Bu gün Xalq artisti Yaşar Nurinin doğum günüdür. Kulis.az bu münasibətlə “Atamın xatirəsi” layihəsindən aktyorun qızı Ülviyyə Nuriyeva ilə müsahibəni təqdim edir.

- Ülviyyə xanım, Yaşar Nuri evdə necə insan idi?

- O, evdə çox az olurdu. Biz atamı istədiyimiz qədər görə bilmədiyimiz üçün həmişə darıxırdıq. Bacım onunla daha sərbəst idi. Amma mən müəyyən vaxta qədər ondan çəkinmişəm. O vaxtkı adətlərə görə atama olan məhəbbətimi o qədər də büruzə verə bilmirdim. Son dövrlərə qədər mənim yadıma gəlmir ki, o, nə vaxtsa məni öpsün. Mənə həmişə atam da, anam da evin böyük uşağı kimi baxıblar, ciddi yanaşıblar.

Sağdan Yaşar Nurinin həyat yoldaşı Rəhimə Nuriyeva, ortada qızı Ülviyyə Nuriyeva, solda nəvəsi Gülnar, ayaqüstə qızı Ülkər Nuriyeva.

- Bildiyimə görə xeyli ciddi və despot ata olub.

- Ümumiyyətlə, incəsənət adamları faktura etibarı ilə çox qəliz olurlar. Onların xarakterinə birmənalı şəkildə qiymət vermək düzgün deyil. Böyük sənətkarların şəxsiyyəti anlaşılan və birmənalı olsaydı, onlar o qədər yüksəkliyə çatmazdılar. Konkret atam haqqında isə despot olub deyə bilmərəm. Çünki ailədə mənə həmişə seçim hüququ tanınıb. Amma müəyyən mühafizəkarlığı olub. Misal üçün hansısa libas seçimində nəsə xoşuna gəlməyibsə, bunu birbaşa özü yox, anam vasitəsi ilə bizə çatdırıb. Üzərimdə dəhşətli ata basqısı hiss etməmişəm. Sənət seçimində də mənə xeyli azadlıq verib. İncəsənətə marağım olsa da aktrisa olmağı düşünməmişəm.

- Aktrisa olmaq istəsəydiniz, atanız icazə verərdi?

- Aktrisalıq potensialım olub, məncə aktrisa olmağı da bacarardım. Amma elə bir arzum olmayıb. Olsaydı, bəlkə də icazə verərdi. Çünki istedad elə bir şeydir ki, bu arzu ilə birləşəndə nə qədər maneə olursa-olsun bir tərəfdən vurub çıxır.

- Yaşar müəllim sizi tamaşalarına aparırdı?

- Mən teatrda olan bütün premyeralara gedirdim. Atam həmişə bizi aparırdı. Bugünkü kimi həmin tamaşaları, orda iştirak edən aktyorları, hansılar ki, indi dünyalarını dəyişiblər hamısını xatırlayıram.

- Aktyor övladı olduğunuz üçün yəqin ki, pərdə arxasında da olurdunuz. Oralarda nə baş verirdi?

- Tamaşa arası fasilə olanda dərhal atamın yanına, pərdə arxasına qaçırdım. Orda başqa aktyorların da uşaqları olardı. Bizim ən böyük sevincimiz teatrın bufetinə yığışmaqdan ibarət idi. Aktrisalar bizə qarşı çox diqqətli olurdular, konfet verib, yanağımızı çimdikləyirdilər. Başqa uşaqların görə bilmədiyini biz aktyor uşaqları görürdük. Bu da bizim lüksumuz idi. Amma buna görə də mən heç vaxt Şaxta Babaya inanmamışam (gülür). Ümumiyyətlə, teatrın atmosferi bambaşqadır. Teatr intellektualların yeridir. Onun aktyoru da, izləyicisi də intellektual olmalıdır.

- Atanız ən çox nəyi sevirdi?

