Nizami Gəncəvinin erkən ölən xanımları-ABŞ-lı professorun məqaləsi

Nizami Gəncəvinin erkən ölən xanımları-ABŞ-lı professorun məqaləsi
6 noyabr 2013
# 12:17

Kulis.Az ABŞ-ın Minnesota Universitetinin tarix üzrə professor, İrəj Bəşirinin Nizami Gəncəvi haqda məqaləsini ixtisarla təqdim edir.

Camal al-Din İlyas Yusif Nizami Gəncəvi təxminən 1140-cı ildə indiki Azərbaycanın Gəncə şəhərində anadan olmuşdur. Həmçinin Nizaminin İranın Qum şəhərində anadan olması, sonradan Gəncəyə köçməsi ilə bağlı məlumatlar da vardır. O 1202-ci ildə və yaxud 1205-ci ildə vəfat etmişdir. Xidmətçiləri onu sonradan dağıdılmış xüsusi bir türbədə dəfn etmişdir. Ötən əsr ərzində Azərbaycan SSR-i tərəfindən şairin türbəsi təmir edilmişdir.

Nizaminin atası Yusif mülki inzibatçı və müsəlman dindar olmuşdur. Yetim olmasına baxmayaraq Nizami musiqi, hüquq, astronomiya, tibb, riyaziyyatdan mükəmməl təhsil almış və bütün bunları öz poeziyasına məharətlə daxil etmişdir.

Nizami çox az səyahət etmişdir. Əslində o özünü “Gəncənin dustağı” adlandırırdı. Bu səbəbdən onun poeziyasında coğrafi məqamlar şübhəli qarşılanır.

Nizami 3 dəfə evli olmuşdur. Onun ilk həyat yoldaşı Afaqdır. O Dərbənd hakimi Fəxrəddin Bəhram şah tərəfindən Nizami üçün göndərilən qıpçaq kökənli kənizdir. O, Nizaminin ilk və ən sevimli qadınıdır. Onların Məhəmməd adında oğulları vardı. Həmçinin Nizami “Fərhad və Şirin” də Şirin obrazı üçün Afaqdan ilham almışdır. ”Xosrov və Şirin” tamamlandıqdan sonra Afaq dünyasını dəyişir. O zaman Məhəmməd yeddi yaşında olur. Çox qəribədir ki, Nizaminin digər qadınları da çox erkən ölür və hər ölüm bir poemanın tamamlanmasına təsadüf etmişdir. Nizami belə demişdi: ”Allah(ım) niyə hər məsnəvi üçün mən bir xanım fəda etməliyəm?”

Nizami saray şairi olmadığından o vaxtın xanədanlarının tarixi hadisələrində adı hallanmamışdır. O, bədii ifadəsində və etiqadında müstəqil qalmağı üstün tutmuşdur. Nizami Firdovsinin qəhrəmanlığını, Xəyyamın fatalizmini, Sanainin humanistliyini, Ünsüri və Fərruxinin lirikasını, Qurqaninin erotizmini (şəhvətini) sintez etmişdir.

Nizami qadınları bəzi şairlər kimi sadəcə bəzək əşyası kimi istifadə etməmişdir, əksinə onun qadınları güclü, ağıllı, fəzilətli habelə zərif, ehtiraslı və sehrli gözəlliyə malikdirlər. Onlar kəskin elmi zəkaya sahibdirlər. Onun dili Firdovsinin dili kimidir, bəsit, zövqsüz, bayağı deyil. Nizaminin dili sevgi və səmimiyyət dilidir.

# 2996 dəfə oxunub

Oxşar xəbərlər

Qədim içki və taxıl anbarı aşkar edildi

Qədim içki və taxıl anbarı aşkar edildi

11:20 10 sentyabr 2025
Ezoterik "Əshabi-Kəhf" sirləri - İtin bu hekayədə nə işi var?

Ezoterik "Əshabi-Kəhf" sirləri - İtin bu hekayədə nə işi var?

09:00 27 avqust 2025
Möminə Xatun türbəsindəki gizli kosmik sirlər - Memar  abidənin üzərinə niyə məhz "Yasin" surəsini seçib?

Möminə Xatun türbəsindəki gizli kosmik sirlər - Memar abidənin üzərinə niyə məhz "Yasin" surəsini seçib?

14:30 23 avqust 2025
2500 il buzda saxlanan  xalı -  Maral türk mədəniyyətində nəyin simvolu idi?

2500 il buzda saxlanan xalı - Maral türk mədəniyyətində nəyin simvolu idi?

09:00 15 avqust 2025
Qarabağda Ayvazovskinin heykəli niyə söküldü?

Qarabağda Ayvazovskinin heykəli niyə söküldü?

15:57 4 avqust 2025
Çərkəz soyqırımı: Rusiya üzərində daha bir ləkə -ARAŞDIRMA

Çərkəz soyqırımı: Rusiya üzərində daha bir ləkə -ARAŞDIRMA

18:04 25 iyul 2025
#
#
Ana səhifə Yazarlar Bütün xəbərlər