Tarix boyu türk mədəniyyətində təbiətlə harmoniyanı, məhsuldarlığı və yenilənməni simvolizə edən bayramlar qeyd olunub və olunur.
Kulis.az türklərin beş yaz bayramının siyahısını təqdim edir.
Novruz bayramı
Baharın gəlişini, təbiətin oyanmasını, yeni ilin başlanğıcı... Xüsusilə, Azərbaycan, Türkiyə, Qazaxıstan, Türkmənistan, Özbəkistan və digər türk xalqları arasında geniş şəkildə qeyd olunur.
Dörd ünsür - su, od, yel və torpaqla bağlı qeyd olunan Su çərşənbəsi, Od çərşənbəsi, Yel çərşənbəsi və Torpaq çərşənbəsi.
Su çərşənbəsinə "Əzəl çərşənbə", "Sular Novruzu" da deyirlər. Su çərşənbəsində su və su mənbələri təzələnir, arxlar qaydaya salınır, su hövzələrində abadlıq işləri görülür, su ilə bağlı müxtəlif şənliklər keçirirlər. Su çərşənbəsi suya tapınma inamı ilə bağlıdır. Hələ gün doğmamışdan hamı su üstünə gedir, əl-üzünü yuyur, bir-birinin üzərinə su çiləyir, su üstündən atlanır, yaralıların yarasına su çiləyirlər. Xalqın inamına görə, Su çərşənbəsi günü "təzə su"dan keçənlər, azarını, bezarını ona verənlər il boyu xəstəlikdən uzaq olarlar. Həmin gün su üstündə müxtəlif mərasimlər keçirilir, qədim türklərdə su tanrıları sayılan Aban və Yadanın şərəfinə nəğmələr oxunur. Su çərşənbəsi ilə əlaqədar çoxlu sayda inanclar, fallar, türkəçarələr, bayatılar, əfsanələr vərəvayətlər var.
Qeyd edilən ikinci çərşənbə - xalq arasında "Üskü çərşənbə", "Addı çərşənbə" kimi tanınan Od çərşənbəsidir. Bu çərşənbə qədim insanların Günəşə, oda olan müqəddəs inamından irəli gəlir. Adət-ənənəyə görə, bu gün tonqal qalayıb, alovun üzərindən tullanmaqla daxildə olan bütün çirkabı və azar-bezarları yandırırlar.
Xalq arasında "Külək oyadan çərşənbə", "Küləkli çərşənbə" kimi tanınan Yel çərşənbəsi ilaxır çərşənbələrin üçüncüsüdür. İnama görə, bu çərşənbədə oyanan yel, külək oyanmış suyu, odu hərəkətə gətirir. Şifahi xalq yaradıcılığında Yelin tanrı olması ilə bağlı müxtəlif nəğmə, əfsanə, rəvayət, mif, inanc, məsəl və s. yaranmışdır. Novruz şənliklərində icra olunan Yel baba mərasimi öz kökü etibarilə qədim əcdadlarımızın Yel tanrısına etiqadı ilə bağlıdır.
Novruz ərəfəsində sonuncu çərşənbə xalq arasında "Yer çərşənbəsi", "İlaxır Çərşənbə" və ya "Torpaq çərşənbəsi" adlanır. İnama görə Torpaq çərşənbəsi yetişəndə torpaq artıq əkinə hazır olur və ona toxum səpmək olar. Əfsanəyə görə, adamların ərzaq qıtlığından əziyyət çəkdikləri bu gündə Su, Od və Yel Torpaq xatunun yeraltı məbədinə qonaq gəlir, burada yatmış Torpağı oyadırlar.
Azərbaycanda Novruz bayramı ayın 21-də qeyd olunur.
Hıdırellez
5-6 may tarixlərində qeyd olunan bu bayram, türk xalqlarının mədəniyyətində yazın və bolluğun rəmzidir. Hızır (Xızır) peyğəmbərlə İlyas peyğəmbərin görüş günü hesab edilir və xüsusilə, Anadolu türkləri arasında məşhurdur.
Sabantuy
Başlıca olaraq tatar və başqırd türkləri tərəfindən qeyd olunan bu bayram əkinçiliklə bağlıdır və məhsul mövsümünün başlanğıcını simvolizə edir. Adətən, yarışmalar, xalq oyunları və şənliklərlə müşayiət olunur.
Tengrçilik və bahar bayramları
Köçəri türk xalqları arasında qədimdən bəri Tanrıçılıq (Tengrçilik) inancına əsaslanan bahar mərasimləri mövcud olub. Bu mərasimlərdə baharın gəlişi qurbanlar, tonqallar və şənliklərlə qeyd edilirdi.
Ergenekon bayramı
Göytürk dastanına əsasən, türklər bir müddət Ergenekon adlı vadidə məskunlaşıb və oradan çıxış yolu taparaq böyük millətə çevriliblər. Bayram zamanı böyük tonqallar qalayaraq odun üzərindən tullanmaq qədim ənənədir. Xüsusilə, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Türkmənistan və Türkiyədə millətçi çevrələr tərəfindən qeyd olunur. Türk dövlətləri və icmaları üçün milli dirçəlişin simvolu hesab edilir.
Bizi Telegram-da izləyin
t.me/kulis_az
Bizi Instagram-da izləyin
Bizi Facebook-da izləyin
Bizi Twitter-da izləyin