- Atamdan ən çox nəyi sevirsən soruşsaydınız, mütləq teatrın adını çəkəcəkdi. Ona xalq məhəbbəti qazandıran teatr olub. Amma teatrdan qabaq toylarda məşhurlaşmışdı. Uşaq vaxtı Sovetskidəki toylara gedirmiş. Hamı da bilirmiş ki, o, aktyor oğludu. “O, olmasın, bu olsun” filmindən Məşədi İbadın filmdə oynadığı havanı çaldırıb oynayarmış. Ağappaq, toppuş uşaq olduğu üçün də hamı onu Pambıq deyə çağırarmış. Sonralar artıq özündəki aktyorluq qabiliyyətini hiss edib aktyor oldu.

Teatr onun həyatının vacib hissəsi idi. O, Türkiyədən müalicədən qayıdandan sonra üzərindəki sistem şunurlarını qoparıb birbaşa aeroportdan teatra getmişdi, evə gəlməmişdi.

- Rollarını özü ilə evə gətirirdi?

- Xeyir, evdə sırf Yaşar Nuri idi. Bəzən evdə rollarını oxumasını görmüşəm, amma məşq etdiyini, bizim qarşımızda hansısa rolunu hazırlaşmasını yox. Atamın insanları dərindən müşahidə etməsinin tez-tez şahidi olmuşam. Mənə elə gəlir ki, aktyor kimi onun müşahidə qabiliyyəti çox güclü idi. Atamın peşəkarlığı onda idi ki, əyninə geyindiyi obrazları sonradan çox asanlıqla soyunmağı da bacarırdı. Əslinə peşəkarlıq da elə budur. Aktyor obrazın duyğularını davamlı olaraq özündə yaşatsa, ondan xilas ola bilməsə dəli ola bilər.

- Yaşar Nuri teatr aktyoru idi. Ömrünün böyük hissəsi də teatra həsr olundu. Bəs teatrda itirdiyi enerjinin yerini nə ilə doldururdu?

- Atam teatrda həm də risk etməyi sevən aktyor idi. O, bir çox tamaşalarında səhnəyə çıxandan sonra deməli olduğu sözü, artıq pərdənin arxasından gələ-gələ deyirdi. Bu da çox riskli idi. Tamaşaçı aktyoru tanıyıb qəbul edirdisə, əl çalırdı. Etmirdisə yox. Sərf etdiyi gücü, enerjini o, başqa rol ifa etməklə bərpa edirdi. Həm də mənim atam insanları sevirdi. Tamaşadan sonra o, yorğun vəziyyətdə gəlib yatırdı. Ertəsi gün isə yuxudan oyananda bizimlə zarafatlaşırdı, kiməsə sataşırdı, kiməsə xoş söz deyirdi və bununla da sanki öz gücünü bərpa edib əvvəlki vəziyyətinə qayıdırdı. Ona aid obrazdan gələn tamaşaya qədər xilas olurdu. Ümumiyyətlə isə hər bir sənət adamının daxilində bir enerji olur ki, həmin enerji mütləq sərf olunmalıdır. Nə zaman ki, bu enerji tam bitir, onda sənətkarın həyatı da sona çatır. Həmin enerjinin sərf olunmaması isə partlayışa səbəb ola bilər. Bu baxımdan mənim atamın içi daim dolu oldu. Bitəndə isə dünyadan köçdü.

Atam Türkiyədə xəstəxanada yatanda xəstəxananın işçiləri dedilər ki, bir Nazarbayev burda yatanda belə böyük izdiham yaşanmışdı, bir də indi. Rəsmi şəxslərdən tutmuş, universitet tələbələrinə, küçədə xırdavat satan adi satıcılara qədər atamın yanına gəlirdilər.

- Yaşar Nuri özü həyatda olmasa da, iştirak etdiyi tamaşalar, filmlər var. Ölümündən sonra onu şüşə ardından izləmək necə hissdir?

- Bizim bir bayramımız atamsız keçmir. Yeni ildə də, Novruz bayramında da bütün kanallarda atamın iştirakı ilə olan filmləri, tamaşaları göstərirlər. Əlbəttə ki, hamısı atamı xatırladır. Və yaxud da işlədiyim yerdə, harasa gedəndə kimsə yaxınlaşıb atam haqqında xoş sözlər deyəndə, onun nə zamansa başqalarına etdiyi yaxşılığı xatırlayıb dilə gətirəndə çox sevinirəm. Necə və nə cürsə atam insanların həyatından keçib gedib.

