Keçən həftə “Metamarfoz” adlı layihədə gənc yazar kimi qonaq çağırılmışdım. Çağdaş ədəbi proseslərdən, kitabın durumundan söhbət açdıq.
İştirakçılardan biri belə bir sual verdi: “Niyə indiki yazarlar özlərini dahi kimi aparır və oxucunu aşağılayır?”
Görüşdə dediklərimi təkrarlamaq fikrində deyiləm, ancaq düşünürəm ki, həmin gəncimizi narahat edən bu sual ətrafında düşünməyə dəyər.
Doğurdan bunun səbəbi nədir?
Niyə bəzi yazarlar yazmağı minnət kimi oxucunun boynuna qoyur?
Seymur Baycandan sitat: “Azərbaycanda oxucu yoxdur. Tam səmimi deyirəm, başqa dil bilsəydim, Azərbaycan dilində bir cümlə də yazmazdım və hər dəfə Azərbaycan dilində mətn yazanda özümü dərindən təhqir olunmuş adam kimi hiss edirəm. Əlacım yoxdur, özüm özümü təhqir etməkdəyəm. Çünki Azərbaycan dilindən savayı heç bir dil bilmirəm. Bu, mənim üçün faciədir”.
Seymur bunu dəfələrlə deyib. Elə onun dostu Əli Əkbər də. Axırıncı müsahibəsində də Azərbaycan oxucusunun onun səviyyəsində olmadığını dilə gətirib.
Hər ikisi ölkənin ən tanınmış yazarlarındandır. Səviyyəsiz dedikləri oxucular onları oxuyub. Axı bəs bu nifrət hardan qaynaqlanır? Bir yazıçı niyə bu qədər nifrətlə yoğurulmalıdır?
Ay qardaş, sən bu ölkənin dilini bəyənmirsənsə, ona naqis deyirsənsə, buyur, bu meydan, bu şeytan, başqa dillər nə günə durub? Xaricə gedirsən, illər ötüb keçir, bəs hanı sənin səsin-sorağın?
Sergey Dovlatovun “Qoruq” romanında belə bir yer var. Amerikaya köçmək istəyən xanımına əsəbiləşən Dovlatov deyir ki, orda məni kimdir oxuyan? Xanımı maraqlı bir cavab verir: “Guya Rusiyada oxuyurdular?”
Məsələ burasındadır ki, Seymuru da, Əli Əkbəri də yazıçı edən Azərbaycan oxucusunun münasibətidir. Onların sayı az ola bilər. Ancaq səviyyəsiz deyillər, nəyin nə olduğunu yaxşı bilirlər. Bəs bu qıcıq nədən irəli gəlir? Bəlkə həmin oxucular gözlədikləri nəticəni əldə edə bilmirlər və bunu açıq ifadə edirlər deyə onlara bu qədər qəzəblisiniz?
İçi nifrətlə dolu olan yazıçı heç vaxt uğur qazanmayacaq. Buna tam əminəm. Həm də o nifrətin səbəbi çox gülüncdürsə...
Axı hardadır o səviyyəli oxucular? Dünya sizə qucaq açır da, azərbaycanlı oxucu buna mane olur? Yaxşı əsərlər yazırsınız və tərcümə olunur, amma dünya hələ də sizi qəbul etmir. Günah bizim oxucudadır? Zənn etmirəm. O nifrət, o kin imkan vermir. Yaxşı əsər onsuz da yol tapacaq.
Ancaq bədbəxt o yazıçıdır ki, üç dil bilir, ancaq heç birində özünü ifadə edə bilmir. Və geriyə qalan kinini, nifrətini də camaata püskürür. Məncə, nifrəti kənara qoyub iş görmək lazımdır. Artıq bu söhbətləri arxivə atmağın vaxtı yetişib.
