Bu gün hind yazıçı Arundati Royun doğum günüdür.

Kulis.az bu münasibətlə müəllif haqqında materialı təqdim edir.

Arundati Roy müasir dünya ədəbiyyatının, eyni zamanda ictimai düşüncəsinin ən əhəmiyyətli simalarından biridir. 1961-ci ildə Hindistanın Şillonq şəhərində doğulan Royun uşaqlıq illəri Kerala ştatında keçmiş, anasının insan haqları uğrunda apardığı mübarizə onun gələcək yaradıcılığının mənəvi sütunlarından birinə çevrilmişdir. Mədəni müxtəliflik, yəni xristian anası Meri Roy və benqal mənşəli atası Racib Roy ona həm fərqli dini ənənələrdən, həm də müxtəlif sosial təbəqələrdən gələn duyğuları anlamağa imkan yaradıb. Gənclik illərində memarlıq məktəbində təhsil alan Roy müxtəlif peşələrdə çalışaraq real həyatı daha dərin qatları ilə tanımışdır.

Roy yaradıcılığa kino ilə başlamış, “Anni öz qəribə işləri ilə məşğuldur” filmində rol almış və “Elektrik Mun” üçün ssenari yazmışdır. Bu dövrdə “Bandit Kvin” filmində qadın obrazının təqdimatına dair sərt tənqidi onun ictimai mövqeyini daha da gücləndirmiş və yazıçılığa yönəlməsinin əsas səbəblərindən biri bu olmuşdur. Kino təcrübəsi hekayə quruluşuna, vizual təsvirlərinə və dialoqlarına böyük təsir göstərmişdir.



1997-ci ildə çap olunan “Kiçik şeylərin tanrısı” romanı Arundati Roya bir anda dünya şöhrəti gətirdi və ona Buker mükafatını qazandırdı. Keraladakı uşaqlıq xatirələri üzərində qurulmuş bu roman həm kast sisteminə, həm də cəmiyyətin görünməyən ədalətsizliklərinə dair kəskin sosial baxış təqdim edirdi. Romandakı poetik dil, zamanlararası keçidlər və emosional dərinlik onu müasir dünya ədəbiyyatının klassiklərindən birinə çevirdi. Roy bu uğurdan sonra uzun müddət roman yazmadı. Bu dövrdə siyasət, aktivizm və ictimai mübarizə onun həyatının əsas xəttinə çevrilmişdi.

Müəllifin esse yaradıcılığı dünyada kifayət qədər məşhurdur. “Sonsuz ədalətin əlcəbri”, “Çəyirtkilərə qulaq asmaq” və digər topluları nüvə silahlanması, qlobal kapitalizm, yoxsulluğun struktural səbəbləri və demokratiyanın deformasiyaları kimi mövzulara toxunur. Onun “Silahdaşlarla birgə yürümək” adlı kitabı isə Hindistan meşələrində maoist partizanlarla birlikdə keçirdiyi günlərin canlı reportajıdır. Burada o, əslində iqtisadi maraqlarla aparıldığını düşündüyü “Yaşıl ov əməliyyatı” haqqında tənqidi mövqeyini açıq şəkildə ortaya qoyur. Roy yalnız “masa arxası intellektualı” deyil, o, həm məhkəmə zallarında, həm meydanlarda, həm də ən uzaq kəndlərdə fəallıq göstərmiş yazıçıdır.

İctimai mövqeyi onu dövlət tərəfindən təzyiqlərlə üz-üzə qoyub. Bununla bərabər bir çox mükafatlar qazanıb. Roy 2004-cü ildə “Sidni Sülh Mükafatına” layiq görülmüş, 2024-cü ildə isə “PEN Pinter Mükafatı”nın sahibi olmuşdur. Bu təltiflər onun ədəbiyyatda cəsarət, insan haqları və həqiqət uğrunda kompromissiz mübarizəsinin beynəlxalq səviyyədə tanınmasıdır. Roy yazmağı yalnız estetik bir proses deyil, həm də mənəvi məsuliyyət hesab edir. Onun üçün söz həm silahdır, həm də məlhəm.



20 illik fasilədən sonra nəşr olunan ikinci romanı “Ən böyük xoşbəxtlik nazirliyi” Royun həm yazıçı, həm də aktivist kimliyinin təntənəli birləşməsidir. Bu roman müxtəlif sosial təbəqələrdən olan insanların hekayələrini, trans qadınların taleyini, Kəşmir münaqişəsinin ağrılarını və şəhərlərin görünməyən təbəqələrini böyük bir mozaika şəklində bir araya gətirir. Bədii təxəyyül və siyasi həqiqətlər burada qüsursuz şəkildə birləşir.

Arundati Royun həyatı və yaradıcılığı göstərir ki, ədəbiyyat yalnız təxəyyül oyunu deyil. O, cəmiyyətin vicdanıdır. Roy öz yazılarında kast sisteminin sərtliyini, kapitalizmin sərhədsiz iştahasını, dövlətlərin görünməz zorakılıqlarını və adi insanların ağrılarını ustalıqla əks etdirir. Onun səsi bəzən rəğbət, bəzən narahatlıq, bəzən də inanılmaz dərəcədə cəsarətli bir çağırış kimi eşidilir.

Bu gün Arundati Roy həm romanları, həm esseləri, həm də aktivist mövqeyi ilə dünya ədəbiyyatının və siyasətinin ən güclü simalarından biridir. Onun yaradıcı yolunu formalaşdıran faktların hər biri - uşaqlığı, ailəsi, təhsili, filmləri, mübahisəli çıxışları, mükafatları - vahid bir obraz yaradır: vicdanı ilə yazan insan.



Royun səsi təkcə Hindistan üçün deyil, bütün dünya üçün mühüm xəbərdarlıqdır. Ədalət hər zaman “kiçik şeylərdən” başlayır və böyük dəyişikliklər bəzən bir qadının cəsarətindən doğur.

• Luvrdan sonra daha bir muzeydə oğurluq hadisəsi baş verdi
• Eşqsiz həyat nəyə bənzər?.. - Günün mahnısı
• “İrəvan xanlığının bölgə mətbəxi” kitabının ingiliscə nəşri təqdim olunub