- Dostları çox olub. Məclis qurmağı xoşlayırdı?

- Dostları çox idi. Məclisləri də sevirdi. Amma evə dostlarını gətirməyi xoşlamazdı. Arada bağımızda qonaqlıqlar olanda ora yığışardılar. Teatr çox mürəkkəb və intriqalarla zəngin bir yer olsa da, atamın kiminləsə mübahisəsini, davasını xatırlamıram. Həm də sənətin zirvəsində olan adamın kiminləsə problemi olmur. Kimsə daxilən onunla problem yaşasa da, atamın heç kimlə problemi olmaylb.

- Atanızla bağlı bir Firəngiz Mütəllimova əfsanəsi də gəzib dolaşırdı...

- Firəngiz xanımla mən gördüyüm, bildiyim qədəri ilə dost idilər. Hətta onların birgə iştirak etdikləri “Səni axtarıram” tamaşasında Firəngiz xanımın ifa etdiyi obrazın adını mən öz qızıma qoymuşam.

Məhəbbət bütün pisliklərin üzərindən xətt çəkən gözəl bir duyğudur. Əgər onların arasında məhəbbət olubsa və yaxud da mənim atamın Firəngiz xanıma qarşı hisləri olubsa, bu gözəldir. Və nə yaxşı ki olub. Deməli, mənim atam sevgiyə açıq insanmış.

- Xüsusən xəstəlik dövrlərində atanız Firəngiz xanımı görəndə həmişə kövrəlirdi...

- Bilirsiniz, istənilən kollektivdə, iş yerində tərəf müqabili çox önəmli məsələdir. Teatrda tərəf müqabili isə qarşı tərəfin bir zamanlar ifa etdiyi rol, yaşadığı duyğular, vurduğu ətir, geyindiyi paltar, ümumilikdə isə bir zamanların xatirəsidir. İndi onların da münasibətlərini kimsə məhəbbət mövzusuna çevirirsə, bu da onların öz işidir. Bəzən adam özü öz hisslərindən baş açmır ki, kimisə həqiqətən sevir, yoxsa yox. Bu baxımdan mən qəti şəkildə onların münasibətlərinə qiymət verə bilmirəm. Ona görə yox ki, nələrisə bilmirəm. Əksinə mən bir çox şeyləri həddindən artıq bilirəm. Ancaq onların bir-birini sevməsini bilsəydim, deyərdim ki, seviblər.

- Teatr mühitində onların münasibətini dostluqla xarakterizə edirlər...

- Bəlkə də dostluq yox, başqa münasibət olub. Bəlkə də məhəbbətdən dostluğa gəlib çıxıblar. Bilmirəm. Hər halda mən onların dostluqları olan dövrə gəlib çıxmışam.

- Ümumilikdə qadınlarla münasibəti yaxşı idi.

- Qadınların atama həmişə marağı olub. Biz dənizə çimməyə gedəndə qadınlar, qızlar atama yaxınlaşıb onunla görüşür, onu öpürdülər. Türkiyədə xəstəxanada yatanda tibb bacılarının hamısı onu o qədər çox istəyirdilər ki, damarına iynə vurmağı bir-birlərinin boynuna atırdılar. Deyirdilər ki, biz onu incidə bilmərik. Dəqiq bilirəm ki, ətrafındakı qadınlar onu həmişə çox seviblər. Yəqin ki, o, da kişi xeylağı olaraq bu cür sevgilərdən istifadə edib (gülür). Atamda narsizm çox güclü idi. Ola bilərdi ki, kimdənsə xoşu gəlsin, amma inanmıram ki, hansısa qadına dəlicəsinə aşiq olub onu sevsin.

- Yaşar Nuri öz xəstəliyini biləndə necə reaksiya vermişdi?

- Tamamilə soyuqqanlı münasibət göstərdi. Mən heç vaxt onun səhhəti və ya xəstəliyi ilə bağlı gileyləndiyini eşitmədim. Hətta Türkiyədəki həkimlər belə onun soyuqqanlılığına, dözümünə heyran qalmışdılar.

