalı bəs etmir, onun qarşısında dayanan şəxsin kimliyi də çox önəmlidir. Bəs pərdə arxasında durub hamıdan gizlənən, xəlvətcə çölə baxıb xısın-xısın gülümsəyən kəsi necə adlandırmalı: insanmı, iblismi?
