Kulis.az Güney Azərbaycanlı yazıçı Araz Əhmədoğlunun Nadir şah Əfşarın strateji şəhəri olan Kalatdan hazırladığı reportajı təqdim edir.

Türkmənistanla İranın sərhədində olan Kalat Azərbaycanlı imperator Nadir şah Əfşarın seçdiyi strateji şəhərdir. Bu şəhərdə Nadir şah şəkillərdə gördüyünüz ərəb əlifbasıyla Türkcədə yazdırmış qayaüstü kətibəni, Göy Məscidi, Günəş Sarayını və başqa abidələri yadigar qoyub.

Şəhər sərt qayalıqlar içində tam şəkildə bir qaladır. Qalaların çox olduğuna görə türkcədən ərəbcəyə keçmiş “qala” ərəbcənin qrammatikasına əsasən “qalat” və Türkmənlərin ləhcəsi ilə “Kalat” sözünə çevrilib.

Bu şəhərin yolunda türkcə kənd adları çoxdur. Örnək üçün farsca “گوجگی” yazılmış kəndin adı farscada anlamı yoxdur, amma türkmən ləhcəsində “Qocqi”, yaxud “köçkü” sözüdür.

Günəş Sarayını Nadir şah həyat yoldaşı Xurşid xanımın şərəfinə Xurşid sarayı adlandırıb. Kalatda olan bu saray Göy Məscid və başqa abidələr Azərbaycan memarlıq üsulları əsasında tikilib, amma eyni zamanda sarayda Hindistan memarlıq ornamentləri də gözə dəyir.

Bu sarayın 12 otağı rəsmlər və şahzadələrin şəkilləri ilə süsləndirilib. Zirzəmisinə saxsı borulardan ibarət kanallar ilə su çəkilib. Yerlilərin dediyinə görə, Nadir şah Hindistandan gətirmiş sərvəti bu sarayın Türkmənistana gedib çatan tunellərində gizlədib. Sir sızmasın deyə tunelləri tikən memarlar və başqa işçilər öldürülüb.

Nadir şahın Azərbaycanın gözəl şəhərlərini buraxıb dünyanın ən ucqar yerinə getməsi, qala və şəhər tikdirməsi də elə sərvətini xalqdan gizlətmək üçün imiş.

Günəş sarayının düz önündə tikdirilən Göy məscid isə Təbrizin Göy məscidini anmaq üçün eyni adlandırılıb, amma ondan daha kiçik və sadədir. Memarlıq baxımından Azərbaycanı canlandırır.
Nadir şahın kətibəsi isə Türkcə yazılıb. Amma nə yazıq, qar-yağışın önündə baxımsızlıqdan getdikcə oxunmaz duruma düşməkdədir.

Kalata getmək üçün Məşhəd şəhərindən ən azı 2 saat yarımlıq 155 km yol qət etməlisiniz. Bu yol ancaq yazda gözəl ola bilər. Sərt qayalıqlar... Uzun bir gədik... 750 metrlik tunel...

• Evlilik sevgini öldürür? - Arxa pəncərədən görünənlər
• Ədəbiyyat müharibəmi bitirirəm
• "Cümhuriyyət mahnısı" filmindən ilk fotolar