Bilirsiniz, aktyorlar bir qayda olaraq tamam başqa dalğada yaşayırlar. Bəlkə də onlar o qədər roldan rola girirlər ki, bizlə də oyun oynayırlar: guya xəstəlik onların vecinə deyil.

- Amma siz də aktyor övladısınız. Atanızın hansı hisslər yaşadığını duymaya bilməzdiniz...

- Məncə o, yetəri qədər ağıllı insan idi. Və dərk edirdi ki, səhhəti ilə bağlı məsələlər yaxşılığa doğru getmir. Amma bu haqda bizdən nəsə soruşması, nəyisə ürəyinə salması, kapriz etməsi yadıma gəlmir.

- Yaşar müəllimin oğlu olmayıb. Nə zamansa oğul xiffəti çəkdiyini xatırlamırsınız?

- Kaş ki, bir qardaşımız da olardı. Mən bunu çox arzulamışam. Amma atam heç vaxt belə şey dilinə gətirməyib. Çünki bizi, qızlarını çox sevirdi. Oğlanlara qarşı nisgilli bir istəyinin olması yadıma gəlmir.

- Aktyor Məcnun Hacıbəyov müsahibələrinin birində Yaşar Nurinin ölüm səbəbinin içki olduğunu, hətta atanızın içkidən tez ölmək üçün istifadə etdiyini deməsinin şahidi olduğunu dilə gətirmişdi. Sizcə, atanız tez ölməyi arzulayardı?

- O müsahibədən sonra mən onlara zəng vurdum və daha da dərinə gedəcəkdim, anam qoymadı. Siz hal-hazırda teatrda sağ olan aktyorlardan, atamı tanıyanlardan soruşun, görün mənim atamın yanında Məcnunu görən olub. Mənim atamın ən yaxın dostu Səməndər Rzayev olub. Atam ona çox hörmət edib. Çünki həqiqətən çox nəhəng aktyor olub. Səməndər Rzayev, Məlik Dadaşov, Həsən Turabov səhnəyə çıxanda səhnə lərzəyə gəlirdi. Mən “Şah Qacar” tamaşasında onları görəndə zalda titrəyirdim. Bu günə qədər də onların ifalarının təsirindən çıxa bilmirəm. Yəni atamın ətrafında bu cür aktyorlar olub. Onlar atam haqqında həmin sözləri desəydilər, deyərdim dost olublar, yəqin nəsə bilirlər. Amma Şamaxının harasındasa yaşayan adamın belə danışması gülməlidir.

- Amma Yaşar müəllim haqqında içmirdi demək də doğru olmazdı.

- Əlbəttə, içirdi. Ancaq təbii ki, asılılıq dərəcəsində yox. İçki içmək o qədər də yaxşı hal deyil. Amma mən elə bir aktyor tanımıram ki, içməsin. Mənim atamı da həmişə içkiyə qonaq ediblər. Bununla əyyaşlıq arasında çox böyük fərq var.

Digər tərəfdən isə bir insanın yaşantısına, ailə həyatına baxıb onun içki aludəçisi olub-olmadığını çox rahat təyin etmək olar. Mənim atamın da ailəsi və yaradıcılığı göz qarşısında olub. Vikipediyada atamın ifa etdiyi rollar, qazandığı adlar, medallar haqqında geniş məlumat var. Ora baxandan sonra atamın həyatı haqqında nəticə çıxarsınlar. İçki aludəçisi o boyda uğur qazana bilməzdi. Bir də ki, atam və digər dünyasını dəyişmiş aktyorlar artıq bu dünyada yoxdurlar. Əgər bu insanlar hansısa məsələyə o dünyadan gəlib münasibət bildirə bilmirlərsə, onda başqaları da onlarla bağlı məsələlərdə mülahizələr yürütməsinlər. Eləcə də biz övladlar valideynlərimizi analiz etməməliyik. Hara qədər haqqımız çatırsa, onlara münasibət bildirməliyik. Bəzi məsələlər elə mif olaraq qalsa yaxşıdır. Əgər deyirlərsə ki, Yaşar Nuri yeyib-içən adam olub, elə bu cür fikir qalsa yaxşıdır.

- Atanızın ən çox sevdiyiniz rolu hansıdır?

- Bütün rollarını çox sevirəm. Hərəsini bir xüsusiyyətinə görə. Amma Abdulla Şaiq adına Kukla teatrında ifa etdiyi Məşədi İbad rolunu izləyəndə ağlayıb, isterika keçirdim. Məni bulvarda güclə sakitləşdirdilər. Atamın o rolundan sonra emosional partlayış yaşadım, üç gün xəstə yatdım. Bütün kuklaların əhatəsində tək aktyor atam idi. O, tamaşa dəhşətli bir şey idi. Həm də atam onda xəstəlikdən təzəcə ayılmışdı. Onun fiziki olaraq çətinlik yaşadığını hiss edirdim.

- Siz atanızın 60 illik yubileyində də çox kövrəlmişdiniz.

- Elədir. Biz bacımla lojada əyləşmişdik. Mən başımı sürahiyə söykəyib ağlayırdım. Çünki onun nə vəziyyətdə olduğunu bilirdim. Həmin gün atam xəstəxanadan teatra gəlmişdi. Bayırda təcili yardım maşınları oksigen balonları ilə hazır vəziyyətdə dayanmışdılar. Amma atam düz dörd saat səhnədə əyləşdi. Çünki teatrı sevirdi.

- Müğənni Rüfət Axundov və aktyor Nicat Rəhimov sizin yaxın qohumlarınızdılar. Onlarla münasibətiniz necədir?

- Rüfət mənim doğma bibim oğlu, Nicat isə atamın bibisi nəvəsidir. Atamın onların üzərində əməyi də olub. Məncə olmalıydı da. Mən indi Rüfətə zəng vurub rahatca söhbət edə bilərəm. Və inanın ki, ondan mənə zəng vurmasını da gözləmirəm. Əgər mənim kiminləsə qohumluq bağlarım varsa və həmin adam mənə zəng vurmursa, bu onun problemidir, mənim yox. Rüfət də, Nicat da mənim qardaşımdı. Onların uğuru məni daim sevindirir.

- Atanızla bağlı ən çox nəyi xatırlayırsınız?

- Onun qoxusunu heç vaxt unutmuram. Özünə məxsus spesifik qoxusu vardı (kövrəlir). Biz uşaq olanda tamaşaların premyeralarına aktyorlar üçün içərisində şampan şərabları olan gül səbətləri gətirirdilər. Mən də premyera günləri yatmayıb gözləyirdim ki, atam mənə gül gətirəcək. Mən gözləyirdim, o, isə gətirmirdi. Hamısını aktrisalara, teatrda işləyən qadınlara bağışlayırdı. Amma atam pulla gül alıb bağışladığı yeganə qadın mən olmuşam. Bu da bircə dəfə mənim ad günümdə baş verib. Məndən başqa atam heç bir qadına gül alıb bağışlamayıb.

- Son günlərini necə xatırlayırsınız?

- Onun yanına həmişə mütəmadi olaraq gedirdim. Amma son üç gündə getmədim. Hansısa bir hiss sanki məni saxlayırdı, qoymurdu getməyə. Ürəyimə nəsə dammışdı. Bilirdim ki, artıq sona gəlib çatmışıq. Amma bunu açıq-aşkar ifadə etmək istəmirdim. Səhər saat beş idi. Anam zəng vurub xəbər verdi ki, atam artıq dünyasını dəyişib. Dəfnində xalq onun tabutunu o qədər əldən-ələ keçirirdi ki, mən kənarda dayanmaq istəyirdim, insanlar onunla rahat vidalaşsınlar.

P.S. Müsahibənin baş tutmasına görə Dövlət Film Fondunun Kino arxiv şöbəsinin müdiri Rəşad Qasımova təşəkkür edirik.

2019

• Vərəmə yoluxduğuna görə futbolu buraxan dahi yazıçı
• Albano Karrizi Rusiya vətəndaşlığından imtina etdi
• Ayılma - Hakan Gündayın hekayəsi